Sarı Renkte Bir Bitki Olan Karahindibanın Adındaki "Kara" Nereden Geliyor?

türkçede "kara" ve "siyah" her ne kadar renksel olarak aynı anlamı (siyahlık, koyuluk) taşısa da, işlev ve kullanım alanları bakımından eşanlamlı değildirler.

“siyah”, çoğunlukla görsel, fiziksel ve nesnel renk tanımı olarak kullanılır.
örnek: siyah gömlek, siyah saç, siyah araba

“kara” ise çoğu zaman mecazi, anlatımsal ve kültürel çağrışımlarla yüklüdür. bir şeyin derinliğini, bilinmezliğini de tasvir eder.
örnek: kara talih, kara gün, kara duman, kara tahta, kara madde, kara delik vs...

bunun dışında özellikle hayvan ve doğa adlandırmalarında da “kara” tercih edilir: kara kartal, kara karga, kara panter

şimdi bu bilgilendirmeden sonra, dönelim konumuza. karahindiba anlamın çift katmanı vardır.

“karahindiba” kelimesi, “kara” + “hindiba” bileşiğinden oluşur. buradaki “hindiba”, arapça kökenli olup (hindib) türkçeye geçmiş ve özellikle cichorium intybus ve cichorium endivia gibi türler için kullanılır. bu bitkiler, özellikle akdeniz ve ege mutfağında kültür bitkisi olarak yer alır. ege bölgesi’nde “radika” adıyla bilinen formu, bu kültürleşmiş hindiba türlerinden biridir.

dolayısıyla:
hindiba, evcilleştirilmiş, tarımı yapılan, yemeklerde kullanılan türlerdir.

karahindiba ise, doğada kendiliğinden yetişen, daha az rafine, kültürleştirilmemiş ve yabani bir türdür. genellikle taraxacum officinale (dişbudakgiller familyasından) türüyle özdeşleştirilir.

buradaki “kara” ön eki, bitkinin vahşi, doğal, “kültür dışı” halini vurgular. aynı halk söyleminde karadut, kara buğday, karamuk, gibi örneklerde benzer adlandırma mantığı görüldüğü gibi.

sonuç olarak, “karahindiba” kelimesi, türkçede halkın doğayla kurduğu ilişkinin dilsel bir yansıması olarak değerlendirilebilir. “kara” ön eki, siyah manasındas bir renk değil; yabanilik, kontrolsüzlük, bilinmezlik ve doğaya aitlik gibi anlamları taşır. “hindiba” ise, onun evcilleştirilmiş karşılığıdır.