Çok Eski Zamanlara Işık Tutan Eskiçağ Metinlerinden Oluşan Dijital Veritabanları

uzmanların elinden geçen ve tümüyle güvenilir olanları listeledim.

1. tlg (thesaurus linguae graecae)

tlg ilkin 1972’de university of california’da başlatılıp fonlanmıştır. birkaç yıl içinde manyetik teypler daha sonra 80’lerde özellikle de packard humanities ınstitute’ün (phı) desteğiyle cd rom formatında akademinin kullanımına sunulan veritabanı 2000 yılında maria pantelia’nın yönetimindeki bir ekip tarafından tlg e olarak ıbycus sisteminden unix ortamına aktarıldı. bir yıl sonra programın çevrimiçi arama motoru yapıldı. tlg kısaltmasıyla bilinen bu veritabanı, resmî sitesindeki açıklamaya göre, homeros’tan bizans’ın 1453 yılındaki yıkılışına kadar yunanca yazılmış edebî metinlerin büyük bir bölümünü içeriyor. aynı sitede belirtildiğine göre, veritabanının oluşturulma amacı geleneksel filoloji ve edebiyat çalışmaları metodolojisinin teknolojinin son imkânlarıyla bir araya getirilmesidir. 105 milyondan fazla kelime ve 4000 kadar yazarın 12000’den fazla eserini içeren ve sürekli yeni eserler eklenen program lisans satın alınarak edinilebiliyor.

bireysel kullanım fiyatlandırması şöyle:

5 yıl için 500$
1 yıl için 125$

5 yıllık kurumsal kullanım fiyatlandırması ise şöyle:

en fazla 3 kişi 2000$
4-7 kişi 3000$

aynı organizasyon lisans satın almamış olanların demo niyetine kullanılabileceği yazar/eser listesi hazırlamıştır, buradan veritabanının içeriğine ve işleyişine dair bir fikir edinilebilir. bkz. http://goo.gl/h0704y

ayrıca aynı organizasyon liddell-scott-jones (lsj) olarak bilinen yunanca-ingilizce sözlüğü kendi arabirimine taşımış ve lisans satın almaksızın çevrimiçi olarak kullanıma sunmuştur. bkz. http://goo.gl/9taoox

2. perseus (perseus dıgıtal lıbrary project)

1985’te projelendirilen perseus 2000’lerde çevrimiçi olarak kullanıma sunuldu. tufts university’nin bünyesindeki bu çalışmanın temel misyonu, resmî sitesinde söylendiğine göre, insanlığın tüm kaydını –dilbilimsel kaynakları, fiziksel yapıtları ve tarihsel alanları gözeterek- herkesin ulaşabileceği bir düzlemde toplamaktır. kendilerinin de kabul ettiği üzere bu misyon en az “yıldızlara ulaşmak” kadar gerçekçidir, ancak aynı yerde i.ö. üçüncü yüzyılın iskenderiye kütüphanesi’ni, dokuzuncu yüzyıl bağdat’ında yaşayan arap alimlerin yunancadan yaptıkları çevirileri, on beşinci yüzyıl italya’sındaki yunanca ve latince yazı/yayın çalışmalarını ve on dokuzuncu yüzyıldaki alman bilim insanlarının yaptığı çalışmaları temel motivasyon kaynakları olarak açıklıyorlar.

perseus özellikle yunan-roma dünyasına odaklansa da, erken dönem ingiltere’si ve amerikan iç savaşı gibi farklı dönemlerin metinlerini de çevrimiçi kullanıma sunuyorlar. bizi burada öncelikli olarak ilgilendiren yunanca ve latince metinlerin tam listesine şuradan erişilebilir: http://goo.gl/jk9oq burada da görülebileceği üzere metinler lisans satın almaksızın, ücretsiz olarak kullanıma sunulmuştur. sunulan metinler tlg’ye göre azdır ama apparatus criticus, dipnotları ve bazen farklı çevirileriyle birlikte bulunur. sistemin kullandığı arayüz kelime ve bölüm bazlı çalışmaktadır. metindeki herhangi bir kelimeye tıklamak suretiyle onun cümle içindeki dilbilgisel görevi ve farklı sözlüklere göre anlamları öğrenilebilmektedir. yunanca metinler için lsj, middle liddell ve slater ve latince metinler için lewis & short ve elem. lewis olarak bilinen sözlükler kullanılır. bununla birlikte ana metnin bulunduğu sayfada metin içi arama ve ilgili sayfada bulunan tüm kelimelerin analizini yapan (vocabulary tool) sekmeler bulunur. dahası veritabanında metnin çeviri ya da çevirileri mevcutsa, “focus” ve “load” seçenekleriyle, sırasıyla okunan ilgili bölümün çevirisine ya da doğrudan çevirisinin başına gidilebilmektedir. bu da bize yunanca ya da latince metni okurken doğrudan çevirisiyle kıyas yapabilme olanağını tanır.

ayrıca perseus’ta yukarıda bahsedilen sözlükler yanında farklı eskiçağ ansiklopedileri de bulunur, asıl metinler yanında bu kaynaklar da ilgililer için oldukça faydalıdır.

