Ana Akım Medya, Cinayet ve Kaçırılma Gibi Konulara Neden Fazlaca Yer Veriyor?
medyanın cinayetleri gösterme taktiği: reyting, algı yönetimi ve toplumsal korku üzerinden psikolojik oyunlar
sevgili ekşici dostlar,
içinde bulunduğumuz dönemde, neredeyse her gün farklı bir cinayet, ana akım medya tarafından yoğun bir şekilde işleniyor. televizyon dediğimiz zaman algı yönetimi devreye giriyor ve ben de ikinci kitabımda (algı yönetimi ve propaganda) bu konuyu derinlemesine işlemiştim. şimdi bu tür yayınları algı yönetimi açısından değerlendirmek istiyorum.
ana akım medyanın ve televizyonların cinayet haberlerine yoğun ilgi göstermesi, algı yönetimi ve psikolojik etkiler açısından duygusal bakış açısıyla değerlendirilmezse, oldukça stratejik bir davranış olarak yorumlanabilir.
medyanın hepimizi üzen ve neredeyse her gün "gündemimize fırlatılan" bu tür trajik olaylara yönelmesinin ve halkın dikkatini bu şekilde çekmesinin altında yatan sebepler ve kullanılan teknikler şunlar olabilir:
1. duygusal bağ kurma (emotional appeal)
medya, insanları duygusal olarak harekete geçirmek için çocuk ölümleri gibi olaylara geniş yer verir. bu tür olaylar, toplumda doğal olarak güçlü duygusal tepkiler yaratır; öfke, üzüntü ve korku uyandırır. bu duygular, izleyicilerin dikkatini çeker ve onları olayın takipçisi haline getirir. duygusal bağ kurmak, medya için güçlü bir araçtır çünkü izleyicilerin duygusal tepkileri daha yüksek reyting ve izlenme oranlarına yol açar.
algı yönetiminin temeli, duygular üzerinden dikkat çekmek ve eylem oluşturmaktır. güçlü duygular uyandırma potansiyeli olan her konu, izleyiciyle duygusal bağ kurar ve onların dikkatini hızlı bir şekilde çeker. dikkat çekildikten sonra istenilen mesajı vermek kolaydır. örneğin, bir kadının yolda yürürken düşüp bacağını kırması haber niteliğinde değildir; ancak "tacizcilerden kaçmak isteyen kadın yolda koşarken düşüp bacağını kırdı" şeklinde bir haber yaparsanız, kadın tacizine duyarlı kitlenin hemen dikkatini çekersiniz. burada önemli olan olayın kendisinden çok, nasıl verildiğidir.
2. empati üretimi ve dramatizasyon
cinayet gibi olaylar, "empati" yaratmak ve izleyicinin kendini kurbanın yerine koymasını sağlamak amacıyla dramatik bir şekilde sunulur. bu, izleyicilerin daha fazla haberi takip etmelerine ve olayla daha derin bir şekilde ilgilenmelerine neden olur. olayın dramatize edilmesi, toplumsal tartışmaları da artırarak medya içeriklerinin geniş kitlelere ulaşmasını sağlar.
burada "empati" duygusu şu şekilde işler eğer sizin aynı yaşlarda bir çocuğunuz varsa bir çocuğun öldürülme haberine karşı beyniniz sanki size ve çocuğunuza yönelik bir tehdit varmış gibi algılar ve konu üzerindeki her tür bilgiyi edinmek ister. böylece konuyla alakalı her tür haber radarınıza girer üstelik konuyla alakalı günlük hayatınızda yaptığınız konuşmalar da dikkatinizi daha yoğunlaştırır. burada önemli olan dramatizasyondur aynen bir dizi senaryosu yazılırken ve yönetmen çekerken hangi sahnede yüksek duygu üretileceği önceden planlanıyor ve tam da bu sahnelerde reklam konuyorsa bu tür haberlerde aynı şekilde kullanılır.
