İtalyan Lider Mussolini'nin Kurucusu Olduğu Faşizmin Kronolojisi

Faşizm nedir? Ne zaman ve nasıl ortaya çıkmış, dünyada nasıl yankı bulmuştur?

1915 - mussolini sosyalizmden uzaklaşır

italyan ordusunda askerlik yapmış olan sosyalist gazeteci benito mussolini, partito fascista rivoluzionario (pfr) oluşumunu başlatmak için sosyalist bir politikayı bir kenara bırakır ve savaşı desteklemeye başlar.

1919 - faşist manifesto yayınlanır

mussolini, fasci di combattimento'yu yani faşist partiyi kurar. partiyi oluşturan faşist mücadele birlikleri ittifakı'nın (fasci italiani di combattimento) manifestosu italyan milliyetçiliğini savunur.

1920 - nazilerin yükselişi

anton drexler, 1920 yılında nasyonal sosyalist alman işçi partisi'ni kurar. parti bayrağının ana sembolü olarak siyah bir gamalı haç benimsenir ve yayılmacı bir milliyetçilik ülküsünün peşine düşülür. antisemitik ve anti-marksist düşünceye sahip parti üyeleri, üstün alyan ırkının oluşturduğu halk birliğine, yani volksgemeinschaft'a inanmaktadır.

1921-1922 - roma yürüyüşü

işsiz ve hoşnutsuz emekli askerlerin partinin kara gömlekliler olarak bilinen paramiliter kanadına her geçen gün daha fazla katılmasıyla italya'da faşistler güçlenmeye başlar. sosyalistleri sindirip, şehirleri işgal eder ve roma'da büyük bir miting düzenlerler. yeni ismiyle ulusal faşist parti iktidara gelir ve mussolini başbakanlık görevine atanır.

1923 - mussolini'den ilham alan hitler

nazi partisi lideri adolf hitler, mussolini hayranıdır ve o da kendi iktidar yürüyüşünü başlatır. iktidarı ele geçirmek amacıyla münih'te yapılan bu başarısız hareket birahane darbesi olarak anılacak. sonrasında hitler, vatana ihanetten yargılanır.

1925 - mussolini diktatör olur

mussolini iyice güçlenir ve italya'yı faşist bir devlet ilan eder. "il duce" yani lider olur ve muhalif milletvekillerini bertaraf ederek parlamentoyu fesh eder.

1926 - gizli polislerin ortaya çıkışı

italya, antifaşizme karşı teyakkuz ve baskı örgütü'nü (ovra) kurarak gizli polis teşkilatının temellerini atar. antifaşist muhalefeti bastırmak için kendilerine yapılan ihbarlara bel bağlayan örgüt, bir yandan da vatikan'da casusluk yapmaları için rahipleri tehdit eder. ovra, himmler'in 1933'te kuracağı alman gestapo'suna zemin hazırlamıştır.

1929 - şeytani ittifak

lateran anlaşması uyarınca, katolik kilisesi italya'yı faşist bir devlet olarak tanır. buna karşılık roma'da 44 hektarlık bir alanı kapsayan vatikan şehir devleti üzerindeki papalık egemenliği onaylanır ve bu devlet maddi bir ödenek kazanır.

1931 - büyük buhran

avusturya bankası creditanstalt iflas edince almanya'da yatırımcıların güveni sarsılır. işsizlik yüzde 25'e yükselir. faşistler, bu durumdan ötürü göçmenleri, azınlıkları ve solcu enternasyonelizmi suçlar. almanya'daki bu faşist fikirler, bazı amerikalıları da cezbeder. henry ford, nazi almanya'sındaki işletmelerle iş birliği yapacak ve hitler'den ödül alacaktır.

1932 - faşist ingilizler

muhafazakar parti'den ayrılarak, daha sonra ise bağımsız şekilde iki kez işçi partisi milletvekilliğine gelen oswald mosley, mussolini'yi ziyaret ettikten sonra ingiliz faşistler birliği'ni kurar. 1934 yılında bu birlik, daily mail ve daily mirror gazetelerinin desteğini alır.

1933 - nazi partisi iktidara gelir

naziler almanya'da seçimle iktidara gelir ve nisan ayındaki gündemleri yahudi ticaretini boykot etmek olur. yahudiler kamusal hayattan her geçen gün daha fazla dışlanır.

1934 - fransız faşistleri

marcel bucard liderliğindeki yahudi karşıtı fransız faşist birlik, mouvement franciste, paris'te ayaklanır, ekonomik krizi protesto eder ve sağcı bir darbe girişiminde bulunur fakat başarısız olur.

1936 - ispanya iç savaşı

italya ve almanya'nın demokratik yolla iktidara gelen ikinci cumhuriyet'e karşı francisco franco'nun milliyetçi güçlerini desteklemesiyle, iç savaş üç yıl boyunca ispanya'yı kırıp geçirir. dünyanın dört bir yanından antifaşist gruplar ve bireyler, hükümeti savunmak ve faşist baskının yükselişine karşı durmak için ispanya'ya akın eder. tüm bu direnişler, faşist eğilimli falange partisi'nin iktidarı ele geçirmesine engel olamadı.

1937 - brezilya'da faşizm saflarında

faşizm, tüm dünyada yayılmaya başlar. diktatör getulio vargas, yeşil gömlekli paramiliter bir grup tarafından desteklenen faşist ve anti-liberal bir hareket olan brezilya integralizmi'ni yasaklar.

1939 - faşizm, sınırları aşar

faşist ideoloji ulusal güce büyük önem verdiğinden, daha fazla güç ve bölgesel genişleme için can atmaktadır. italya, 1935'te etiyopya'yı işgal eder ve almanya avusturya'yı egemenliği altında alır. hitler'in polonya'yı işgali ise biraz fazla cüretkar bir hamledir; bunun sonucunda ingiltere ve fransa savaş ilan eder.

1940 - japon faşizmi

japonya, geleneksel kültürün ve halkın karakteristik özelliklerinin korunabilmesi için askeri diktanın ve bölgesel genişlemenin gerekli olduğunu savunmaktadır. kurtuluşu bunlar getirecektir mottosunu benimser. ülke, showa devletçiliği'nin (japon faşizmi) peşinden giderken, sol görüşlü siyasi muhalifler tek tek tutuklanır.

1941 - holokost

naziler, yıllarca uyguladıkları baskıların ardından yahudi nüfusu toplayıp kitlesel bir kıyıma başlar. bu süreçte 6 milyon yahudi öldürülecektir. faşist volksgemeinschaft fikrine uygun görülmeyen herkes de yok edilir.

1943 - mussolini'nin büyük hayali

mussolini, orta çağın roma imparatorluğu'nu yeniden canlandırma hevesiyle 1940'ta savaşa katılır. başarısız olur ve cumhuriyetçi faşist parti'nin lideri olarak, nazilerin elinde kukla olmuş bir devlete başkanlık eder.