Arjantin'in Yeni Başkanı Javier Milei Başarılı Olur mu?
neden merak edilesi biri?
milei, sıra dışı bir karakter. arjantin'in batacağını mı çıkacağını mı merak ediyorum ve iktisadi açıdan ne durumda olacaklarını merakla takip edeceğim. kendisinin bugüne kadar gördüğümüz örneklerden farklı olduğunu düşünüyorum:
milei bugüne kadar herhangi bir yerde seçilmiş bildiğimiz “liberal”lerden değil. zaten trudeau, macron veya cem toker vs. gibi sosyal liberal veya liboş falan değil, bildiğin radikal liberteryen veya anarşist. kendisi devletin çoğu aygıtını yok etmek istiyor, örneğin merkez bankasını uçuracakmış. bunun amacını anlıyorum ama pratikte daha iyi mi olur emin değilim ve sonuçlarını merakla bekliyorum.
dünyada 1990'lardan beri neredeyse aralıksız olarak türkiye'den daha kötü yönetilen gelişmiş veya gelişmekte olan bir ülke varsa o da arjantin'di (kayıtsız şartsız muz cumhuriyeti olanları, kabile devletlerini vs. dışarıda bırakıyorum).
arjantin'in en büyük sorunu sürekli borcu borçla dönmesi, hatta bazen borçlarını hiç ödeyememesi; devletin büyük olması ve hükümetlerin hükümetlik yapmalarıydı. para öğütme ve yolsuzluk makineleri… :)
gelişmiş ülkede devlet aygıtları kapitalizmin doğal yarattığı gelir eşitsizliğini vergiler ve regülasyonlar ile düzeltir, fakat türkiye ve arjantin gibi gelişmemiş ülkelerde devletin harcamaları arttıkça baştakilerle iyi ilişkilerde olanlar zenginleşiyor, gelir eşitsizliği artıyor, ekonomi reel usd bazında küçülüyor ve bunun bedelini orta-alt sınıf ödüyor. bu aygıtlar ortadan kalkınca bu aygıtlardan nemalananlara ve onları yönetenleri güden aktörlere ne olacak?
bu nedenlerle, eğer milei arjantin'i tekrar batırmazsa mutlaka dünyada bir şeyler değişecektir. bu ihraç edilebilecek bir rejim değil ancak başarılı olursa halklar bunu talep edebilir.
merakla arjantin'i takip edeceğim. enteresan bir dönem... hiçbir şey değişmezse evrenin (en azından dandik ülkelerin kaderlerinin) deterministik olduğunu anladık diye editlerim :)
arjantin yıllardır sosyalistler tarafından yönetiliyor ve doğal olarak ülkenin hali çok kötü
insanlar milli eğitim bakanlığının kapatılmasına takılmış ama kapatılan sadece o değil, hiçbir iş yapmayan çok fazla bakanlık ve bu bakanlıklarda sosyalist iktidar yanlısı olduğu için yatarak maaş alan binlerce memur var. halk berbat şartlar altında yaşarken sosyalistler bu durumu düzeltmek yerine "kadın, cinsiyet ve çeşitlilik bakanlığı" diye bir şey uydurup onbinlerce yanlısını buralara doldurmuş mesela. "toplumsal kalkınma bakanlığı" gibi ne iş yaptığı belli olmayan ve yatarak para kazanma kaynağı haline gelmiş büyük bütçeli bakanlıkların hepsini kapatacağım dedi ve bu toplumda büyük mutluluk yaşattı çünkü sosyalistler böyle böyle koskoca arjantin'i batırdılar. herkes de bunun farkında.
milei ve ona oy verenlerin gerekçeleri ne kadar haklı da olsa bu başarılı olacağının garantisi değil. en azından ben başarılı olacağını sanmıyorum.
birincisi, direkt olarak amerika'ya göbekten bağlı bir politika güdeceğini gösteriyor. kalkınmakta olan orta ölçekli bir ülke için herhangi bir süper güce göbekten bağlanmak intihardır. bir süper güce kendini verirsen süper güc senin ona bağımlılığının devam etmesi için elinden geleni yapar. bu tarz ülkelerin kendi çıkarlarını öne çıkaran özel ajandaları olmalı ve denge politikası yürütmelidir. çünkü bu süreçte kimden ne kadar koparabilirse onun için büyük kar olur.
