Gönül İşleri Nedeniyle Devlet Yıkıp Devlet Kurduran Selçuklu Prensesi: Melike Hatun
melike hatun: hayat hikayesi baş döndürten cinsten bir selçuklu prensesi
ırak selçuklularının son lideri olan üçüncü tuğrul'un kızıdır. azerbaycan atabeyi özbek'le evlendirilmiştir. bu evliliği boyunca da saltanat işlerinde kocasına ortak olup, azerbaycan yönetiminde aktif rol oynadığı bilinmektedir.
1225 senesine gelindiğinde gözünü azerbaycan topraklarına diken harezmşah hükümdarı celaleddin harzemşah, tebriz'e bir ordusunu gönderdi. bu ordu karşısında direnemeyeceğinin farkında olan atabey özbek ise celaleddin'in bir kadına saldırmayacağını düşünerek karısını tebriz'de bırakarak kaçtı. fakat celaleddin şehri kuşattı. bunun üzerine kocasına fazlasıyla öfkeli olan melike hatun, celaleddin'e bir elçisini göndererek; kendisine, yakınlarına ve mallarına güvence verilirse ve hoy şehri kendisine bırakılırsa şehri teslim edeceğini bildirdi. celaleddin de bunu kabul etti ve tebriz'e girdi. melike hatun'un hoy'a geçmesine de izin verdi.
gücünü ve makamını kaybetmeyi hazmedemeyen melike hatun bir zaman sonra celaleddin'e elçiler yollayıp (böyle bir şey olmamasına rağmen) kocasıyla boşandığını, onunla evlenmek isteğini söyledi. hatta bu süreçte tebriz kadısını dahi kendisine yalancı şahitlik yapması için ikna etti. nitekim celaleddin bu evliliğin kendisinin menfaatine olacağını düşünerek razı oldu ve hoy'da ikisinin nikahı kılındı. celaleddin eşine evlilik hediyesi olarak salmas ile urumiye'yi verdi. böylelikle melike hatun azerbaycan'daki hakimiyetini tekrardan tesis etmiş oldu. atabey özbek ise rivayetlere göre bu evliliği hazmedemediğinden yataklara düşmüş ve hummadan ölmüş. bu ölümün perde arkasını merak ettim doğrusu... :)
nikahtan sonra celaleddin askeri seferlerle meşgul olduğundan devamlı azerbaycan'dan uzaktaydı. bu sebeple veziri şerefülmülk'ü melike hatun'a işlerinde yardımcı olması için görevlendirmişti. fakat vezir, melike hatun'a hiç güvenmeyen ve ondan hiç haz etmeyen biriydi. hükümdara da sürekli melike hatun'un aleyhinde raporlar gönderiyordu. bu raporlar ekseriyetle hatunun başka devletlerle gizli ilişkiler kurma çabasında olduğu, harezmşahları bu topraklardan atmak için gizli planlar yapıldığı yönündeydi. melike hatun ise bir zaman sonra vezirin düşmanlığından ve aleyhindeki faaliyetlerinden kendisini korumak için urmiye gölü civarındaki oldukça müstahkem bir yer olan tela kalesi'ne kapandı. çok geçmeden de ikisi arasında savaş başladı. melike hatun'un vezirin kuvvetleri karşısında direnç gösterme şansı yoktu. fakat eyyübilerin ahlat (bitlis) valisi olan hacib ali'den yardım istedi. hacib ali de ordusuyla tela kalesi önlerine gelip, harezmşah ordusunu yenip, melike hatun'u kurtardı. bu seferin sonucunda azerbaycan'ın batı kanadı eyyübiler tarafından işgal edilmiş oldu. (1227) melike hatun'un ise bu savaştan sonra hacib ali tarafından ahlat'a götürüldüğü ve bir zaman sonra ikisinin evlendiği söylenmektedir.
velhasıl, melike hatun'un bu hayat hikayesine bakıldığında; ilk olarak atabey özbek'in ölümüyle ildenizliler'in tarih sahnesinden çekilişinde ve azerbaycan tarihindeki atabeylik evresinin sona ermesinde önemli rol oynadığı görülmektedir. diğer yandan celaleddin harzemşah'ın 1227'den sonraki ısrarlı ahlat hücumlarının, kuşatmalarının altında yatan nedenlerinden birinin melike hatun'dan yediği kazık olduğunu söyleyebiliriz. hatta biraz daha ileri giderek, siyasi nedenleri bir kenara bırakırsak, melike hatun'un faaliyetlerinin 1230'da gerçekleşen meşhur yassıçemen savaşı'na zemin hazırladığını dahi gönül rahatlığıyla söyleyebiliriz. şöyle ki; celaleddin'in ahlat özelinde doğu anadolu'daki agresif askeri faaliyetleri, alaaddin keykubad'la olan ilişkilerinin bozulmasına neden olmuştur. bunun sonucunda alaaddin, eyyübilerle yakınlaşıp, ittifak kurmuştur. bu ittifak da celaleddin'in sonunu getirmiştir. yassıçemen savaşı'nın kısa vadede harezmşahların, uzun vadede ise moğolların anadolu'ya girmesiyle anadolu selçuklularının sonunu getirdiği herkesçe malumdur...
detaya inmek isteyenler için kaynaklar:
+ şirin beyani - moğol dönemi iran'ında kadın - çev: mustafa uyar - türk tarih kurumu yayınları.
+ ibrahim kafesoğlu - harezmşahlar devleti tarihi - türk tarih kurumu yayınları.
+ ahmet taşağıl - ''özbek'' - tdvia - cilt: 34.
+ türkiye selçuklu devleti'nin moğollara karşı ittifak arayışları (m. 1220 - 1277)
Kocasının İntikamını Defalarca Almasına Rağmen Durulmayan Kadın: Kiev Prensesi Olga
