Dünyaca Ünlü Moby Dick Romanına İlham Veren İki Gerçek Balinanın Hikayesi
herman melville'in moby dick eserine ilham kaynağı olan iki balinanın hikayesini biliyor muydunuz?
mocha dick
bunlardan biri, 20'den fazla balina avlama teknesini batırarak yok eden, 80 civarında balina avlama teknesinin de saldırılarından kurtulmayı başaran mocha dick'tir devasa, 21 metre uzunluğundaki ispermeçet balinası olan mocha dick, moby dick romanına ilham veren iki balinadan biridir. mocha dick'in ismi ise şili yakınlarındaki mocha adasından geliyor. sonundaki dick ise, "dick" ve "tom" gibi bazı ölümcül balinaların yaygın adlarından geliyor. onu ilk gören balina avcıları onu öldürmeye çalıştı ama o bu karşılaşmadan kurtuldu.
sonraki 28 yıl boyunca mocha dick, okyanustaki en kurnaz ve en korkulan balinalardan biri olarak ün kazandı. bu süre boyunca, en az 100 balina avcılığı gemisi tarafından tespit edildi ve saldırıya uğradı. kendisine saldıran ve sonuncusu hariç hepsinden kaçan gemilerin yaklaşık 20'sini başarıyla yok etti.
ünlü kaşif ve yazar jeremiah n. reynolds'a göre, mocha dick, yavrusu balina avcıları tarafından öldürülen bir anne balinayı gözlemledikten sonra anneye yardım edip balina avcılarına saldırması sırasında hayatını kaybetti. adeta bir cesur yürek olarak ölen mocha dick'in hikayesi sizi derinden etkileyebilir.
anne balina, yavrusu zıpkınla vurulduktan sonra ilk olarak onu balina avcılarından uzaklaştırmaya çalıştı, ancak kısa süre sonra yavru su üzerinde yüzüstü dönerek hareketsiz kaldı. balina, yavrusunun öldüğünü anlayınca balina avcılarına saldırdı ve başarısız bir şekilde gemilerini yok etmeye çalıştı. saldırarak gemiye çarpmadan önce kendisi de zıpkınla vuruldu ve ölümcül şekilde yaralandı.
bu sırada bizim cesur yürek mocha dick kavgaya girmeye karar verdi ve annenin balina avcılarına başarısız saldırısından hemen sonra balina avcılılarına saldırdı. mocha dick, küçük balina teknelerinden birini başarıyla yok etti, ancak bu sırada bir zıpkınla yaralandı. mocha dick'i nihayet öldürebilen balina avcısı gemisi kaptanının arkadaşından hikayeyi toplayan kaşif reynolds'a göre, bundan sonra olanların hikayesi şu şekilde:
--- spoiler ---
mocha dick gemiye doğru bir sıçrama yaparak, o sırada dümende olan bir kürekçiyi, dümen küreğine çarparak, kayığın 3 metre ötesine fırlattı. talihsiz denizci, tam da balinanın yarattığı girdabın üzerine, başı öne gelecek şekilde düştü ve içlere çekilen suların emilmesiyle denizin derinliklerine gitti. büyük bir derinliğe sürüklendikten sonra, yüzeyin altında kaldığı zamandan düşünülürse herkes öldü sanmıştı. soluk soluğa ve bitkin bir halde denizden çıkmayı başardı ve arkadaşlarının içten tebrikleri arasında tekrar gemiye çıktı.
