Başarılı Bir Lider Olmak İsteyenler İçin Duygusal Zekayı Geliştirmenin Yolları
mükemmel yönetici ve lider denildiği anda her insanın aklında farklı bir imge oluşur. bu kimisi için kolay iletişim kurulan ve çalışanlarını dinleyen bir yönetici kimisi içinde ne kadar stresli bir durum olursa olsun sakinliğini ve soğukkanlılığını koruyabilen birisidir. aslında bize böyle bir soru sorulduğu zaman aklımıza gelen ideal lider tipi genelde “duygusal zekası gelişmiş lider” tipidir. bu yazımda liderlikte duygusal zekanın önemini ve duygusal zeka becerilerinizi nasıl geliştirebileceğiniz üzerinde duracağım.
duygusal zeka nedir ?
duygusal zeka yani ei (emotional intelligence) kendisinin ve çevresindeki insanların duygularının farkında olma ve onları etkin şekilde kontrol edebilme becerisi demektir. yüksek seviyede duygusal zekaya sahip insanlar hissettikleri duyguları doğru tanımlar, bunların ne anlama geldiğini bilir ve içinde bulunduğu duygusal durumun diğer insanlarda ne tür etkilerde bulunabileceğini öngörür.
duygusal zekası yüksek bir liderin başarılı olacağı tartışmasızdır örneğin en ufak stresli olayda etrafındaki insanlara bağırıp çağırmaya başlayan bir yöneticiyle mi yoksa stres seviyesi ne kadar yüksek olursa olsun sakinliğini koruyup sizleri motive edebilen bir liderle mi çalışmak isterdiniz?
duygusal zeka gerektiren liderlik özellikleri
farkındalık: farkındalığı yüksek insan her durumda kendisini ve etrafındaki insanların duygusal durumunu doğru analiz edebilir. böyle bir lider kendi güçlü ve zayıf yönlerinin farkındadır ve bu ona büyük bir olgunluk kazandırır.
farkındalığınızı arttırmak için:
günlük tutun: her akşam o günkü olayları sakin kafayla defterinize yazarsanız gün içindeki olayları ve sizin bu olaylar içindeki tutumlarınızı daha net şekilde anlayabilirsiniz. böylece hatalı bir tavır içindeyseniz bunu anlayabilmeniz daha kolay olur.
duygusal durumlarda bilinçli olarak yavaşlayın: öfke veya tedirginlik gibi duygular yaşadığınız durumlarda hemen hızınızı düşürün. bir nefes alın ve sakince köşeye çekilerek içinde bulunduğunuz durumla aranıza zihinsel mesafe koyun. böylece farkındalığınızı arttırarak duygularınızın etkisiyle yanlış kararlar vermekten kendinizi korumuş olursunuz.
öz denetim: öz denetim kendi kendinizi kontrol edebilme becerisi demektir. kendini doğru denetleyebilen yöneticiler nadiren etraflarına öfke gösterilerinde bulunur veya aceleyle yanlış kararlar verir. iyi bir liderin mutlaka iyi bir öz denetim mekanizması vardır.
öz denetim becerinizi geliştirebilmek için
değerlerinizin farkında olun: hayatımızı ve tüm kararlarımızı değerlerimiz belirler. bir kısım değerlerimiz bizim için gerçekten önemliyken bir kısmı etrafımızın bize yapıştırdığı “sahte değerlerdir”. hangi değerlerinizin öz değeriniz hangilerinin “sahte değer” olduğunu bilmeniz bir yönetici için son derece önemlidir. bu konuda geliştirilmiş son derece etkili testler ve değer bulma çalışmaları vardır. böyle bir çalışmayı kendinize yaptırmanız bir yönetici olarak karar alırken size büyük fayda sağlayacak ve hatalı kararlar vermekten sizi koruyacaktır.
sorumluluk alın: yöneticilik, güç ve sorumluluk demektir. ters giden herhangi bir olayda başkalarını veya dış faktörleri suçlamaya başladığınızı anladığınız anda kendinizi durdurun. bazı durumlarda gerçekten dış faktörler önemli olabilir ama kendinizi sürekli dış faktörleri suçlamaya alıştırmak bir yönetici olarak sizi başarısızlığa götürecek bir alışkanlıktır. her güne o gün içinde ters gidebilecek tüm olay ve problemlerden öncelikle kendinizi sorumlu tutacağınız konusunda kendinize bir söz vererek başlayan. sorumluluk alan yöneticiler çalışanları tarafından büyük değer görürler ve kısa zamanda liderlik özellikleri parlamaya başlar. hiç kimse en ufak ters giden olayda suçu kendisine yıkabileceğini hissettiği yöneticiyle çalışmak istemez.
