Bir Astronotun Kıyafeti Uzaydayken Delinirse Neler Olur?
son zamanlarda uzay ajansımız da kurulduğuna göre uzayla ilgili birkaç bilgi verelim bakalım
uzayda neden özel tasarlanmış uzay kıyafetlerine ihtiyaç duyarız? bu kıyafetler olmasa bize ne olurdu ya da bir hasar görse, mesela delinse ya da yırtılsa ne yapardınız? bu durumda şunları dediğinizi duyar gibiyim "nefesimi tutar, uzay gemisine hızlıca girmeye çalışırdım."
şimdi anlattıklarımdan sonra bu durumu bir daha düşünün. evet hemen başlayalım;
1- uzay boşluğunda doğal olarak hiç oksijen bulunmaz, ayrıca dünya'mızda bulunan diğer gazlar da bulunmaz. yani bulunan atom sayısı kadar azdır ki bir vakum hali mevcuttur. bu durumdan dolayı uzayda basınç çok düşüktür. biz insanoğluna dünya üzerinde gazların oluşturduğu basın 760 mmhg'dır, bu da 1 atmosfer basınç şeklinde ifade edilir. 1 atmosfer basınç 1 metre karelik alana yaklaşık 101325 newton'luk etki eder. 1 metre kare 10000 santimetre kareye eş değer olduğundan 1 santimetre kareye 10,1325 newtonluk bir basınç etki eder, bunu hesaplaması kolay olsun diye 10 newton alalım. ortalama bir insan derisinin kapladığı yüzey alanı 1,5 metre kare=15000 santimetre karedir. dolayısıyla insan vücuduna havanın uyguladığı toplam kuvvet 150.000 newton'dur. bunu kilograma çevirecek olursak 15000 kg'lık yani 15 tonluk bir kütleye etki eden kütleçekim kuvvetine eşdeğerdir. yani dünyada gazlar bize değişmekle birlikte her an 15 tonluk bir basınç uygulamaktadır.
bu nedenle uzayda kıyafetiniz yırtıldığında, bir anda bu sebeple iç basıncınız ile dış basınç arasındaki denge ortadan kalkar, bu durumda kan dolaşımınızdaki gazlar (oksijen, nitrojen, karbondioksit...) hızlıca gaz konuma geçer, 15-16 saniye gibi kısa bir süre içerisinde bu gazların kalbi ve damarları tıkamasından dolayı dolaşımınız durur. son kez çektiğiniz ve tutuğunuz hava muhtemel ciğerlerinizi aşırı şişmiş bir balon gibi şişirecek, hatta belki de patlamasına bile sebebiyet verecektir. hatta vücut sıvıları hızlıca buharlaşacağından/kaynayacağından vücudunuz şişmeye başlayacak ve iki katına filan çıkacaksınız. takiben de 1-1,5 dakika gibi bir sürede öleceksiniz.
bu duruma örnek verecek olursak
1965 senesinde nasa'nın yaptığı astronot eğitimleri sırasında oluşan bir hatadan dolayı bir astronot, bu tip bir vakum ile 15 saniye boyunca baş etmek zorunda kalmıştır. bu durumda aşırı sıcağa, ondan önemlisi vakum basıncına maruz kalmıştır. 14. saniyede bilincini yitirirken hatırladığı son şey, ağzındaki tükürüğün buharlaştığını hissetmek olmuştur. neyse ki astronot sağ olarak kurtarılmış ve tedavi edilmiştir.
2-yaygın kanının aksine, uzayın her yeri mutlak sıfır yani -273 derece civarında değildir. bu durum güneşe yakınlık, uzaklıkla ve güneşe olan bakış açınızla değişkendir. bu yüzden uzay kıyafetleri ve araçları çeşitli katmanlara sahiptir ki bu sıcaklık değişiminden oradaki astronotlar etkilenmesin. fakat kıyafetsiz kalırsak bu hemen donacağımız anlamına gelmez. eğer kıyafetinizi çıkardığınız sırada gezegenin yanlış tarafındaysanız ve doğrudan güneş'e bakıyorsanız, sanılanın aksine donmak yerine, deriniz haşlanmaya başlar ve vücudunuzda ciddi yanıklar oluşur. bundan dolayı filmlerde gördüğünüz astronotların başlıklarındaki camın önündeki parlak kısım bir nevi güneşliktir ve zararlı ışınları geri yansıtır. aynı zamanda da donarsınız bu nasıl oluyor derseniz şimdi uzayda çok az sayıda atom olduğu için, ısı transferi kondüksiyon (dokunma) veya konveksiyon (akışkanlar) yoluyla değil, sadece radyasyon (ışıma) yoluyla aktarılmaktadır. budan dolayı ısı transferi yavaş olsa da güneş'e bakan tarafınız yanacak diğer tarafınızda donma başlayacaktır. bir döner misali bozulmadan sonsuza doğru kayacaksınızdır.
daha iyi anlamanız için kısa bir video
siz siz olun, uzayda donunuz açık gezmeyin.
Evrenin En Yalnız Adamı Olarak Tarihe Geçen Astronot: Michael Collins
