Türkiye'deki Pahalılığı Diğer Ülkelerle Kıyaslamanızı Sağlayacak Bir Faktör: Döner Endeksi
ülkeye her gelişimde kafamda beliren soru şu: insanlar bu pahalılığa nasıl sabrediyor?
sosyal medyada genellikle haşlanma sürecindeki kurbağa metaforu yapılmış ama gözlemlediğim kadarıyla öyle bir durum yok. benim gördüğüm; kurbağanın üzerine zippo benzini döküp, kibriti çakmışlar. kurbağa yandığının farkında bile değil. yoksa elektrik faturanız 1000 lirayı geçerse 2000 küsur lira ödeyeceksiniz gibi mantığını hala çözemediğim uygulamalar yapamazlardı.
şu an aktif olarak savaşta olan rusya ve ukrayna'nın en merkezi, en pahalı şehirlerinde dahi şu fiyatlar yok. şöyle bir fikir vermesi açısından size big mac endeksi benzeri bir döner endeksi hazırladım. ne kadar b*ka battığımıza siz karar verin.
japonya'nın en pahalı şehri tokyo'daki ortalama bir dönercide fiyat listesi
tavuk döner 120 lira
et döner 145 lira
tabii ki bu fiyatlar içeriğinde en az 150 gram döner içeriyor. dünyada bir yemeğin içeriğindeki etin 50 gram olarak satıldığı başka bir ülke yok. yahu yaş kedi maması alsan 85 gram. iki kiloluk hayvana veriyorsun da karnı doymuyor bazen ikinciyi istiyor. oradan hesap edin. hele ki dönerin icat edildiği topraklarda bu duruma düşmüş olmamız korkunç.
ingiltere'de ortalama döner fiyatları 5-7 pound arasında. zincir restoranlarda 4.99 yani 220 liraya döner + içecek olarak satılıyor. mesela german doner menüsünde var.
döner fiyatlarından en çok şikayet eden ülkelerin başında bildiğiniz gibi almanya geliyor
son zamanlarda dönerin bir alman yemeği olduğuna dair dönen zırvalıkları vs. biliyorsunuz. alman da içerlemiş, döneri sahiplendik, avrupa'da en çok dönerci de bizde ama bu fiyatlar ne amk? demiş. covid sonrası fiyatlar yükseldiği için vatandaş şikayetçiymiş. hatta dönerflasyon adında bir terim uydurmuşlar. üzerine makaleler yazılmış. https://theworld.org/…er-rising-cost-of-doner-kebab
yalnız bu kadar ağladıkları fiyatları bizim idrak etmemiz mümkün değil. adamlar 4-7 euro arasında değişen fiyatlar 5-9 euro aralığına yükseldiği için şikayetçiler. hala 4-5 euroya döner satılan yerler var ama genel fiyatlar yükseldi demişler. işin en acı tarafı ise adamlar bizde olduğu gibi malzemeden çalarak fiyat tutma çakallığı yapmamışlar. gerçi bizde artık o da yapılmıyor. hem malzemeyi düşürüyor hem de zam yapıyorlar. almanlarda ise sadece %20 civarında zamlanmış ama kalite ve gramaj aynı kalmış. neden? çünkü bunu yaparlarsa alman osurtur o işletmeleri. bizde herkes kafasına göre at koşturuyor ama aynı anadolu insanı avrupa'da hile hurda yapmadan sike sike fiyat rekabetine girmek zorunda kalıyor.
ahanda türk restoranı, güncel fiyat. butik dönercide 4 euro civarından başlıyor döner fiyatı.
güncel ve diğer birçok ülkede döner fiyatlarının tartışıldığı bir reddit başlığı var şurada; https://www.reddit.com/…ebab_price_in_your_country/
özet olması açısından bazılarının hızlıca lira karşılıklarını yazıyorum
polonya: 181 tl
ispanya: 132 tl
isviçre: 339 tl
danimarka: 226 tl
bulgaristan 132 tl
irlanda: 188 tl
izlanda: 350 tl
isveç: 200 tl
bunlar genelde başlangıç fiyatları. en pahalısı 3-4 bin euro gelirin düşük sayıldığı isviçre ki onlarda bile 10 euro. doğu avrupa ülkelerinde çok daha ucuz. ortalama gramaj da ekmek dahil 500 gram civarı. yani en az 150 gram et ekleniyor. rusya ve daha doğuya gittikçe fiyat düştükçe gramaj yükseliyor. örneğin şu an bulunduğum kazakistan'da içinde 200 gram kırmızı et koydukları dürüm döner fiyatı 100 lira. tavuk 80 lira civarında. mahallemdeki kıytırık dönercide daha da ucuz. milletin akın ettiği, dönerini övdüğü tarzda gerçekten lezzetli tabak dönerin 250 gramı ise 200 lira civarında. yolu buralara düşen olursa ısmarlarım, güncel fiyat:
bu ülkelerdeki asgari ücretlerle karşılaştırın işte, ona göre alım gücünü anlarsınız. avrupa'da asgari ücret ortalama 1700 küsur euro. döner ise ortalama 5 euro. en gariban avrupalı günde 11 dürüm yese yine maaşı eritemiyor. maaşıyla takribi 340 adet döner alabiliyor. türkiye'de bir vatandaş ise asgari ücreti ile 110 tane döner alabiliyor ki gramaj olarak diğerinin yarısı kadar değil. işi porsiyon üzerinden alırsak bizimki 50 tane döner anca alır maaşıyla.
