doğu avrupa'nın bu bölgesinde yer alan her üç etnik grup da (sırplar, boşnaklar ve hırvatlar) birbirlerine oldukça zıt. her üç millet de, farklı din ve mezheplere mensup. hırvatlar katolik, sırplar ortodoks, boşnaklar müslüman. osmanlı döneminde boşnaklar ayrıcalıklı (pozitif ayrımcılık) taraf olduğunu biliyoruz. osmanlı'nın ardından da çok uzun süre boyunca avusturya-macaristan imparatorluğu'nun bir parçasıydılar. ardından ilk yugoslav devletinin (tito yugoslavya’sı değil bu, 1918-1941 yugoslavya'sı) birer eyaleti konumuna geçtiler. özellikle hırvatlar, sırplar tarafından yönetilmekten tiksinir konumuna geldiler. (mezhepçilik diyelim biz buna.) 2. dünya savaşı'nda da rollerin daha farklı olduğunu ve sırpların hırvatlar tarafından katledildiğini not edelim, ekleyelim.

josip broz tito bir nevi yugoslavya’yı birlik haline getirip, kalkındırmaya çalışmış kişi olarak karşımıza çıkar ve hala topraklarda saygı ile anılan bir kişiliktir amcamız. 1980 yılında amcamız vefat edince yavaş yavaşa ekonomik, sosyo -kültürel ve politik bir kaosa sürükleniş başlamıştır. tito, ölümünden önce, defalarca yugoslavya’yı bir arada tutacak bir varisinin olması gerektiğini söylemiştir. ancak ne kendisi, ne ölümünden sonra başka bir kişi bu görevi yerine getirememiştir. tito sonrasında başlayan ekonomik kriz, bir nevi dalga dalga milliyetçiliği ateşlemiştir. 1990’da sırbistan, hırvatistan, slovenya, bosna hersek, karadağ ve makedonya bu milliyetçi dalgadan nasibini almıştır.

aynı yılın sonlarında bosna hersek’te bir seçim düzenlendi

yugoslavya federasyon yapısı itibarıyla, bosna hersek kendi içerisinde 7 koltuklu bir başkanlık sistemine sahipti. bu 7 koltuk: 2 bosnalı müslümanlar, 2 bosnalı sırplar, 2 bosnalı hırvatlar ve 1 diğerleri şeklinde paylaşılıyordu. 3 farklı milliyetçi parti seçimi daha doğrusu siyasi gücü paylaşır oldu: aliya izzetbegoviç’in müslüman/boşnak grubu sda, radovan karaciç’in sırp grubu sds ve hırvat hdz grubundan stjepan kljuic temsilinde bir oluşum ortaya çıktı. +1 olarak ise müslüman/boşnak asıllı ejup ganiç yugoslavya federasyonunu temsilen seçilmiş oldu.

seçimin hemen ardından sda ve hdz bağımsızlık yanlılığını açıkladılar. sds ise kesinlikle bu fikri redediyor, yugoslavya’ya bağımlılığın devamını istiyor ve destekliyordu. aynı zamanda sds, karadağ’ın da benzer şekilde federasyonda kalması fikrini açıklıyordu. çok kısa bir süre içerisinde bu 3 partinin ana fikirlerinde uyuşmazlık, topluma yansımaya ve sokaklara taşmaya başladı. ufak çaplı gösteriler, yürüyüşler düzenlendi.

29 şubat 1992 bosna hersek bağımsızlık referandumu yapıldı.

boşnaklar ve hırvatlar bağımsız devlet olma fikrinde oylarını kullandılar ancak bosnalı sırplar bu referandumu boykot etme kararı aldılar. referandumun sonucunda bu boykot ile zaten ne olacağı belliydi. boykota rağmen, bağımsızlık kararı çıkmıştı.

