IQ Testleri Hakkında Bilinmeyen ve Merak Edilenler
hemen hemen herkesin hakkinda soyleyecek bir seyi oldugu, cokca tartisilan bir konudur.
(bkz: #39684648)
iq hakkinda yukardaki entry'de deginmedigim bazi konulara bu entry'de degineyim.
soru: internette bir site buldum, iq testi yaptim ve iq'um 190 cikti. bu ne demek oluyor?
cevap: bu testin ya kendisi ya da skorlandirmasi uydurma demek oluyor. piyasada psikologlar tarafindan kullanilan iq testlerinin buyuk cogunlugunda alinabilecek skorlar 40 ile 160 arasinda degisir. tum sorulari kisa zamanda cevaplarsaniz alacaginiz skor 160 olur, hicbir soruyu cevaplayamazsaniz 40 olur.
soru: peki kac kisi 160 alabiliyor?
cevap: ornegin abd'de ortalama iq 100, standart sapma 15'tir. normal distribution grafigi cizersek nufusun yuzde kacinin hangi araliga dustugunu bulabiliriz. buna gore nufusun %68'lik bir bolumu ortalamanin 1 standard sapma altinda ve ustunde olacaktir, bu da nufusun %68'ini 85 ile 115 iq araligina sokar. turkiye'de ortalama iq abd'ye gore 8-9 puan kadar daha dusuk oldugu icin insanlarin cogu 80 ile 110 araligina dusecektir. 160 iq'daki biri ortalamanin 4 standard sapma uzerindedir ve istatistiksel olarak bu araliga dusecek olan yuzde 0.003'luk bir nufusa tekabul eder. nufusu 300 milyon olan abd'de iq'su 160 olan insan sayisi 9 bin kadar, turkiye'de bu rakam 2 binin altindadir. yani 160 iq'a sahip olan insanlar cok ama cok nadirdir (son 30 yilda universite sinavina girip ilk 65'e giren toplam 2 bin kisiyi dusunun).
soru: iq'nun bilimsel bir yani var midir?
cevap: tabi ki var. su anda ozellikle psikoloji ve sosyoloji gibi alanlarda iq uzerine yazilmis yuzlerce akademik makale bulabilirsiniz. iq insanin hayatindaki bir cok seyi tahmin edebilmektedir. ornegin ortalamaya vurdugumuzda iq'su yuksek olan insanlar daha zengin, daha varlikli, daha egitimli, hapse dusme ihtimalleri daha dusuk, isyerinde daha cabuk yukselen insanlardir. yani bir insanin hayatinda basarili olup olmayacagini belirleyen en onemli unsurlardan biri iq'dur.
soru: einstein'in iq'su 500 diyorlar.
cevap: hangi testten cikmis o sonuc?
soru: benim 6 yasindaki yegenimin iq'su 130, benimki 110 cikti. simdi yegenim benden daha mi zeki?
cevap: genelde cocuklar ve yetiskinler icin farkli iq testleri oluyor ve bunlari birbiriyle karsilastirmak her zaman saglikli sonuc vermez. cocuklarin iq testleri daha cok o cocugun olasi potansiyelini olcer. test sonuclarina bakarak bugun yegenin senden daha zeki midir bilemeyiz ama ilerde seni gecme potansiyeli oldugunu tahmin edebiliriz.
soru: eq buna rakip midir?
cevap: ikisi farkli seyleri olcer ve birbirini tamamlar. nasil a vitamini c vitaminine "rakip" degilse, farkli zeka turleri de birbirine rakip degildir.
soru: benim kansas'ta doktora yapan kuzenim "amerikalilar salak, ortalama iq 70" diyor, dogru mu?
cevap: iq testlerinde abd ortalamasi 100'dur. buna beyazlar, siyahlar, gocmenler...vs dahildir. genelde abd'deki asyalilarin ortalamasi 110 civari, beyazlarin ortalamasi 105 civari, siyahilerin ortalamasi 90 civaridir ama bunun egitim ve maddi olanaklarla sekillendigi dusunuluyor.