hadi diyelim polonya avrupa ülkesi. lan kazakistan'da asgari maaş resmi olarak 130 dolar ama asgari ile çalışan insan yok. zaten mümkün de değil o parayla yaşamak. sabah kapının önünü süpüren belediye çalışanlarıyla konuştum, ortalama maaşları türk lirası ile 30.000 lira üzerindeymiş. dün girmiş çöpçü dahi bizim asgariden yüksek alıyormuş. üstüne et ucuz bu ülkede. o maaşla aşağı yukarı yine alman kadar döner tüketebiliyorlar. bu ülkelerin neredeyse hepsinde maaşlar değişse de alım gücü birbirine yakın. en gelişmişi dediğimiz japonya ile en düşüğü slovakya'da bile endeks paralel gidiyor.
abd fiyatlarına da baktım. 7-8 dolardan başlayıp gidiyor. koca new york'da bile 7 dolara döner bulabiliyorsunuz. rusya ise şu savaştaki ve kısıtlanmış haliyle bizden ucuza döner satıyor. ortalama fiyatları 100-150 lira arasında. tabi ki onlarda da 50 gram gibi bir rezalet yok. çocuk boyu 100 gram et konulan dönerin ortalama fiyatı 70-80 lira:
şu ayarda hayvan gibi et konulan dönerin bizimkiyle bir alakası olabilir mi?
yukarıda bahsettiğim bütün ülkelerde hem porsiyonlar doyurucu hem de fiyatları bizden ucuz. insana en çok koyan da bu. geçen sene yurt dışından birkaç arkadaşımla istanbul'da buluştuk. meşhur dönercilerden birisine gittik. klasik ekmek arası tattırayım dedim. malum diğer ülkelerin hepsinde bin türlü sos ve malzeme ekliyorlar. neyse siparişi vereyim dedim.
garsonun ilk sorusu şu oldu;
- 50 mi 100 mü abi?
+ nasıl yani?
- et, 50 gram mı olsun? yoksa 100 gram mı? 75 de var!
+ muhabbet kuşu muyuz birader biz? yoksa siz altın mı satıyorsunuz? 50 gram ne?
150-200 en büyüğü hangisiyle ondan koy, rezil olmayalım dedim. döner gerçekten güzeldi ama 3 kişi 3 porsiyon ekmek arası dönere avrupa'da fine dining restoran ücreti ödedik. fiyata hepimiz şaşırdık. üstüne tam olarak doymadık. arkadaşlar da haklı olarak; lan bu döner türk icadı değil mi? nasıl kendi ülkesinde daha pahalı oluyor sorusunu yönelttiler. bilmiyorum dedim.
gerçekten de bilmiyorum. enflasyon, kötü ekonomi, vicdansız çakal esnaf, hayvancılığın bitmesi, ithal angus vs. bir sürü sebebi var ama hiçbirisi şu durumu net olarak açıklayamıyor.
not: ankara'da kaliteli dönerci addedilen mekanlarda tabak döner porsiyonun 800-1000 lira civarına yükseldiğini yazmışlar. benim şurada geçen seneden bahsettiğim rakam 500 liraydı. arasından bir yıl geçmedi.
eklemeler: birçok suser yerel fiyatlardan bahsetmiş. büyük şehirlerde 100 gram dürüm döner fiyatları ortalama 450-500 lira demişler ki bu 12-14 dolar eder. ya birader, ankara'da döner, nasıl olur da zürih'ten daha pahalıya satılır? asgari 4000 dolar/145.000 lira para kazandığınız bir ülkede bile döner fiyatı 12 dolar değil, çıldırmış bunlar!
başka bir yazar polonya'da asgari maaş o kadar yüksek değil demiş. haklıdır fakat asgari ücret 900 euro bile olsa yine bizden fazla döner alabiliyorlar. burada mevzu döner endeksi.
Ülkeler Arası Alım Gücünü Çok Basit Şekilde Özetleyen Model: Big Mac Endeksi