üstündeki suyun muazzam baskısı ile tükenmiş olan bu devasa yaratık, yaralarından güçlenmiş bir şekilde derin bir nefes almak için bir kez daha su üzerine çıkmaya karar verdi ve gerçekten de yukarı çıktı; yükselişinin etkisi ile devasa cüssesinin 6 metresi dalgaların üzerindeydi. durmaya istekli değildi. batan teknemizden zor da olsa kurtulmayı başaramamıştık. o tekrar fırlayarak uzaklaştığında, bana enerjisi yenilenmiş göründü. artık bizi daha fazla koruyamayacağını anladığımız için cehennem yerine dönen o alandan 400 metre uzağa kaçtık. sonradan farkına vardık ki mocha dick sanki bir elektriklenme etkisi altındaymış gibi titriyor ve titriyordu, sanki felç olmuş gibi yatıyordu. avlamayı tamamlamak için söz verdim; biz onun yanına geldiğimizde bir kürek yakaladık, iki kez kafasına kürekle vurduk; şüphesiz, darbelerin gücü ve kesinliği onu kısmen etkisiz hale getiriyordu. öfkeyle dönerek, teknenin kamarasına umutsuzca bir hamle yaptı. ona o kadar yakındaydık ki, eğer kendinde olsa onun gazabından herhangi bir manevra ile kaçmak söz konusu bile olamazdı. ancak, biz bu olasılıkları düşünürken onun gücü gitgide çöküyor gibiydi. ölümcül mızrak kalbinin merkezine ulaşmıştı. bu gücü onu kariyerinin ortasında başarısızlığa uğrattı. sessizce gemimizin omurgasının altına batıyordu, battığı yerin tam tersi tarafına bizden birkaç metre uzakta tekrar yükseldi.
"yere uzanın, oğlum ve bırakın ona saldıralım!" diye bağırdım, çünkü sonunda ruhunun kırıldığını gördüm. ama mızrak ve kürek artık gereksizdi. iş bitmişti. ölmekte olan hayvan, çırpınmasının ve yaralı olmasının etkisiyle kanlı bir girdapta mücadele ediyordu ve etrafındaki okyanus kıpkırmızı olmuştu. "acımak yok!" diye bağırdım, bir daire içinde aceleyle debelenirken, suyu başıyla ve kuyruğuyla dönüşümlü olarak dövüyordu. mocha, gücünü kaybetmenin etkisiyle şiddetli çözülme spazmları geçiriyor ve bir çarpma sesiyle dişlerini yuvalarına vahşice vuruyordu. "acımak yok, ya o ölecek ya biz!" diye emri verdiğimde, ölmek üzere olan hayvanın nefes aldığı yerden siyah, pıhtılaşmış bir kan akıntısı yükseldi. tam o sırada nefes aldığı delikten şiddetli bir püskürtme geldi. etraftaki herkes duşa girmiş gibi oldu. ortalık tam cehennem alanına dönmüştü.
"ileride bir bandıra var!" diye haykırdım; 'orada! katran kadar kalın! korkmayın! hepiniz! canavar artık ölmek üzere! '' ve mocha dick, son şokun sarsıcı etkisi altında, kocaman kuyruğunu havaya fırlattı ve sonra bir dakika boyunca her iki tarafındaki suları hızlı ve güçlü bir şekilde savurdu. darbeler; topçuların hızlı bir şekilde boşalmasına benzeyen sarsıntıların sesi gibiydi. sonra yavaşça ve ağır bir şekilde yanına döndü ve uzun zamandır egenmenlik kurduğu denizin üzerinde ölü bir kütle haline geldi.
"sonunda bitti!" sesimin en yüksek tonuyla haykırdım. "yaşasın! yaşasın! yaşasın! kafamdaki şapkayı çıkararak deliler gibi havaya fırlattım.
