Yüzü Soğuk Suyla Yıkamak Uykuyu Gerçekten Kaçırır mı?

vücudumuzun her yerinde duyu reseptörleri var, yüzün saçlı duyu siniri de n. trigeminus

bu sinirin 3 dalı var. oftalmik, maksiller ve mandibular. trigemini, kelime anlamıyla üçüz demek zaten. maksiller ve oftalmik dalları tamamen duyu alırken, mandibular dalı hem motor hem duyusal işlevi vardır. kısaca giriş yaptıktan sonra biraz detaylandıralım.

bu sinirin 3 çekirdeği vardır ama konumuzla alakalı olan çekirdeğinden bahsedeceğim sadece, nucleus spinalis nervi trigemini. bu çekirdek yüzün genel duyularının ( ağrı, ısı) ikinci nöranlarının olduğu yerdir. bulbus'ta bulunur. daha sonra çapraz yapıp karşıya geçip talamusa gider. talamusta 3. nöronla sinaps yapıp korteks'e girer. kortekse primer duyu alanına iletilir alınan duyu.

şimdi bu nucleus spinalis, sadece trigeminal sinire ait değildir. trigeminal sinir, fasial sinir, glossofaringeal sinir ve vagus sinirinin ortak çekirdeğidir. bu nükleus yani çekirdek kendini vagusa ait sanar. vagal sinir, parasempatik sistemin baba siniridir. örneğin, çok köpekten kaçarken sempatik sistem aktivedir. evde televizyon karşısında cips kola yaparken parasempatik sistem aktivedir.

dedim ya yazmaya başlarken yüzün saçlı deri dahil olmak üzere çenenin köşesi(goniaon) ve kulak kepçesi hariç duyusunu trigeminal sinir alır diye, ağrılı ve sıcak-soğuk uyaran olduğunda yüzde nucleus spinalise duyu gider, o da vagus gibi davranarak parasempatik uyarıyı aktive eder. yani uyanayım diye yüzünü soğuk suyla yıkarsan uyanmazsın daha da uykun gelir. çünkü kalp atışın yavaşlar ve tansiyonun düşer. örnek vereyim, sobanın ya da şöminenin karşısına yüzün dönük oturursan hemen uykun gelir veya buz gibi havada sadece soğuğu yüzünde hissedersen uykun gelir, sebebi parasempatik aktivasyon. eğer uyanmak istiyorsan gerçekten ensene ıslak bir havlu koy cin gibi olursun çünkü oranın duyusu sempatik sistemle kontrol edilir. otonom sistem ona göre çalışır ve kalp hızın artar, tansiyonun çıkar.

eğer yüze ağrılı uyaran verirsen, verdiğin kişi zaten zayıfsa, tansiyonu düşükse vs. bayılır. buna vazovagal senkop denir. diş hekimlerinde anesteziden sonra bayılmaların çoğu bundan kaynaklanır.

sadece yüzümüzü soğuk suyla yıkadığımızda mı olur peki bu parasempatik aktivasyon?

elbette değil, mesela fasial sinir. mimik kaslarının motor siniri. e bu sinirinde duyu alma özelliği var, nerenin duyusunu alır peki, dilin ön 2/3'lük kısmının tat duyusunu alır chorda timpani dalıyla (dilin arka 1/3'lük tat duyusunu 9, dil kökünü 10(vagus) kranial sinir alır.) . kulak kepçesinin bir kısmının duyusunu alır. fasial sinirin duyusu da talamusa gitmek için nucleus solitariusu kullanır. yani kendini 2. vagus sanan. diğeri nucleus spinalisti. hani bir deyim vardır, dünyanın her yerinde geçerli bu arada bu deyim;

+ acılı adana sever misin?
- oo, bayılırım.

e harbiden bayılırsın. niye, çünkü parasempatik aktivasyon. bradikardi, hipotansiyon. aynı mekanizma.

nuclues solitarius'ta 7,9 ve 10. kranial sinirlerin ortak çekirdeği.