İstanbul'da Büyük Bir Deprem Beklemeyen Şener Üşümezsoy Haklı Olabilir mi?

şener üşümezsoy, marmara'daki segmentli yapıyı ve özellikle kumburgaz segmentinin sınırlı deprem potansiyelini doğru analiz etti. 23 nisan 2025 istanbul depremi özelinde “momentum kazandı” çünkü:

- sarsıntı onun tahmin ettiği büyüklükteydi.
- büyük kırılma yaşanmadı.
- “büyük deprem yarın sabah olabilir”ciler, bu olayla yıllarca boşa konuşmuş gibi göründüler.

ama bu maalesef üşümezsoy'un tüm literatür karşısında bilimsel zafer kazandığı anlamına gelmiyor

özellikle herkesi korkutan adalar segmenti konusunda veriler, üşümezsoy'un makale olarak yayınlamadığı fakat sosyal medya ve tv kanallarında açıkladığı tezleriyle çelişmeye devam ediyor.

- üşümezsoy, marmara'daki segmentli yapıyı ve özellikle kumburgaz segmentinin sınırlı deprem potansiyelini doğru analiz etti.

- adalar segmentinin aktif olmadığı, stres birikiminin kalmadığı ve büyük bir depremin mümkün olmadığı iddiası mevcut bilimsel verilerle açıkça çelişiyor.

- segmentlerin birlikte kırılmayacağı iddiası, stres transferi modelleri ve tarihsel kırılma senaryolarıyla desteklenmiyor.

- üşümezsoy kısmen haklıydı, ama tamamen değil. özellikle büyük istanbul depremi olasılığı hâlâ ciddi bir tehlike.

aşağıdaki analizde, le pichon ve diğerlerinin 2003 tarihli görüşlerini ve şengör'ün bu ortak yayına dayanan ifadelerini kapsam dışında tutuyorum, çünkü bunlar güncellendi ve bazı temel iddiaları bilimsel olarak yanlışlandı (şengör: 0 - üşümezsoy: 1). fakat armijo (2005) ve sonrasında gelen ve üşümezsoy'un da kısmen kabul ettiği ve güncel olarak geçerliliğini koruyan literatürü irdelemeye devam edeceğiz.

şener üşümezsoy'un iddiaları

1. marmara’da tek, kesintisiz bir fay yok. fay üçe ayrılır: adalar, orta marmara, kumburgaz.
2. bu segmentler farklı mekanizmalarla çalışır; birlikte kırılmazlar. adalar: normal fay; kumburgaz: ters fay; orta marmara: pasif.
3. 1894 ve 1912 depremleriyle stres büyük ölçüde boşaldı. yeni büyük bir deprem ihtimali yoktur.
4. kumburgaz segmenti en fazla mw 6.5 üretir. büyük kırılma potansiyeli içermez.
5. adalar segmenti zaten kırılmıştır. bu nedenle kilitli değildir, yeni kırılma beklenmez.

güncel bilimsel yayınlar ışığında bu iddiaları tek tek inceleyelim

1. "fay üçe ayrılır." 

destekleyen: armijo (2005), diao (2016).
çelişen: le pichon (2003).
sonuç: çoğunlukla doğru: segmentasyon var, ama geometrik süreklilik de mevcut

2. "mekanizma farkı var, birlikte kırılmazlar." 

destekleyen: yok.
çelişen: becker (2023), lange (2019), ergintav (2014).
sonuç: yanlış. segmentler tetiklenebilir, coulomb stres transferi var.

3. "1894-1912 ile stres boşaldı, büyük kırılma olmaz."

destekleyen: yok.
çelişen: becker (2023), sakic (2016), diao (2016).
sonuç: yanlış. özellikle adalar segmenti halen kilitli ve stresli. 1894 kırılması çınarcık havzası’nda etkili olmuş olabilir, ama adalar segmentini tümüyle boşaltmadığı yönünde kuşkular vardır.