şimdi yüzen ganimetimizi yanındayız ve ben ciddiyetle sorguluyorum, ingiliz yenilmezliğinin cazibesini ilk ve çok asil bir şekilde gerriere'yi ele geçirerek elde eden cesur komutan, ulusal bayrağımızın ingiliz gemileri üzerinde güvenle dalgalandığını görünce benim şu an hissettiğimden daha sıcak bir sevinç hissetmiş midir? mocha dick'in sırtına atlayıp sırtına bir direkle yaptığımız bayrağı diktiğimde bunu sordum kendime. diktiğim bayrak balina avcılarına çok önemli ve tatmin edici bir hikaye anlatıyordu. bu çok ama çok zor kazanılan başarı hikayesiydi. "
--- spoiler ---
gelelim diğer balinaya
moby dick'e ilham veren bir diğer balina, 1820'de güney amerika'nın yaklaşık 3200 km batısında essex balina avcısı gemisini yok eden dev bir ispermeçet balinasıydı. moby dick'in yazarı olan herman melville, essex'in yok edildiği yerden sadece 160 km uzakta, başka bir balina avcısı gemisinde bulunan essex'in kaptanının oğlu olan owen chase ile karşılaştığında essex'in hikayesini öğrendi.
essex yok edildikten sonra, 21 kişilik mürettebat, onları besleyecek neredeyse hiç malzemesi olmayan üç küçük balina teknesine sığındı. bu noktada seçimleri, ya 2000 km uzaklıktaki yamyamların yaşadığından korktukları adalara gitmekti ya da normalde 3200 km olan ancak yılın o zamanındaki rüzgarlar nedeniyle en hızlı yelken rotası 6500 km uzaktaki güney amerika'ya gitmekti. bu mesafeye rağmen güney amerika'yı seçtiler. ironik bir şekilde, yamyam korkusu için çok daha kısa yolu seçmemeleri, bazılarının yamyamlığa başvurmasıyla sonuçlandı.
yolculukları sırasında, yaşamlarını az çok sürdürmeye yardımcı olacakları bir adayla karşılaştılar. ayrıca, o sırada, erzakların yolculuk boyunca yetmesini sağlamak ve diğerlerinin geri dönme şansını artırmak için, kendi kaderlerini düşünerek üç adamı geride bıraktılar.
ardından inanılmaz derecede korkunç olaylar yaşandı. seyahat ederken, beslenme yetersizliği nedeniyle sürekli olarak mürettebatını kaybettiler. bir noktada adamlarını denize gömmekten vazgeçtiler ve bunun yerine onları yemeye ve kanlarını içmeye başladılar. hatta sonunda birinin ölmesini beklememeye başladılar, bunun yerine kimin öleceğini ve kimin bu ölülerle besleneceğini kura ile belirlediler.
gemileri yok edildikten 95 gün sonra, kalan iki küçük gemiden sadece beş kişi sağ salim kurtarıldı (yolculuk süresinde mürettebattan bir kişi kayboldu ve bir daha haber alınamadı). mucizevi bir şekilde, adada kalan üç kişi, ölüme yakın bir şekilde bulunsalar da olaydan kurtulmayı başardılar.
ek bilgiler
• moby dick bugün büyük bir edebiyat eseri olarak kabul edilse de, o zamanlar çok başarılı değildi ve yazarı melville ölmeden önceki 40 yıl içinde 3000'den az satılarak ona sadece 556 dolar kazandırdı.
• mocha dick’in vücudu yaklaşık 100 varil yağ çıkardı. öldürüldükten sonra vücudunda 20'den fazla zıpkın bulundu.
• jeremiah n. reynolds, anlatılarından biri aracılığıyla moby dick'e ilham vermekle kalmadı, aynı zamanda edgar allan poe’nun the narrative of arthur gordon pym of nantucket eserine ilham vermesine yardımcı oldu. bu, reynolds’un dünya’nın boş, değersiz olduğu fikri üzerine verdiği dersler aracılığıyla oldu.
• mocha dick, balina avlama gemileri konusunda korkutucu olsa da, kendisi saldırıya uğramadıkça diğer gemilere hiç saldırmadı. hatta bazen gemilerin etrafında ve yanlarında uysalca yüzdüğü biliniyordu. gemi onu zıpkınlamaya çalışır çalışmaz saldırırdı.
1992'de Sinop'a Gelerek Ülkenin Sevgilisi Olan Unutulmaz Hayvan: Balina Aydın
