Eski Yunanca Eklerle Oluşturulan ve Günümüzde Hala Kullanılan Kelimeler
eski yunancada isim anlamına gelen -onym, ses anlamına gelen -phone ve yazma anlamına gelen -graph son ekleriyle oluşturulan ve kelimeleri anlam, okunuş ve yazılışlarına göre kategorize eden (önemli olduğunu düşündüğüm) bazı terimleri (çeşitli sitelerden yardım alarak) aşağıda derledim:
acronym: kendisi de (önceden ya da zaman içinde) anlamlı bir kelime olan kısaltmalara verilen isim. örnek: scuba (self contained underwater breathing apparatus), laser (light amplification by stimulated emission of radiation), vs.
allograph: bir harfin ya da kelimenin (farklı fontla) farklı yazılması.
allonym: pseudonym ile aynı.
allophone: bir dilde aynı sesin/kelimenin/yapının farklı okunması.
anacronym: artık jenerik hale gelmiş acronym. örnek: ascii, url, vs.
anepronym: jenerik marka ismi. örnek: selpak, pimapen, aspirin, vs.
anonym: adı, kökeni, keşfedeni bilinmeyen.
anthroponym: insanlara verilen isimler.
antonym: zıt anlamlı kelimeler. örnek: hafif/ağır, ucuz/pahalı, vs.
apronym: anlam olarak sonuçta oluşan isimle ilgili olan kısaltma isim. örnek: sad (seasonal affective disorder), music (makes us sing its chorus), http (how they transfer pages), vs.
aptronym: ismi mesleğine uygun kişiler. örnek: ibrahim tatlıses, usain bolt, vs.
astronym: gökcisimlerine verilen isim: örnek: güneş, jüpiter, mars, vs.
autonym: endonym ile aynı.
autograph: imza, kişiye özel yazma şekli.
backronym: gerçekte kısaltma olmayan kelimelerin (genellikle dalga geçmek amacıyla) kısaltmaymış gibi kullanılması. örnek: bing (because it’s not google), ford (fast on rolling downhill), adidas (all day i dream about sports), vs.
capitonym: büyük harfle yazıldığında anlamı değişen kelime. örnek: hamlet (isim/küçük kasaba), polish (polonyalı/cila), cancer (hastalık/yengeç burcu), vs.
charactonym: aptronym ile aynı.
contronym: (janus word olarak da adlandırılır) aynı kelimenin birbiriyle zıt anlamlara gelmesi. örnek: clip (eklemek/kesmek), fast (sabit/hızlı), vs. türkçede ise bu duruma hem şut çekmek hem de golü önlemek anlamında kullanılan şut çıkarmak verilebilir.
cryptonym: gerçek adının bilinmesi istenmeyen bir kişi, olay ya da nesneye verilen gizli, kripto isim. örnek: operation rolling thunder, vs.
demonym: bir yerde oturan halka verilen isim. örnek: fransa - fransız, italya - italyan vs.
endonym: bir yer ya da dile yerel halk tarafından verilen isim. örnek: almanya/deutschland, vs.
eponym: bir şeyin ismini başka bir insan, şehir, nesne vs.den alması. örnek: newton kanunları, (adını roma imparatoru augustus'tan almış olan) ağustos, vs.
ethnonym: etnik gruplara verilen isim. örnek: türk, kürt, laz, çerkez, vs.
exonym: bir yer ya da dile diğer halklar tarafından verilen isim. örnek: almanya/germany, vs.
geonym: coğrafik şekillere verilen isim. örnek: dağ, vadi, ova, vs.
gamonym: evlilik sonrası alınan isim.
heteronym: bir kelimenin farklı telaffuzlarının farklı anlamlara gelmesi. buna örnek olarak ingilizcede record (kayıt/kaydetmek), minute (dakika/az miktar), desert (çöl/terk etmek), fransızcada est (être fiilinin présent için ikinci tekil şahıs çekimi/doğu) verilebilir.
heterophone: heteronym ile aynı.
holonym: bütünün parça ile ilişkisini bildiren isim. örnek: ağaç - yaprak/dal/gövde, vs.
heterograph: farklı anlam ve yazılışa ancak aynı okunuşa sahip kelimeler. örnek: to/too/two, vs.
homonym: farklı anlamlara gelen yazılışı ya da okunuşu değişen (yerine göre aynı da kalabilen) kelimelere verilen genel isim. ikiye ayrılır. homophone ve homograph.
