KÜLTÜR 19 Haziran 2017
84,7b OKUNMA     928 PAYLAŞIM

Arapça Üzerinden Sakinliğin Aslında Ne Kadar Derin Olduğunu İspatlayan Bir İnceleme

Sakinlik bu devirde açık ara en çok ihtiyacımız olan şey olabilir. Arapça'nın bu duygu halini tanımlamak içinse insanın ufkunu açan çeşit çeşit tanımı var.
iStock.com


teskin etmek, arapça "durgunluk" anlamındaki "sükûn" kökünden geçişlilik anlamı veren tef'îl kalıbında türetilmiş teskîn "sakinleştirmek" kelimesinin türkçe etmek yardımcı fiiliyle kullanılan hâlidir. bu fiilin fâili yani öznesi "müsekkin"dir.

"durgun" anlamında sâkin kelimesi, "oturulan yer" anlamında meskûn, "oturanlar, sakinler" (apartman sakinleri) anlamında sekene kelimesi de yine sükûn kökünden gelmektedir. "durgunluk" anlamındaki sükûnet de buradan gelir.

"sessizlik" anlamındaki sükût ile karıştırılmamalıdır.

arapça "oturma" anlamına gelen kelime ise cülûs'tur. "oturum" anlamında celse ve "oturulan yer" anlamında meclis bu köktendir. diğer bir "oturulan yer, meclis" anlamındaki divan sözü ise farsçadır.

"sakinlik" demişken doğu toplumlarının tefekküründe nedense akıllı olmak sessiz sakin olmak ile ilişkilidir. 'uslu' kelimesi eski türkçe "akıl" anlamına gelen "us" sözünden türetilmiştir. uslu, yani akıllı olan çocuk kültürümüzde sessiz, sakin olan, yaramazlık yapmayan çocuktur.

akıl, aslen arapça "deve bağı" demektir, yine bağlılık, sakinlik, durgunluk ifade eder. akıllı anlamında âkil, akla yatkın anlamında ma'kûl, bugün pejoratif bir anlamla kullanılan aslen "akıllılar" demek olan ukalâ sözü de bu 'akıl' kelimesinden türetilmiştir. (not: arapça "yemek yeme" anlamındaki 'ekele' kelimesinden türetilen ve "yiyen, yiyici" anlamındaki âkil farklıdır)

yine akıllı anlamındaki arapça "zekî" sözü zekâvet kelimesinden gelir. "çok zeki" anlamındaki "dâhi" sözü ise yine arapça dehâet sözünden gelir. (not: türkçe dahi anlamındaki edat ile karıştırılmasın, onun kökeni için:

farsça "akıllı" anlamındaki kelime ise "zîrek"tir.