fonksiyonel açıdan tl, dolar, euro vb. para birimlerinden farkı olmayan bir para birimidir bitcoin. bunu bir değişim aracı olarak kabul eden kişiler arasındaki finansal işlemler için kullanılır ve bu işlemin de sonuçları itibariyle diğer para birimleriyle yapılan işlemlerden bir farkı yoktur.

birebir işlem gerçekleştirirken yani en basit haliyle bakkaldan bir şey alırken alışverişi yapan kişi sahip olduğu parayı banknot olarak verir, mal sahibi de buna istinaden ürünü alıcıya teslim eder.

bu işlem banka üzerinden havaleyle yapıldığı zaman ise banka bir tarafın hesabını borçlandırır, diğer tarafın alacaklandırır. bir tarafın bakiyesi azalırken diğer tarafınki artar.

bitcoin'de de aslında farklı bir mantık yoktur. bitcoin cinsinden belli bir miktar paraya sahip olan taraf bunu başkalarına gönderdiğinde bunun temelde tl, euro ya da dolar göndermekten bir farkı yoktur. fark "banka" ya da "merkez bankası" gibi kavramların olmadığı bir ortamda bu işlemlerin sistemi işlevsiz hale getirecek temel problemlerin çözümü sırasında ortaya çıkar.

buradan hareketle mümkün olduğunca benzetmelerle ve işin oldukça karmaşık altyapısına çok fazla girmeden sistem şu başlıklar altında açıklanabilir.

sahip olunan toplam para miktarı - bakiye

herhangi bir bankadaki vadesiz hesabınızı açıp baktığınızda "bakiye" alanında gördüğünüz tutar aslında o hesap açıldığından beri hesaba giren paralardan, hesaptan çıkan paraların çıkartılmasıyla oluşan bir değerdir. bankanız gelen ve giden paralar arasında direkt bir bağ kurmaksızın bunları bakiyeyi değiştiren işlemler olarak takip eder ve siz bir işlem gerçekleştirmek istediğinizde geçmişte yapılan işlemlerden bağımsız olarak bakiyenizin yeterliliğini baz alır; çünkü banka kendi kurduğu sistem itibariyle hesabınıza gelen bir parayı iki defa kullanamamanızı garanti altına alır, zira tüm müşterilerin gerçekleştirdiği işlemler bilgisi dahilindedir ve hepsi kaydedilir. bitcoin'de ise tüm hareketleri tutmakla görevli ve işlemler sırasında kayıtları baz alınan bir kişi ya da kurum yoktur. bu nedenle de işlem yapılırken alışkın olduğumuz anlamda bir bakiye yoktur, para göndermek için size önceden gelmiş ve kullanılmamış para transferleri kullanılır.

para transferi

birisine para gönderme işlemi özünde, size daha önce gelen belli transferleri başka bir kişiye yolladığınızı belirten bir mesajdır. bu mesaj herhangi bir kurum ya da kişiye değil sistemdeki tüm kullanıcılara iletilir, her bir kullanıcı da kendisinde kayıtlı olan dinamik kayıt defterini güncelleyip bu bilgiyi başka kullanıcılara iletir ve böylece gönderici kendisine daha önce gönderilmiş transferleri kullanmış yani bakiyesini düşürmüş olurken alıcının da kullanılacak yeni bir transferi olur yani bakiyesi artar.

tabi burada akla gelen en basit iki sorun var:

göndericinin kötü niyetli olması durumunda ilk sorun;

toplamda 1 bitcoini varken bir kullanıcı ağa "ahmet'e 10 bitcoin gönderdim" şeklinde mesaj geçerse ne olacak?

bu durumda mesajı alan üyeler göndericinin işlemle ilişkilendirilmiş gelen paralarına bakıp kendi kayıtlarından bunun geçersiz olduğunu görüp işlemi reddedeceklerdir.

ikinci sorun ise biraz daha çetrefilli;

toplamda 10 bitcoini olan bir kullanıcı ağa önce "ahmet'e 10 bitcoin gönderdim" hemen ardından da (ya da aynı anda) "mehmet'e 10 bitcoin gönderdim" şekilde mesaj geçerse ne olur?

bu aynı parayı iki kez harcama sorunu ise meşhur mining denilen yöntemle çözülmüş durumda. her bir kullanıcı kendisine gönderilen geçerli ve yeni para hareketi mesajlarını bir blokta saklıyor. bu blok denilen veri kümesi para transferleri dışında bir önceki blok referansını da içeriyor yani bloklar arası bir silsile söz konusu. geçerli bir bloğun oluşturulabilmesinin son şartı ise matematiksel bir puzzle'ın doğru yanıtını bulmak. puzzle herhangi tek bir kişinin tek başına çok çok uzun sürede çözebileceği ancak sistemi kullanan tüm kullanıcılar için ise ortalama 10 dakikada çözülecek bir zorluk derecesine ayarlanmış durumda.

puzzle'ın cevabı bulunduğunda blok çözülmüş oluyor ve puzzle'ı çözen kişinin bloğa dahil ettiği işlemler geçerlilik kazanmaya başlıyor. mining adı verilen bu süreç sonunda da işlemi gerçekleştiren kişiye belli bir miktar ödül veriliyor (bu aşamada yeni bitcoinler yaratılıyor ve sisteme yeni bitcoin girişi bu şekilde oluyor). bu mining sistemi sayesinde bir paranın iki kez harcanması pratik olarak imkansızlaşırken transferler de kronolojik olarak sıralanmış oluyor. yukarıdaki örnekte toplamda 10 bitcoini olan kullanıcı önce ahmet'e, sonra mehmet'e 10 bitcoin gönderdiğini söylemişti; 10 dakika içerisinde kullanıcılardan biri puzzle'ı çözüyor ve bu transferlerden hangisi çözen kişi tarafından düzenlenen bloktaysa o geçerlilik kazanıyor.