3. korku ve güvensizlik yaratma (fear appeal)
medya, bu tür olayları ele alırken, güvenliğin tehlikede olduğunu ima eder. özellikle çocuklara yönelik suçlar, toplumda güvensizlik duygusu yaratır. bu güvensizlik, medyanın olayla ilgili daha fazla haber yapmasını ve izleyicilerin çözüm arayışına yönelmesini sağlar. korku uyandırma, halkı pasif izleyici olmaktan çıkartıp, olaya müdahil olma ve daha fazla bilgi talep etme davranışına sevk eder.
korku en etkili ve eyleme geçirici duygudur. arabayla giderken güzel bir manzara gördünüz diye arabayı durdurmak için frene basmazsınız ama yan tarafta yanan bir araba görürseniz ayağınız hemen frene gider. beyin aldığı görüntüleri tehdit sıralamasına göre değerlendirir. bu sebeple her tür korku ve güvensizlik yaratan haberin ilgi çekme ve tık alma gücü yüksektir. korkan insanlar daha fazla bilgi edinmek ve aktif olarak duruma müdahale edebilmek isterler.
4. toplumsal dikkat dağıtma (distraction technique)
medya, zaman zaman bu tür olayları, toplumsal ve politik sorunların önüne geçmek veya başka konularda kamuoyunun dikkatini dağıtmak amacıyla kullanır. bir cinayet vakası, gündemde olan ekonomik ya da siyasi bir krizin üzerini örtmek için uzun süre gündemde tutulabilir. böylelikle halkın dikkatini başka konulardan uzaklaştırma işlevi görür.
her tür sorunun problemin stres oluşturması ve huzursuzluk üretmesi o konunun gündemde konuşulması oranına bağlıdır.
örneğin denizler kirliyse ve balıklar ölüyorsa ve bu konu her gün gündeme gelirse çok ciddi etkiler üretebilir ama bu etkiler bir takım çıkar gruplarının işine gelmiyorsa dikkatleri balıklardan uzaklaştırmak lazımdır o zaman daha bir iki sene önce insanları korkutmuş "virüs tehlikesi" şeklinde haberler üretilebilir ve balık algısı ufaltılır. bu tür infial yaratan cinayetlerde de mantık aynıdır. birisi oraya bakmanı istiyorsa başka yere bakma ihtimalin yoktur. ben sana havaya bak dersem aynı anda ayakkabılarına bakamazsın dostum.
5. suçlunun imajını kötüleme (demonization of the perpetrator)
olayla bağlantılı kişilerin, özellikle zanlıların medyada kötülenmesi ve "şeytanlaştırılması", halkın öfkesini artırır. bu, medya için reyting getiren bir tekniktir. suçlu olarak görülen kişiler hakkında spekülasyonlar yapılır ve toplumda bu kişilerden nefret edilmesi sağlanır. insanlar ve toplumlar ortak düşmanlar isterler. onların önüne öfkelerini yönlendirebilecekleri düşmanların atılması hem duygusal tepkileri arttırır ve hem ilgiyi sürekli istenen olaya çeker.
örneğin "peynir fiyatları artıyor vatandaş peynir alamıyor" cümlesinde belli bir sorumlu olmadığı için tepki ülkenin genel ekonomik duruma akar o zaman şöyle yapmak lazımdır " okulların açıldığı dönemde ve çocuklarımızın beslenmeye en ihtiyaç duyduğu zamanda "kötü niyetli peynir üreticileri" yaptıkları zamlarla haksız kazanç elde etme peşindeler" şeklinde haberi verirsen burada hedef "kötü niyetli ahlaksız üreticiler" olarak önüne konur. insanlar konuları derinlemesine araştırmaz ve önlerine konan ilk hedefe "vurun konuşturmayın" diye saldırır. sosyal medya linçlerinde aynı psikoloji etkilidir.
6. reyting ve ticari kazanç
cinayet, tecavüz gibi şiddet olayları medyanın reytinglerini yükseltir. trajik olaylar, haber bültenlerinin izlenme oranlarını artırır ve bu da medyanın daha fazla reklam geliri elde etmesine yol açar. medyanın finansal çıkarları, bu tür olayların sıklıkla haber yapılmasının temel sebeplerinden biridir.
medya kurumlarının ve her tür ınternet platformunun temel amacı para kazanmaktır. televizyonlar reklam satma derdindedir, sosyal medya hesapları da tıklanma ve izlenme sayılarını arttırmak. bu genelde insanlar tarafından hep unutulur bu sebeple her tür korkunç olay önceki maddelerde anlattığım sebeplerden ötürü ciddi para kazanma imkanları sunar bu tür medya platformlarına bu sebeple olaylar ne kadar gündemde kalırsa para kazanma imkanları artar.
