Trabzon'da Motorundaki Patlamalar Nedeniyle Acil İniş Yapan Uçak Neden Arızalandı?

Uçağın kameralara yansıyan görüntüleri

Peki bu olay neden meydana gelmiş olabilir?

hem kabin ekibi hem de yolcular için kötü bir durum bu. "pilotlukta ne var sanki, otoya takıp gidiyorlar" geyiği bu gibi acil durumlarda boşa düşüyor. artık pilotluk devrede...

patlamaların sebebini henüz bilmiyoruz elbette fakat compressor stall denen, bir nevi motor boğulmasından kaynaklanması muhtemel.

uçağın kompresörünün blade denen kanatçık elemanları airfoil denen kesite sahiptir (bir yüzeyi ötekinden daha kamburlu). stall en basit tanımıyla bu kamburlu yüzeydeki akım ayrılmalarıdır.

kompresördeki stall/surge durumunda yanma odasına yeterli hava gidemez. bu sebepten dolayı yanma odasında ani zengin karışım durumları olacaktır. gördüğümüz patlama benzeri şeyler muhtemelen bu yüzden oluşuyor.

öte yandan bu stall/surge zımbırtısı yüzünden yanma odasında oluşan yüksek sıcaklıklar^* yanma odası ve türbin elemanlarına zarar verebilir, şok yükleri diğer motor elemanlarına zarar verebilir; hatta stall denen birkaç kademeyle sınırlı boğulma surge'e döner yani tüm kompresör kademelerine yayılırsa bu sefer motordaki akıl terse dönüp motoru durdurmaya kadar gidebilir.

velhasıl çok ciddi bir durumdur compressor stall/surge.

bunu önlemek için birçok sistem de mevcuttur tabii motorlarda. birkaç örnek vermek gerekirse; vsv (variable stator vane), vbv (variable bleed valve), multi-spool design vs. vs. gider... yani önlemi alınmış bir durumdur, fakat nahoş da bir durumdur tabii.

sebep compressor stall ise sebepleri şunlar olabilir;

- motor elemanlarında önceden hasar oluşmuş olabilir.
- ani ivmelenme/geri ivmelenme olmuş olabilir.
- uçak yan rüzgâra maruz kalmış olabilir.
- motorda türbülanslı akış oluşmuş olabilir.
- uçak ani manevra yapmış olabilir.
- stall / surge önleme sistemleri arızalanmış olabilir.
- (buna ihtimal vermiyorum tabii de) motorda buzlanma olabilir.

bundan sonra eğer ki motorun egt'sinde aşırı yükselme tarzı bir durum olmuşsa -ki olması muhtemel- motorun ağır bir bakıma alınmasına ihtiyaç olabilir. dediğim gibi çok önemli bir mesele aslında bu. motor üreticisini de uçak üreticisini de uçak işletmecisini ve havacılık otoritelerini de ilgilendirir...

not: motor kompresörleri tasarlanırken en dikkat edilen şeylerden birisi kompresör çalışma marjı'nın belirlenmesidir. en verimli ve güvenli çalışacağı aralık burada belirlenir. bunu üstten limitleyen şey ise surge line'dır.

herkese emniyeti uçuşlar dilerim efenim...