Kongo'ya Bağımsızlık Kazandıran Afrika'nın Che Guevera'sı: Patrice Lumumba

afrika'nın che guevara'sı diyebileceğimiz iki halkçı mücadele adamı vardır. biri, burkina faso'nun katledilen lideri thomas sankara. diğeri, belçika'ya karşı yürüttüğü büyük ölçüde legal ve sendikal mücadele sonucu kongo'yu bağımsızlığına kavuşturan önderlerden biri patrice lumumba.

bağımsızlık sonrası lumumba ülkenin başbakanı olurken dava arkadaşı kasavubu ise ülkenin ilk cumhurbaşkanı olarak makamına oturdu. kongo'nun siyasi olarak bağımsızlığını ilan etmesi ekonomik olarak da bağımsız olacağı anlamına gelmiyordu. ülkedeki zengin bakır madenleri kongo'nun eski efendisi belçika'lı sömürgecilerin iştahını hala kabartmaya devam ediyordu. ve böylece belçika'nın desteklediği tshombe adındaki siyasetçi, bakır rezervleri bakımından en zengin bölge olan katanga'nın yeni kurulan kongo cumhuriyeti'nden ayrıldığını ilan etti. başbakan lumumba, başkan kasavubu ve birlikte atadıkları genel kurmay başkanı mobutu katanga bölgesinin ayrılmasını tanımadılar. kongo'nun en zengin eyaletiydi. ülke bütçesinin % 65'i katanga'dan sağlanmaktaydı. katanga'nın ayrılması ekonomik yıkımı beraberinde getirdi. siyasal olarak ülke kaosa doğru sürüklenirken lumumba katanga bölgesine kendi gidip halkı yanına çekebileceğini düşündü. belçika hükümeti, tshombe tarafına ağırlığını koydu. ülke artık iç savaşın eşiğindeyken birden beklenmedik bir şey oldu. başkan kasavubu birden taraf değiştirdi ve başbakan lumumba'ya görevden el çektirdiğini ilan etti. lumumba şaşkınlığı geçince ulusal radyoyu ele geçirdi ve başkanın, seçilmiş, meşru bir hükümeti görevden alma yetkisinin bulunmadığını beyan etti. karşılıklı restleşme sürüp giderken, lumumba'nın ordunun başına kendi atadığı silah arkadaşı general mobutu siyasal karışıklığa son vermek için darbe yaptığını ilan etti.

belli ki tepede pazarlıklar tamamlanmıştı. başkan kasavubu ve genel kurmay başkanı mobutu eliyle, yat kalk dilinden bağımsızlık sözcüğünü düşürmeyen başbakan lumumba'dan kurtulmaya karar verilmişti. emperyalistler kongo'da ekonomik bağımsızlığa izin vermeyeceklerdi. mobutu darbeyle ele geçirdiği devlet mekanizmasını kasavubu'ya iade etti. lumumba'yı ise tutuklatarak can düşmanı tshombe'ye teslim etti. tshombe taraftarları. kongo'yu bağımsızlığa kavuşturan adamı, seçilmiş başbakanı sokak ortasında dövdüler, linç ettiler, işkencelerden geçirdiler, sonra da öldürdüler.

katanga bölgesi demokratik kongo cumhuriyeti'nin sınırlarına tekrar dahil edildi. lumumba hükümetine karşı ayaklanan katanga eyaletinin valisi tshombe darbeden sonra bir anda uslanıp kasavubu ve mobutu tarafına katıldı.. kasavubu beş yıl daha başkanlığa devam etti. sömürü, yoksulluk ve yolsuzluk tam gaz devam etti. patrice lumumba'nın anısından ilham alan halk önderi pierre mulele büyük bir köylü ayaklanmasının başına geçti. mevcut hükümet isyanı bastıramayınca lumumba'nın katili tshombe, başkan kasavubu tarafından 1964 de başbakanlık koltuğuna oturtuldu. genel kurmay başkanı mobutu ise sürüp giden karışıklıklardan kendi sırasının geldiği fikrini çıkardı ve 1965'de ikinci bir darbeyle bu sefer kasavubu'yu devirdi.

devrimci mulele'ye anlaşma teklif ederek isyanı bitirmeye çalıştı. kuramsal olarak mutabakat sağladıkları görüşmelerden sonra mulele teslim oldu. tabi ki mobutu anlaşma falan tanımadı. mulele'yi parçalara ayırdıktan sonra nehirdeki timsahlara attırdı. ülkenin adını zaire olarak değiştirdi. 32 yıl boyunca ülkeyi demir bir yumrukla yönetti.

şahsi servetiyle dünyanın en zengin kişileri arasına girerken yolsuzluk, nepotizm ve çürüme tüm devlet kurumlarını sardı. ülke kişi başına düşen milli gelirden insan hakları endeksine kadar listelerin hep en dibinde seyretti. ülke insanı, tarım, sanayi üretimi ve ekomomik büyüme rakamlarında afrika ülkeleri için bile ortalamanın çok altında bir tabloya 30 yıl boyunca katlanmak zorunda kaldı. ruanda soykırımında hutuları desteklediği için soykırıma uğrayan tutsilerin başlattığı devrim hareketiyle koltuğundan indirildi.

kongo halkı ne patrice lumumba'ya ne de onun anısına sahip çıkabildi. on yıllar boyunca kasavubu, tshombe ve mobutu gibiler tarafından yönetildi.