sakin kalma konusunda kendinizi eğitin: stresli durumlarda sakin kalabilmek kendinizi bu konuda geliştirmeye bağlıdır ve çok az insan doğuştan bu beceriye sahiptir. stresli durumlarda ne gibi davranışlar gösterdiğinizi analiz edin. stresinizi içinize atarak kendinizi felç durumuna mı sokuyorsunuz yoksa stresinizi başkalarına saldırarak mı boşaltıyorsunuz? her insanın stresli durumlara farklı bir tepkisi bulunur. kendi davranışlarınızı analiz ettikten sonra bu tür durumlarda kullanabileceğiniz teknikler öğrenin. mesela nefes çalışmaları yapmak ve stresli durumlarda doğru nefes teknikleri kullanarak stres seviyenizi düşürmeyi öğrenmek akıllıca bir yatırımdır. psiko-didakt tekniklerde kullanılabilir. örneğin ekibinize çok öfkelendiğiniz zaman söylemek istediğiniz negatif şeyleri bir kâğıda yazdıktan sonra kâğıdı yırtıp atmanız hem sizi sakinleştirecek hem de ekibinizin moralini bozacak hareketler yapmanızı önleyecektir.
öz motivasyon becerilerinizi geliştirmek için
öz motivasyon... kendi kendini motive edebilen liderler dış olumlu uyaranlara ihtiyaç duymadan uzun süreler performanslarını düşürmeden çalışabilir ve liderlik görevlerini yerine getirebilirler.
kariyerinizi neden sevdiğinizi düşünün: iş hayatının stresi içinde çoğunlukla o an yaptığınız mesleği neden seçtiğinizi ve hangi değerlerinizin size bu kararları verdirdiğini unutmanız olasıdır. eğer severek yaptığınız bir işiniz varsa işinizin hangi yönlerini sevdiğinizi hatırlamanız sizi motive edecektir. ancak eğer işinizi sevmiyor ve o anki pozisyonunuzdan mutlu değilseniz mutsuzluğunuzun nedenleri için daha derin bir analize ihtiyacınız var demektir. böylece olası bir kariyer değişikliğinin planlamasını da yapabilirsiniz. bunun için kullanılan en etkili tekniklerden bir tanesi “5 neden” tekniğidir.
motivasyon seviyenizi bilin: bir liderin beraber çalıştığı insanlardan çok daha üst düzeyde bir motivasyon seviyesine ihtiyacı vardır çünkü onun bir görevi de çalışanlarını motive etmektir. bu sebeple o an içinde bulunduğunuz motivasyon seviyesini doğru analiz edin. kendinizi yeterince motive hissetmenize rağmen bu seviye liderlik yapmanıza yeterli bir seviye olmayabilir. “lider motivasyon değerlendirmesi” çalışmalarını tavsiye ederim.
umutlu olun ve her durumda olumlu bir yan görün: negatif düşünce ve olayların olumsuz yönüne odaklanma insanlar için doğal bir durumdur. ancak bir liderin diğer insanlardan farklı becerilere sahip olması lazımdır. bu sebeple “olumlu düşünce” zihinsel yapısını edinmeye kendinizi alıştırın. karşınıza çıkan olumsuz durum veya başarısızlıklarda en azından “bir tane” olumlu yön bulmak için kendinizi zorlayın. bu zihninizi olayların olumlu yanlarını görmek konusunda alıştıracaktır.
empati becerilerinizi geliştirmek için
liderlerin kendilerine bağlı insanları etkin yönetebilmesi için gereken kritik özelliklerden en önemlisi empati becerisidir. empati kurabilen liderler çalışanlarının yerine kendilerini koyabilir ve davranış patern'lerini önceden çözebilirler. empati becerisi yüksek liderler kendilerine bağlı çalışanlarda üst seviyede bağlılık üretir. ekibiniz bir kere size bağlandı mı yönetilmeleri çok kolaylaşır. ancak empati kuramıyorsanız kısa sürede size yabancılaşır ve yönetilemez duruma gelirler.