homophone: okunuşu aynı anlamı farklı (yazılışı aynı ya da farklı olabilir) kelimeler. ingilizcede aynı şekilde okunan raise, rays, rase, raze, rehs, res, réis kelimeleri buna örnek olarak verilebilir.
homograph: yazılışı aynı anlamı farklı (okunuşu aynı ya da farklı olabilir) kelimeler. örnek: lead (kurşun/yönetmek), press (baskı yapmak/basın), vs.
hydronym: deniz, göl, nehir gibi su kütlelerine verilen isim.
hyponym: bir kavramın alt kavramlarına verilen isim. örnek: hayvan/balık-kuş-böcek, vs.
hypernym: hyponym'in tersi, üst kavram. martı, kartal, güvercin/kuş.
inaptronym: ismiyle mesleği/yaptıkları zıtlıklar içeren kişi. örnek: frank beard (zz top'un tek sakalsız üyesi), vs.
isonym: paronym ile aynı.
linguonym: bir dile verilen isim. örnek: türkçe, almanca, ingilizce, vs.
matronym: anne ile ilgili, anaerkil isimler.
meronym: parçaların bütün ile ilişkisini anlatan isim. örnek: motor/teker/koltuk - araba, vs.
metonym: ad aktarması. örnek: kremlin - rusya hükümeti, file bekçisi - kaleci, vs.
mononym: (soyadına ya da başka bir belirtece gerek duyulmaksızın) tek bir isimle bilinen kişi. örnek: plato, cleopatra, neymar, okan, vs.
numeronym: sayı tabanlı kelime. örnek: i18n, k9, sk8r, vs.
oronym: dağlara verilen isim. örnek: ağrı dağı, erciyesi dağı, vs.
oeconym: evlere, binalara verilen isim.
orthonym: bir kişinin gerçek ismi. örnek: fahrettin cüreklibatır - cüneyt arkın, vs.
paedonym: aileden gelen isim. örnek: (bkz: köylerdeki komik lakaplar)
paronym: aynı kökten gelen kelimeler. örnek: hakim, hekim, hakem, hüküm, mahkeme, muhakeme, hikmet, ahkam, hükmetmek, hükümet, tahkim, tahakküm, vs.
patronym: baba ile ilgili, ataerkil isimler.
phantonym: zannedildiği anlama gelmeyen kelimeler. örnek: noisome (noise - gürültülü ile bağlantılı olduğu düşünülen bu kelime gerçekte kötü kokan anlamına gelmekte), vs.
phytonym: bitkilere verilen isim.
pseudonym: lakap, müstear isim.
retronym: eski isimlere yeni açıklama getiren isim. örnek: saat - kol saati duvar saati/masa saati, playstation - playstation 4/playstation 4 pro, vs.
socionym: sosyal sınıflara verilen isim. örnek: varoş, burjuva, elit, vs.
synograph: aynı yazılan ancak farklı anlamlara gelen kelimeler: örnek: combine (birleştirmek/biçerdöver), close (kapatmak/yakın), vs.
synonym: eş anlamlı kelimeler. örnek: kelime/sözcük, yel/rüzgar, vs.
synophone: aynı şekilde okunan kelimeler. örnek: brake/break, hole/whole, vs.
tautonym: aynı kelimeyi birden fazla içeren biyolojik tür ismi. örnek: homo sapiens sapiens, rattus rattus, vs.
teknonym: paedonym ile aynı.
textonym: telefonda aynı tuşlar ile yazılan kelimeler. örnek: 4663 - home/gone/hoof/hood, vs.
theonym: mitolojide tanrılara verilen isim. örnek: zeus, poseidon, vs.
theronym: adını bir hayvandan alan isim. örnek: ford mustang, chicago bulls, vs.
toponym: yer ismi. örnek: istanbul, ankara, izmir, vs.
troponym: bir fiilin başka bir fiilin anlamını da içermesi. örnek: walk (yürümek) vs. stroll (gezintiye çıkmak) vs. march (yürüyüş yapmak), vs.
xenonym: exonym ile aynı.
xenophone: yabancı dilde yapılan konuşmaya verilen isim.
zoonym: hayvan ismi. örnek: kertenkele, yarasa, karga, vs.
Bilimden Felsefeye Birçok Alana Binlerce Sözcük Kazandırmış Zarif ve Derin Bir Dil: Yunanca
Ebeveynler, Karantinadaki Çocukların Psikolojisi İçin Nasıl Davranmalı?