3. phi 5 (the packard humanities ınstitute)
the packard humanities ınstitute’ün hazırladığı phı 5 cd rom halinde kullanıma sunulmuştur. i.s. ikinci yüzyıla ait kutsal kitap metinleri de dahil olmak üzere latince metinleri içerir. tlg’den farklı olarak kendisine ait “resmî” bir çevrimiçi arayüzü yoktur, veritabanına lisans ücretiyle edinilen musaios ve ücretsiz olan diogenes programları aracılığıyla erişilebilir. bununla birlikte http://latin.packhum.org/ sitesi veritabanını ücretsiz çevrimiçi olarak sunmaktadır.

4. intratext (intratext digital library)

intratext bir grup italyan akademisyenin (maurizio amizzoni, nicola mastidoro, patrizia sposetti) oluşturduğu farklı dillerden eserlerin bir araya getirildiği bir veritabanıdır. diğer diller yanında latince yazılmış metinler de arama yapabilme seçeneğiyle birlikte sunulur. sadece eskiçağ değil, aynı zamanda ortaçağ ve rönesans döneminden de latince metinler bulunur. latince metinler için bkz. http://goo.gl/03dnma

genelde metinlerdeki kelimelerin bir kısmı tıklanabilir özellikte olup seçilen kelimenin aynı yazarın farklı metinlerindeki halleri gösterilir.

5. btl (bibliotheca teubneriana latina)

teubner adı eskiçağ metinleriyle haşır neşir olanlar için çok anlamlıdır. ilkin benedictus gotthelf teubner tarafından 1811 yılında fonlanıp çalışmalarına başlanan bu seriyi imleyen editio teubneriana yani teubner edisyonu/baskısı ifadesi çeviri ve çalışmalara birçok kez temel metinler sunan güvenilir kaynağı imlemiştir. teubner metinleri, oxoniensis (oxford) ve loeb metinleri gibi her sayfada bulundurduğu apparatus criticus’larıyla farklı elyazmalarındaki farklı okumalara dair bilgi vermiş ve ilgililere filolojik hassasiyeti hatırlatmıştır. tam adı bibliotheca scriptorum graecorum et romanorum teubneriana yani “yunan ve roma metinlerinden oluşan teubner kütüphanesi” olan bu edisyon serisi de dijital ortama aktarılmıştır ama sadece latince kısmıyla.

evvelce cd rom formatında (dört adet) bibliotheca scriptorum romanorum teubneriana yani “roma metinlerinden oluşan teubner kütüphanesi” adıyla satılan veritabanı günümüzde degruyter tarafından lisans ücreti karşılığında çevrimiçi olarak sunulmaktadır. eskiçağ, ortaçağ ve rönesans dönemine ait olmakla birlikte teubner’den çıkan latince metinlerden (yaklaşık 13 milyon kelime) oluşan bu veritabının fiyatlandırması şöyledir: zaman sınırlaması olmaksızın, ömürlük 7596€, yıllık kirası 149€. bkz. http://goo.gl/fvbldy veritabanını oluşturan metinler için bkz. http://goo.gl/rdlf1o

fiyatlandırma pahalı bulunabilir, ancak belirtilmeli ki, latince metinlerin teubner edisyonları yazılı halleriyle çeviri ve çalışma faaliyetlerinde temel alınabilir olan en muteber kaynaklardandır.

6. llt (library of latin texts)

1991’de latince hıristiyan metinleri (clclt) olarak başlayan proje daha sonra cd rom ve dvd rom olarak da sunuldu. 2002’de sadece hıristiyan metinlerini değil aynı zamanda pagan dönemi klasik metinlerinin de dahil olduğu veritabanı 2009’da iki ayrı grup halinde çevrimiçi olarak sunuldu. birincisi olan llt-a büyük ölçüde teubner’den alınan edisyonlardan oluşan, paul tombeur yönetiminde ve cltlo başlığıyla hıristiyan metinlerini içeriyor. bkz. http://goo.gl/pr0upx ikincisi olan llt-b ise daha geniş bir metin yelpazesi içinde pagan örnekleri yanı sıra nova latina denilen yeniçağ latince metinlerini de barındırıyor. kendi içinde de kategoriler halinde bulunan bu veritabanlarına brepolis (brepols publishers online) bünyesinden lisans satın almak suretiyle erişilebiliyor. bkz. http://www.brepolis.net/

7. loeb (the digital loeb classical library)

kralı sona sakladık. loeb kelimesi meraklılarına çok şey ifade eder. 1911 yılında james loeb tarafından kurulan loeb classical library bir sayfasında yunanca ya da latince metin, diğer sayfasında ingilizce çevirisi bulunan küçük dev kitaplardan oluşur. yunanca kitaplar yeşil, latince kitaplar kırmızıdır. harvard university press tarafından basımı yapılan bu kitaplar kütüphane ve kitaplık raflarından sonra dijital ortama da aktarıldı. “the digital loeb classical library” başlığıyla yapılan bu aktarım sayesinde 520 kadar cilde sanal ortamda erişebiliyoruz. kitaplarda olduğu gibi çevrimiçi kullanımda da metinler çevirileriyle yan yana bulunuyor. kitap içi ve toplu arama seçenekleri de bulunan bu dijital aktarımın bir bedeli var. kurumlar için fiyat vermemişler ama bireyler için ilk yılın bedeli 195$, ancak sonraki yıllarda üyelik devam ettirilirse 65$’a düşüyor. bkz. http://goo.gl/2naqf8 resmî sitesinde kapsamlı açıklama yapılmış, youtube kanalından tanıtım videosu da izlenebilir: http://goo.gl/cucdwm