İngilizlerin Çanakkale Mağlubiyetindeki Kritik Amiral Carden-Amiral Robeck Değişimi
16 mart 1915 amiral carden'ın sinirinin bozulması, 18 mart çanakkale zaferimizde önemli bir detaydır...
evet, 16 mart 1915 tarihine gelene kadar, müttefik kuvvetler donanmasının komutası amiral sackville hamilton carden idi...
Sackville Carden
16 mart 1915 tarihinde, amiral carden'in sinirlerinin bozulduğu ve bu sağlık sorunu nedeniyle görevine devam edemeyeceği bahanesi ile amiral carden görevinden alındı ve yerine amiral john michael de robeck müttefik kuvvetler donanması komutanlığına atandı...
esasen müttefikler için 16 mart 1915'e kadar her şey mükemmel gidiyordu... hatta amiral carden, 18 mart tarihinde çanakkale boğazına yapılacak donanma taarruzunu en ince ayrıntısına kadar tamamlamış, taarruz tarihi olarak 18 mart'ı belirlemiş, 14 mart 1915 tarihinde bu taarruz raporunu amirallik üst komutanlığına sunmuş, üst komutanlık da 18 mart taarruz planlarını 15 mart tarihinde onaylamıştı...
yani 16 mart 1915 tarihine gelindiğinde her şey dört dörtlüktü ve müttefiklerin planlarında bir aksama yoktu...
bütün bu planlamaları yapan, taarruz planını hazırlayan amiral carden, başta da belirttiğim üzre çanakkale savaşlarının başlangıcından beri müttefik donanması komutanlığındaydı.
müttefik donanması genel komutanlığına ocak 1915'te atanan amiral carden, aslında aylardan beri bu bölgede bulunuyordu.
zira amiral carden, britanya donanması'nın kuzey ege abluka filosu komutanıydı ve bu filonun görevi, izmir'den dedeağaç'a kadar olan kuzey ege'yi, daha doğrusu boğazları abluka altında tutmaktı. esasen amiral carden, osmanlı devleti'nin 1. dünya savaşı'na girmesinin baş aktörüdür.
zira, goben ve breslau adlı alman zırhlılarını kovalayıp, bunların çanakkale boğazına görmesine sebep olan filo, amiral carden'in komutasındaki kuzey ege abluka filosudur. yani goben ve breslau'yu kovalayıp osmanlı karasularına girmesini sağlayan, dolayısıyla da osmanlı'nın 1. dünya savaşına girmesine sebep olan kişi amiral carden'dir...
goben ve breslau'nun 10 ağustos 1914'te osmanlı karasularına girmesi ve osmanlı bayrağını çekmeleri sonrası 29 ekim 1914'te odessa, sivastopol ve novorossisk limanlarını bombalamalarına kadar geçen zaman diliminde, yani goben ve breslau'nun daha doğrusu yavuz ve midilli'nin 26 ekim'de karadeniz'e açılmalarına kadar amiral carden yönetimindeki ingiliz abluka filosuna bağlı denizaltılar osmanlı karasularına girerek, hatta istanbul önlerine kadar gelerek defalarca raporlama yapmışlardı.
yani amiral carden, osmanlı henüz resmi olarak 1. dünya savaşına girmemiş olmasına rağmen, türk karasularına taarruz etmiş, aylar sonra gerçekleşecek çanakkale saldırısının planlarını yapmaya başlamıştı.
nitekim müttefik donanma komutanlığına atanmasının ardından da çanakkale boğazına taarruzlara başlamış, aylar önce yaptığı planı devreye sokmuştu.
amiral carden, çanakkale boğazına ilk saldırısını müttefik donanması olarak değil de britanya donanması olarak 3 kasım 1914'te yapmıştır.
daha sonra müttefik donanma kuvvetleri olarak ilk taarruz 19 şubat günü, anadolu'daki kumkale ve orhaniye tabyaları ile, rumeli'deki seddülbahir ve ertığrul tabyalarına yapmış, pek kayda değer bir başarı sağlayamamıştır.