4. kumburgaz en fazla 6.5 üretir.

destekleyen: becker (2023), sakic (2016).
çelişen: le pichon (2003).
sonuç: doğru. slip deficit sınırlı, kırılma potansiyeli düşük. 23 nisan 2025'te doğrulandı.

5. adalar segmenti kırıldı, aktif değil. adalar fayı normal faydır.

destekleyen: yok.
çelişen: becker (2023), ergintav (2014), diao (2016), sakic (2016).
sonuç: yanlış: segment tamamen kilitli, mw > 7 deprem potansiyeli yüksek. adalar segmenti sağ yanal (strike-slip) ana fayın parçası ve tümüyle kilitli. adalar segmenti en çok stres biriktiren, tamamen kilitli segmenttir.

aşağıdaki yayınlar, literatürdeki mevcut le pichon otoritesini destekleyen makaleler değil. hakemli ve saygın dergilerde yayınlanmış ve güncel ölçüm, gözlem ve analizlere dayalı çalışmalar. gps, denizaltı akustik ölçümleri, tekrar eden mikrosismik olaylar ve ınsar gibi modern tekniklerle, marmara denizi altındaki segmentlerin gerilim durumu, kilitlenme derinliği ve kayma hızlarını doğrudan ölçmüş, böylece önceki modellerin ötesine geçerek yeni ve bağımsız bir deprem potansiyeli değerlendirmesi sunmuştur.

adalar segmentine dair öne çıkan bulgular

becker v.d. (2023): adalar segmenti tamamen kilitli, creep gözlenmemiş, mw >7 potansiyeli taşıyor. [becker’in segment ayrımları, daha önceki çalışmalardan elde edilen gps verileri ve gerçekleşen mikrodepremlerle örtüşüyor: “offshore geodetic studies and microseismicity patterns confirm a locked princes ıslands segment... as proposed by ergintav et al. (2014) and earlier by bohnhoff et al. (2013)”]
ergintav v.d.(2014): slip deficit 10–15 mm/yıl; adalar, marmara’daki en yüksek gerilimi taşıyan segment.
sakic v.d. (2016): denizde 6 ay ölçümde yüzeyde hareket tespit edilemedi = kilitli fay.

bu nedenle adalar segmentinin tamamen pasif olduğunu, 1894'te kırıldığını ve bir daha kırılmayacağını savunan görüşler, sadece le pichon'a değil, çok daha geniş bir literatür grubunun verilerine de açık biçimde aykırılık göstermektedir.

kaynaklar

becker, t. w., ergintav, s., floyd, m. a., barka, a., & zoback, m. (2023). variation of fault creep along the overdue ıstanbul-marmara seismic gap in nw turkey. geophysical research letters. https://doi.org/10.1029/2023gl102211
sakic, p., bohnhoff, m., martínez-garzón, p., & ellsworth, w. l. (2016). no significant steady state surface creep along the north anatolian fault offshore ıstanbul, nw turkey. geophysical research letters. https://doi.org/10.1002/2016gl071611
diao, f., walter, t. r., minati, f., wang, r., costantini, m., ergintav, s., xiong, x., & prats-ıraola, p. (2016). secondary fault activity of the north anatolian fault near avcilar, southwest of ıstanbul: evidence from sar interferometry observations. remote sensing. https://doi.org/10.3390/rs8100846
ergintav, s., reilinger, r., cakmak, r., floyd, m., doğan, u., lenk, o., & ozener, h. (2014). ıstanbul's earthquake hot spots: geodetic constraints on strain accumulation along the marmara sea fault system. geophysical research letters. https://doi.org/10.1002/2014gl060985
lange, d., tilmann, f., barruol, g., rümpker, g., & asch, g. (2019). locking and creeping along the main marmara fault and the associated seismic hazard to ıstanbul. nature communications. https://doi.org/10.1038/s41467-019-11016-z
armijo, r., pondard, n., meyer, b., ucarkus, g., de lepinay, b. m., malavieille, j., ... & seeber, l. (2005). submarine fault scarps in the sea of marmara pull-apart: north anatolian fault. geochemistry, geophysics, geosystems. https://doi.org/10.1029/2004gc000896