Yemekte Bütün Duyuları Olaya Dahil Eden Yeni Bir Disiplin: Multisensory Dining
multisensory dining (çok duyulu yeme), yemeyi bütünsel (holistic) bir deneyim olarak gören ve sırası değişkenlik gösterebilmekle beraber, görme, koklama, hissetme, duyma ve tatma duyularının birden fazlasını ya da hepsini bu sürece dahil eden bir yaklaşımdır.
araştırmalar lezzetin gerçekten tüm duyularımızın uyumlu bir şekilde bir araya gelmesiyle oluşan çok duyulu bir yapı olduğunu gösteriyor
yemek yemek bize hem hayatta kalmak için besin hem de hazcı bir zevk sunar. yoğun bir duyusal deneyimdir ve en önemlisi, insanlar olarak günde birden fazla kez yaptığımız en çok duyumuzu uyaran aktivitelerden biridir. yemek ve lezzete ilişkin beklentilerimiz, yargılarımız ve zevkimiz, duyusal girdilere (gördüğümüz, kokladığımız, tattığımız, hissettiğimiz ve duyduğumuz) dayanarak zihnimizde formüle edilir. bizler lezzeti çoğunlukla tat alma duyumuzla (tuzlu, acı, ekşi, tatlı ve umami) ve koku alma duyumuzla ilişkilendirirken, araştırmalar lezzetin aslında tüm duyularımızın uyumlu bir şekilde bir araya geldiği çok duyulu bir yapı olduğunu göstermektedir.
birçok kültürde "gözlerinle yersin" gibi bir ifade vardır ve çoğumuz yemeğin görsel sunumunun önemini anlarız, ancak diğer duyular biraz kaybolabilir. örneğin sesi ele alalım; bir biftek tabağının cızırtısı, bir creme brulee şeker kabuğunun çatlaması veya tempura kaplı bir karidesin çıtırtısı, beyninizin algıladığı ve bunlara dayanarak yargılarda bulunduğu 'işitsel lezzet' ipuçlarıdır. doku ile ilişkili ağız hissi ve sıcaklık bir malzeme veya yemeğin tadını ne kadar çıkaracağımız konusunda en belirleyici faktörlerden biridir.
yemek yiyenin genel deneyimini etkilediği gösterilen yiyecek ve içecek dışı faktörler de vardır
- restoranın iç ve dış tasarımı, ambiyans, aydınlatma (görsel)
- restoranın içinde çalan fon müziği (işitsel)
- tabağın rengi ve şekli (görsel/dokunsal)
- bardağın rengi ve şekli (görsel/dokunsal)
- çatal bıçak takımının şekli ve ergonomisi (görsel/dokunsal)
- yemekleri tanımlamak için kullanılan isimler ve çağrışımları (bilişsel)
multisensory dining yaklaşımının yakın zamandaki gelişiminde bilimin de önemli bir payı vardır
son birkaç yılda, hem psikolojik hem de sinirsel düzeylerde lezzetin çok duyulu algılanması anlayışımızda birçok önemli ilerleme görüldü. bilişsel sinir bilimciler, insan beyninin yemek yediğimizde ve içtiğimizde farklı duyusal sinyalleri birleştirmek için kullandığı birçok temel kuralı (duyusal baskınlık ve süpertoplanabilirlik (superadditivity) gibi) ortaya çıkardılar. bu nedenle, şeflerin ve diğer gıda üreticilerinin artık müşterinin ve tüketicinin duyularını daha etkili bir şekilde uyaran yemekler hazırlamaya başlamaları şaşırtıcı olmamalı, çünkü bunların çoğu yakın zamanda keşfedilen çok duyulu lezzet algısı kurallarına dayanarak tasarlandı.
kaynak:
https://kitchen-theory.com/multisensory-dining
https://www.bps.org.uk/…isensory-perception-flavour
Aynı Anda Birkaç Şeyi Mahvetme Sanatı: Multitasking