7. toplumsal linç ve infial yaratma
medya, olayları bazen belirli bir şekilde sunarak toplumsal infial yaratır. bu, hem sosyal medyada hem de kamuoyunda geniş tartışmaların çıkmasına neden olur. halkın belirli kişiler veya kurumlar üzerinde baskı kurması sağlanır. toplumsal linç, olayın büyümesine ve uzun süre gündemde kalmasına yol açar. grup psikolojisi özellikle öfke ve korku üstünden kurulursa aklını devreye sokmayan yüzbinlerce insanın yönlendirilmesini sağlar.
özellikle sosyal medya gibi anonim ortamlarda bu daha da kolay yapılır. sıkıntıya ve strese sokmak istediğiniz her türlü varlığı "linç teknikleri" kullanarak sıkıntıya sokabilirsiniz.
örneğin pamuk üretiyorsunuz ama ülkeye dışarıdan gelen pamuktan rahatsızsınız medyada üreteceğiniz "çin'den gelen zehirli pamuklar bebek ölümlerine sebep oluyor" şeklinde sahte bir haber hemen dikkat çeker, insanlar korkmaya ve bebeklerine aldıkları kıyafetlerin hangi pamuktan yapıldığını sorgulamaya başlar üstelik zihnin çalışma şekli yüzünden bebeğinin geçirdiği normal bir rahatsızlığı yeni aldığı bir elbisenin pamuğuna bağlı olduğuna inanabilir. olay günlerce konuşulur, linç başlar hatta iş pamuk ithalatının kısıtlanmasına kadar gidebilir ama kimse olayı ilk başlatan "yerli pamuk üreticisini" fark etmez. (hayali bir örnektir aman ciddiye almayın)
8. gündem oluşturma (agenda setting)
medya, bu tür olayları sıklıkla gündemde tutarak toplumu belli bir konuya odaklar. bu da siyasi ya da toplumsal tartışmaların belirli bir yöne evrilmesine neden olabilir. cinayet vakaları, genellikle medya tarafından uzun süre gündemde tutulur ve toplumun çözüm arayışlarına odaklanması sağlanır. insanlar korktukları zaman hemen çözüm isterler.
örneğin bir kelebek sürekli kafan konsa pek ciddiye almayabilirsin hatta hoşuna bile gidebilir ama bir eşek arısı aynı şeyi yapsa hemen harekete geçer ve önlem almaya çalışırsın çünkü eşek arısı bir tehdittir. korkunç bir olayın arka planında sana sunulan hikaye ve suçlamalar seni belli bir alanda "önlem" istemen için motive edici olabilir.
başka bir örnek verirsem mesela "sokak hayvanlarının toplanması eylemi" oluşturmak istiyorsan "sokak hayvanları tarafından saldırıya uğrayan insanların" haberleri yoğunlaştırılır. formül korku üret + dikkat çek+ hedef göster+ çözüm arayışına yönlendir + çözüm sun şeklindedir.
9. psikolojik sağaltım aracı olarak kullanma
medya, toplumsal bir travmanın ardından halkın bu travmayla başa çıkmasına yardımcı olmak için haber yapabilir. ancak bu yardım, genellikle medya kanallarının reyting ve ticari kazanç hedefleri doğrultusunda şekillenir.
izleyicilerin travmatik olaylar hakkında bilgi sahibi olması, onları olayla başa çıkmak için medya içeriklerine daha fazla bağlanmalarına neden olabilir. burada çapraz etkisi olarak çeşitli uzmanların yer aldığı programlar ortaya çıkar ve normalde ilgi çekmeyecek bu tür röportajlara ve tartışma programlarına reyting kazandırılır.
sonuç olarak
ana akım medya bu tür olayları ele alırken, psikolojik manipülasyon tekniklerini kullanarak izleyici davranışlarını ve toplumsal algıyı yönlendirmektedir. hem duygusal hem de ticari çıkarlar, bu sürecin arkasında yatan en önemli motivasyonlardır. algı yönetimi konusunda buna benzer birçok konuyu youtube kanalımda analiz ettim. istersen bir göz at derim.
işte kanal
sevgilerimle...