soru: iq testlerinde kulturel oge olabilir mi? mesela matematik testi cozerek buyuyen bir insan hayatinda hic matematik testi gormemis birine gore daha yuksek skor almaz mi?
cevap: alir, iq testlerinin en onemli eksikligi de budur.
soru: bazilari "iq hicbir sey ifade etmez, sadece bir rakamdan ibarettir" diyor.
cevap: bu kisilerin kac tanesi bu konuda bilimsel bir arastirma yapmis, kac tanesi testi cozup begenmeyip laf atmis bilinmez ama bu konuda bir suru ciddi arastirma var ve elde edilen sonuclar yukarda saydigim gibi cok ciddi sonuclar. bir insanin hayatta ne kadar basarili olabilecegini belirleyen en buyuk unsurlardan biri (aileden gelen zenginligi, piyango tutmasini....vs saymazsak) oldugu bilinen bir metrik tabi ki sadece bir rakamdan cok daha fazlasidir.
soru: internetteki iq testlerinin hepsi mi kolpa?
cevap: hayir, genelde internette dolasan iq testlerinin cogu orjinal iq testleriyle benzer sorular iceriyor ama cogunun skorlanmasi kolpa. zaten cogu kisinin asiri yuksek puan almasindan bunu anlayabiliyoruz.
soru: eski abd baskani bush'un iq'su 70 midir?
cevap: tahminen hayir. (bkz: #17201903)
soru: peki bu ise eleman alirken yapilan testler ne ayak?
soru: dindarlik ile iq arasindaki negatif korelasyonun sebebi nedir?
soru: yani dindar olmayanlar dindarlara gore daha mi zeki diyorsun?
cevap: hayir tam olarak bunu demiyorum. dindar olmayanlarda genelde sorgulama yetenegi (ortalamaya vurdugunuzda - istisnalari olabilir) biraz daha gelismistir, bu da iq skoru olarak yansiyabilir diyorum.
soru: kadinlarin iq'su yuksek erkeklere teklif ettigi dogru mu?
cevap: bu soruya direk cevap vermek zor. bazi kadinlar zeki erkekleri severler, bazi kadinlar basarili erkekleri severler, bazi kadinlar zengin erkekleri severler...vs. eger bir insanin yuksek iq'su onu basarili/zengin...vs yapmissa, o kadinlar gozunde daha cekici hale gelebilir. bu sadece bir tahmin yurutmedir.
soru: ugur boral'in iq'su kac?
cevap: ortalama bir turk futbolcunun cok uzerinde.
soru: elin avrupalisi amerikalisi daha para ustu vermeyi beceremiyor, nasil bizden zeki olabilirler?
cevap: iq para ustu verebilme yetenegini olcmez.
soru: benim cok zeki oldugunu soyleyen bir arkadasim var, daha iskocya'nin baskentini bilmiyor. bu nasil zekilik lan?
cevap: zekilik genel kultur demek degildir. zeka bir insanin ne kadar bildigini degil ne kadar ogrenme kapasitesi oldugunu (tartismaya acik olsa da) olcmeye calisir. einstein'a "senin telefon numaran ne?" demisler, adam "telefon rehberini getir bakayim" demis. sonra elemanlar "ulan koskoca einstein'sin, hayvan gibi zekisin, telefon numarani mi bilmiyorsun?" demisler, o da "telefon numarasini bilmek onemli degil, onemli olan bilgiye en cabuk ve kolay nasil olasabilecegini bilmektir. ben telefon numaramin rehberde oldugunu biliyorum ya, o bana yeter" demis ve ezberci zihniyete lafi koymus. elemanlar boyle lafi yeyince hastahaneye kaldirilip 6 ay yogun bakimda kalmis.