ikincisi, bir devrim yapmış gibi hareket etmesi. halbuki devrimlerden sonra bile bir geçiş süreci olur ve bu süreç çok dikkatli yönetilmelidir. aksi takdirde eskinin güçlüleri seni yutar. sosyalist partilerle semirmiş çok güçlü iş adamları ve bürokratlar var ve hala çok güçlüler. milei bunun bilincindeymiş gibi görünmüyor. hala 6 aydan bahsediyor. arjantin'in durumunda düze çıkmak için 6 yıl bile yetersiz. bürokratik savaş daha başlamadı. çok direnecekler.
üçüncü ve son olarak devletin sırtından geçinen verimsiz memurları işten atmak bütçeyi bi süre için rahatlatır ama kalkınma daha fazla paranın kasaya girmesi ve bu paranın doğru bir programa bağlı olarak kullanılması ile olur. 2002-2014 arasında türkiye'ye giren paranın yandaş müteahhitlere yedirilmesi gibi düşünün. o parayla ar-ge ve sanayi yatırımları yapılsaydı türkiye sınıf atlardı. milei'nin de aynı şekilde üzerinde çalışılmış bir kalkınma programı ve bunu başarıyla yönetecek ekibi olduğunu sanmıyorum.
başarılı ya da başarısız, her türlü ilginç bir hikayesi olacak gibi görünüyor.
sonunda özgürlüğe aç arjantin halkı kendisini gerçekten özgürleştirecek bir lideri seçti
eğer vaad ettiği şeyleri yapabilirse, dünyayı 50 senedir gizliden saran sosyalist kapanları teker teker başlarına geçirecek ve dünya gerçek parayı, gerçek özgürlüğü, gerçek varlık fırsatlarını görebilecek.
sosyalizm öyle bir şeydir ki, 1905'te kişi başı zenginliği en yüksek ülkeyi, 1950'de zengin ülkeler sıfatında olan arjantin'i peronizm ile (arjantin sosyalizmi) yarım asırda çökertip üstüne paranın en bol olduğu son 20 yılda yerin dibine geçirtmiştir. kaynak
sırf "fırsat eşitliği" adı altında fakir beslemekten, sırf oy kapabilmek ve linç edilmemek için üreten, eğitimli kesimin parasını çalıp vasıfsıza yedirmekten, vergi üstüne vergi verip yine de bürokrat hırsızlığına maruz kalmaktan, eğitimli kesmin çocuklarını saçma sapan şeyler empoze etmelerinden, kısacası bizim paramızla bize eziyet çektirmelerinden bıktık usandık!
bundan sonra herkes kendi kaynaklarıyla. 50 yıldır altın standardından çıkarılmış parayla milletin zenginliğini enflasyonla devlete yedirmeye son.
ha kaynağınız yok mu,gidin protesto edin o "devletçi" liderlerinize "neden o kadar sosyal programa rağmen boktan hayatlar yaşıyoruz?" diye.
"devlet" aygıtı güvenlik dışında hiçbir işleve yaramayan bir aygıttır, güvenlik meselesi bile "başkası saldırırsa" diyedir, bireysel silahlanma yaygın olduğunda ona bile gerek kalmayabilir.
ne kadar az devlet, o kadar refah ve uygar bir topluluk.
başarılar javier milei.
Muhalif bir yorumla bitirelim
milei: son dönemlerde fırlayan garip saçlı garip devlet başkanları ekolüne dahil olacak komik adam.
önerdiği fikirler de saçlarından daha komik. dış ticaret ve borçları için dolar bulamayan ülkenin iç ekonomisini de olmayan dolarla döndürmeye çalışacak bir çılgın. bizim sosyal medyadaki liboşların hayalleri süsleyen besim tibuk-vari anarcho kapitalizm savları....
ama şu ana kadar baktıgım ing ve isp kaynaklardan gördüğüm üzere arjantinin asıl sorunu olan cari açık + borçlar için dolar sorununu nasıl çözecek henüz bir fikri yok.
şimdilik devletten memur atıp kendi senyoraj haklarını ilga edip bir de eğitimi paralı yapınca allah babanın dolarları üstlerine salacağını düşlüyor sanırım.