Eski Roma'da Bütün Tanrılar İçin İnşa Edilen Gizemli Tapınak: Pantheon
Kelime anlamı nedir?
pantheon ingilizcede, genelde bir kültürün, bir topluluğun, bir inancın, topluca tüm tanrılarına denir. misal greek pantheon, norse pantheon, egypt pantheon, roman pantheon...
ayrıca yunanca kökenli bir kelimedir.
Binanın kendisine bakacak olursak
antik roma'nın tüm tanrıları için tapınak olarak inşa edilmiş bir yapıdır. panteon kavramı bugün içinde meşhur kimselerin gömülü olduğu anıtlar için kullanılır. tüm roma yapıları içinde en iyi korunmuş olanı ve muhtemelen de dünyada döneminin en iyi korunmuş binasıdır. tarih boyunca hep kullanılmıştır. günümüze kalan binanın tasarımı genellikle trajan'ın mimarı şamlı apollodorus'a atfedilir ancak imparator hadrianus veya onun mimarlarına ait olması muhtemeldir. 7. yüzyıldan bu yana kilise olarak kullanılan panteon roma'daki en eski beton kubbeli binadır. tepesinde daire biçiminde boşluk vardır. bu kubbenin çapı 43 metredir. tavanında oculus (göz) adı verilen 26,24;ft. (8 m) bir açıklık vardır, yağmur girmediğine dair bir inanış olsa da bu doğru değildir. bu kadar geniş çaplı bir kubbenin betondan yapılması da o günün teknolojisiyle hala bir soru işaretidir. ilk başta içerisinde pagan tanrı heykelleri varken, kilise tarafından bu heykeller yok edilmiş, pantheon da bir katolik kilisesi haline getirilmiştir.
Biraz daha ayrıntıya girersek...
117-125 yılları arasında yapılmıştır pantheon. binanın ön planındaki yazıdaki bahsi geçen kişi, marcus agrippa, binanın mimarı olan augustus'un yakın arkadaşı ve pantheon yapılmadan önce o alanda duran yapıtın mimarıdır. yapıtın mimarisi zamanının en komplike mimarilerindendir. şöyle ki: mimarının yarım küre kubbesinin tepesinden yere kadar olan mesafe, yarım kürenin çevresine eşit uzunluktadır. o zamanda bu büyüklükte bir yapıtta bu unsuru sağlayabilmek çok zor ve zaman alıcı bir prosedürdü. duvarları nişler süsler. iç mimaride kubbenin içinde beş sıra olarak bulunan kare bantlar optik bir illüzyon sağlamanın ötesinde kubbenin çökmesini önler. tapınağın üst kısmında latincede göz anlamına gelen oculus bulunur. bu yapıtın sahibinin oculusoraya koyma sebebi, bantlarla sağladığı illüzyonla birlikte, oculusu jüpiter'in gözü olarak göstermeye çalışmak idi. binanın adı, pantheon, bütün anlamına gelen pan ile tanrılar anlamına gelen theoi kelimelerinin birleşmesi ile oluşur. binanın, o zamanlar bilinen beş gezegene (jüpiter, merkür, venüs, mars, satürn) adandığı söylenir.
Mimari boyutunu detaylandıralım
pantheon: tüm tanrılar'a adanmış muazzam yapı... şimdi piazza della rotonda olan meydan pantheon inşa edildiği zaman pantheon'un avlusuymuş; çevresi duvarla örülüymüş. şimdi pantheon'un tam karşısında mcdonald's olması; hatta mcdonald's oklarıyla pantheon'un işaret edilmesi tuhaftır.
inşa tekniği ise tam bir devrimdir. pozzolana bağlayıcı maddesiyle elde edilen beton kullanılarak kubbe "dökülmüştür". fakat betonu oluşturan malzemelerden olan taşlarla ağırlık çok artacaktı ve kubbe kendi kendi taşıyamayacaktı. bu nedenle:
- kubbenin tepe kısımının inşasında ağırlığı azaltmak için sünger taşı kullandılar. bu taş çok daha hafifti,gözenekli yapısı nedeniyle su üzerinde bile yüzebiliyordu.
- kubbe kesiti tepeye doğru inceliyordu.
- tepede oculus denilen boşluk açıldı.
- kafesleme tekniği ile kubbe hafifletildi.
- kubbede açma olmaması için dışına 8 sıra emniyet çemberi örüldü.
- kubbenin oturduğu duvar; kubbeyi taşımak için kalın olmalıydı. bu da hantallığı getiriyordu. hantallıktan kurtulmak için duvarda nişler açıldı, niş önlerine sütün konuldu. her niş ayrı bir tanrı için ibadet köşesi oldu.
Gezen birinden, son söz
vatikan müzesini gezerken pantheon'a fena halde benzeyen bir yer görürsünüz. tıpkı pantheon gibi bir kubbe vardır fakat buranın ortası delik değildir. "ahanda pantheon'a ne kadar da benziyor" derken yanda mekanı anlatan turist rehberinin buranın pantheon'dan esinlenerek yapıldığına dair sözlerine kulak misafiri olursunuz. pantheon olağanca orjinalliğiyle vatikan'ın ortasında bile soluk alıp vermeye devam eder...
pagan inanışı gereği bütün tanrıların tapınağı olarak yapılan pantheon, daha sonra papalık tarafından kutsanarak hristiyanların da ibadet edebileceği bir yer haline gelmiş.
günümüzde bir tür turistik mekan görünümünde olan ibadethane, halen geçmişin tanrıyı evrenle özdeş gören paganist inanç anlayışının görkemini taşımaya devam ediyor.
roma'ya yolunuz düşerse bin yıllar öncesinden gökyüzüne açılan bu yapıyı mutlaka görün.tanrının eğer varsa hiçbir organize dine sığmayarak o kubbedeki delikten sizinle birlikte sonsuzluğa yol aldığını hissedebilirsiniz.
Ayasofya'nın Güneyindeki Sunu Mozaiği Ne Anlama Geliyor?