karşınızdaki insanların algısını öngörebilmeye çalışın: her tür durumda tek geçerli “doğru” algının sizin algınız olmayacağını ve olayların farklı insanlar tarafından farklı şekillerde algılanabileceğinin farkında olun. olayların ve durumların karşınızdaki insanlar tarafından nasıl algılanıyor olabileceğini düşünün ve mutlaka o insanlara “güçlü sorular” sorarak olayları nasıl algıladıklarını anlamaya çalışın.
beden dili okuma konusunda kendinizi geliştirin: bazı durumlarda dışarıya verdiğiniz beden dili, yanlış algılanmanıza sebep olabilir ve bu konuda bilgi sahibiyseniz hatalarınızı düzeltebilirsiniz aynı şekilde eğer diğer insanların beden dili mesajlarını doğru okumayı biliyorsanız karşınızdaki insanın duygularını çok daha rahat fark ederek empati kurabilirsiniz. bu konuda ciddi kurumlardan ve hocalardan eğitim almanızı tavsiye ederim.
duygulara önem verin: çalışanlarınızdan bazen belli fedakârlıklar yapmalarını isteyebilirsiniz. örneğin bir çalışanınızdan mesaiye kalmasını rica ettiğiniz zaman, kızgınlık veya bezginlik duygusu yaşadığını hissederseniz bunu sakın görmezden gelmeyin. kendisini anladığınızı ve sizin de bu yoğun dönemden aynı şekilde rahatsızlık duyduğunuzu ama bu fedakarlıkların mutlaka bir karşılığı olacağı gibi mesajlarla karşınızdaki kişide empati oluşturun. çalışanlarının duygularını önemsemeyen bir yönetici hiçbir zaman lider olamaz.
sosyal becerilerinizi geliştirmek için
sosyal beceriler... liderlerin hepsi yüksek iletişim yeteneğine sahip ve sosyal becerileri yüksek insanlardır. çalışanlarıyla kolay iletişim kurar ve gerektiği zaman onları nasıl motive edeceklerini çok iyi bilirler. değişimlerin veya krizlerin yaşandığı dönemlerde sosyal becerileri yüksek liderler yüksek performans gösterir.
çatışma yönetimini öğrenin: çalışanlarınız, yöneticileriniz ve müşterilerinizle çıkabilecek çatışmaları etkili bir şekilde kısa sürede çözebilecek beceriler edinin. “çatışma yönetimi” konusunda kaliteli bir eğitim alın. liderlik insanlara emirler yağdırmak değil esasında iş hayatının gerçeği olan çatışmaları olumlu ve hızlı bir şekilde çözebilmektir. çatışma çözen yöneticiler el üstünde tutulur ama çatışma üreten insanların kariyerleri başarısızlıkla sonuçlanır.
iletişim becerilerinizi geliştirin: iletişim hayatın en temel becerilerinden bir tanesidir ancak bir yöneticinin diğer insanlardan farklı olarak mutlaka üst düzey iletişim becerilerine sahip olması lazımdır. bu konuda kendinizi geliştirmek için hiçbir öğrenme fırsatını kaçırmayın.
doğru şekilde takdir edin: eleştirmek dünyanın en kolay şeyidir. herkes, her şeyi, her konuda, her zaman eleştirebilir. ancak insanları övebilmek zordur çünkü kendi egonuz sizi bu konuda çoğu zaman engeller. bir yöneticinin çalışanlarının başarıları için doğru şekilde yapacağı övgü çoğu zaman en etkili yönetim aracıdır. doğru yapılan övgü ve takdir birçok insanı kazandıkları maddi getiriden çok daha etkili motive edecektir. bir yöneticinin kötü mü yoksa iyi mi olduğunu anlamanın en basit yolu çalışanlarını eleştirme ve takdir şekline dikkat etmektir. kötü yönetici çok eleştirir ve az takdir eder. eleştiriyi herkesin önünde ama takdiri herkesten gizli yapar. iyi yönetici yani lider çok takdir eder ve az eleştirir. eleştiriyi herkesten gizli ama takdiri herkesin önünde yapar.
kısacası eğer başarılı bir lider olmak isteyen bir yöneticiyseniz veya yöneticilik basamaklarını tırmanan bir çalışansanız, edinmeniz gereken en önemli beceri duygusal zeka becerisidir.