bundan sonra bosna hersek’te tansiyonu kontrolden çıkartan 2 olay yaşandı

1) bağımsızlık referandumunun ertesi günü 1 mart 1992’de saraybosna’daki bir sırp düğününde, sırbistan bayrakları asılı olmasından dolayı gerginlik başladı. damadın babası ise (nikola gardoviç) müslüman/boşnak asıllı çete üyesi (ramiz delaliç) tarafından vuruldu ve ambulansta öldü. ayrıca nikola gardoviç’in taşadığı sırp bayrağı yakıldı. kilise rahibi radenko mikoviç ise olaylar esnasında yaralandı. bu olaya red wedding – krvava svadba dendi. birçok sırp, boşnakların körüklediği bu olaylar yüzünden savaşın başladığını savunmaktadır.

olaylar büyürken çeşitli açıklamalar geldi. sds’den karaciç tüm bosnalı sırpların tehlikede olduğunu ve olayların arkasında sda’in olduğunu iddia etti. seçim ve referandum esnasındada karaciç geçici ofisini, ailesini ve çocuklarını saraybosna’da bir otele taşımıştı. aynı şekilde damadın babası gardoviç ve diğer aile üyeleri de aynı otelde konaklıyordu. karaciç’in açıklamalarına karşılık ise sda’den sefer haliloviç bunun bir düğün olmadığını, sırpların provakasyonu olduğunu açıkladı. aynı akşam bosnalı sırplar saraybosna’da maske takıp, barikatlar kurmaya başladılar. siviller sokağa çıkamaz hale geldi. işyerleri kapandı ve yağma olayları görülmeye başlandı.

2) 4 nisan 1992’de izetbegoviç tüm polislere hazır olmalarını yönünde çağrıda bulundu. 5 nisan 1992’de saraybosna’da savaş karşıtı bir gösteri düzenlendi. aynı zamanda saraybosna’nın 2. dünya savaşı'ndan kurtuluş yıl dönümüydü. 5 nisan 1992’de alanda yaklaşık 100.000 kişi toplanmıştı. karaciç’in ofisini taşıdığı ve aynı zamanda yaşamaya başladığı otelden, 100.000 kişinin toplandığı alana doğru tüfeklerle rastgele atışlar yapılmaya başlandı. 6 kişi öldü, ezilme-düşme gibi sebeplerin de yer aldığı sayısız yaralanma vardı. oteldeki 6 sırp keskin nişancı tutuklandı. bu sırada silahlı sırplar, bosna polis akademisini, polis karakolunu ve içişleri bakanlığı eğitim okulunu bastılar. bu olaylarda da 3 kişi yaşamını yitirdi. otelde kalabalığın üzerine ateş açan 6 sırp keskin nişancıya karşılık akademideki boşnaklar takas edildi. nişancı sırplar yeniden özgürdü. karaciç, bu olaylar yaşanırken saraybosna’dan ailesiyle birlikte ayrıldı.

aynı gün 5 nisan 1992'de saraybosna'daki sırpların çoğunluğu barikatlar kurdu, saraybosna'yı çevreleyen tepelere çekildiler.

6 nisan 1992'de bosna hersek uluslararası tanınırlık elde etti

bu tarih aynı zamanda bosna savaşı'nın başlangıç tarihi kabul edilir. aynı gün saraybosna'yı çeviren tepelere mevzilenmiş sırp güçler, şehir merkezine bombalar yağdırmaya başladı. sadece askeri bölgeler değil, rastgele siviller de artık hedefti. bombalar haricinde, uzun namlulu tüfeklerle rastgele siviller öldürülüyordu. bu olaylar ile birlikte bosna hersek savaşı başlamış oldu. saraybosna kuşatması ile devam etti. saraybosna kuşatması, modern tarihte bir başkentin gördüğü en uzun süreli kuşatmadır. 5 nisan 1992 - 29 şubat 1996 tarihleri arasında (1.425 gün) sırp cumhuriyeti ordusu tarafından kuşatılır. kuşatma, stalingrad savaşı'ndan üç kat, leningrad kuşatması'ndan bir yıl fazla sürer…

(bkz: saraybosna kuşatması)
(bkz: srebrenica soykırımı)
(bkz: çetnik)
(bkz: ustaşa)

Yugoslavya Tam Olarak Neden Dağıldı?