amiral carden bir diğer taarruzunu yine aynı tabyalara 25 şubat günü gerçekleştirdi. 19 şubat'tan daha şiddetli olan bu taarruz neticesinde çanakkale boğazının dış tahkimatları tamamen susturulmuş büyük bir başarı elde edilmiştir.
amiral carden bu başarısının ardından ertesi gün 26 şubat'ta bir taarruz daha yapmış, bu kez hem kumkale'ye, hem seddülbahir'e asker çıkarmış, aynı zamanda mayın avlama gemileri ile boğaz girişini mayınlardan temizlemiştir. amiral carden'in elde ettiği bu başarılar sayesinde müttefik donanması her gün boğazdan biraz daha içeri giriyor, osmanlı tahkimatlarını bombalayıp geri dönüyordu.
aynı taarruzları 28 şubat, 1 mart, 2 mart, 4 mart tarihlerinde de yapmışlar, dardanos önlerine kadar girebilmişlerdir. amiral carden son taarruzlarını 6 mart, 8 mart, 9 mart ve 13 mart'ta yapmıştı.
tabii bütün bu taarruzlara osmanlı karşılık veriyordu. top bataryalarımız elinden geleni yapıyor, müttefik donanmasına hasar veriyordu. hatta 25 şubat taarruzunda ingiliz hms agamemnon zırhlısı ertuğrul tabyası tarafından vurulmuş, orta derecede hasar almış, hatta agamemnon'da bulunan 8 denizci ölmüştü.
işte 3 kasım 1914'ten, 13 mart 1915'e kadar yapılan bu taarruzlardan alınan neticelere bakacak olursak amiral carden aslında gayet başarılı işler yapmıştı ve bu taarruzları sayesinde de yapılacak büyük taarruzun ayrıntılı planını yapmış ve taarruz onayını da almıştı...
peki ne oldu da bunca başarı sağlayan müttefik donanma komutanının aniden sinirleri bozuldu ve büyük taarruz'dan 2 gün evvel görevinden alınarak yerine daha tecrübesiz bir amiral olan john michael de robeck getirildi?
(not: amiral carden koramiral iken, amiral robeck tuğamiral rütbesindeydi)
bu konuda yaptığım araştırmalar neticesinde amiral carden'in bu görevden alınma meselesinin biraz siyasi bir yönü olduğu sonucuna vardım. ingilizler amiral carden'in emrine hem koca bir filo veriyorlar, hem de bir yandan onun bu filo komutanlığı için yeterli olmadığını düşünüyorlar.
tabi bu durum amiral carden üzerinde büyük bir psikolojik rahatsızlık yaratmış olabilir.
yani britanya donanması büyük bir savaşa dahil olmuş, ama donanma komutanları sürekli birbirinin ayağını kaydırmaya uğraşıyor.
aynı şeyler bizim ordumuzda da yaşanmış mıdır?
tabi ki, ama bizde yaşananların ingilizlerinkinin yanında esamesi okunmaz.
şu durumda, 16 mart 1915 tarihinde yapılan amiral carden-amiral robeck değişikliği 18 mart çanakkale savaşlarında önemli bir etki yaratmış mıdır? şüphesiz ki evet.
bu 16 mart'ta yapılan görevden alma, amiral carden'in zaten bozuk olan sinirlerini daha da bozmuş, adamı resmen geri plana almışlar, o da bunu izzeti nefis meselesi yapmış ve dayanamayıp savaşın bitmesini dahi beklemeden 1917'de emekli olmuş...
bu arada amiral carden'e haksızlık yaptıklarını düşünüp 1916'da ona şövalye nişanı vermişler, emekli olduktan sonra da "sir" ilan etmişler ama amiral carden'in bozulan sinirleri bir türlü düzelmemiş...
sonuç olarak
belki müttefik donanmasına amiral carden komuta etseydi yine sonuç değişmeyecekti 18 mart günü, ama belki de carden başarılı olacaktı ve boğaz geçilecekti...bilemeyiz.
Çanakkale Savaşı'nın Kaderine Etki Eden Olay: Karanlık Liman Harekatı
