çapraz ateş denildiği zaman hepinizin aklına filmlerdeki suikast sahneleri gelir. karşılıklı iki farklı noktadan ateş açarak hedef kişiye kaçma veya bir yere saklanma şansı verilmeden işi bitirilir. oysa ki çapraz ateş aslında çok farklı bir amaç için geliştirilmiş bir askeri taktiktir. çapraz ateş suikast yapmak için değil, cephede süngü hücumuna kalkan düşmanı durdurmak için geliştirilmiştir.

süngü hücumu, birinci dünya savaşında ve önceki savaşlarda bir bölgeyi ele geçirmek için sıkça kullanılan bir taktikti. o zamanlar piyadelerin tüfekleri otomatik olmadığından bir kez ateş ettikten sonra tekrar doldurmak uzun zaman alıyordu. makineli tüfekler ise taşınamayacak kadar ağırdı. bu yüzden tüm piyadeleri aynı anda süngülerle hücuma kaldırmak daha mantıklıydı. bu hücumun etkili olabilmesi içinse tüm piyadeler aynı anda hedefe varıp aynı anda süngülerini düşmanın bedenine saplamalıydılar. bunu başarabilmek içinse piyadelerin yan yana (tek sıra) halinde safa girerek saldırmaları gerekiyordu. bu hücum tarzı her zaman işe yaramıştı, ta ki çapraz ateş bulunana kadar.

çapraz ateş ilk olarak birinci dünya savaşında almanlar tarafından geliştirilerek somme muharebesinde kullanılmıştır. bu muharebede cepheden sürekli saldıran ingilizler çok ağır kayıplar vermiş, bir günde 59.000 ingiliz askeri ölmüştür (sadece bir günde). şüphesiz bu kadar çok kayıp olmasında ingiliz komutanların ihtiyatsızlığı kadar ilk kez kullanılan çapraz ateşin de çok büyük etkisi olmuştur. almanlar, dalga dalga üzerine gelen ingiliz askerleri çapraz ateş sayesinde adeta biçerdöver gibi biçmiş, ingilizler o kadar kalabalık saldırmalarına rağmen tek bir ingiliz askeri bile savunma hattını geçememiştir (tabi savaşın ilerleyen günlerinde almanlar yenildiler ama bunun şu anki konumuzla bir ilgisi yok).

peki nasıl bir şey bu çapraz ateş? nedir bunu cephede bu kadar üstün kılan şey?

bir an makineli tüfeğin başında olduğunuzu düşünün. karşınızda bir takım asker, tek bir saf halinde yan yana dizili olarak ellerinde süngüleriyle üzerinize doğru koşuyor. makineli tüfeğinizle onlara seri ateş ettiğinizde birçok merminiz askerlerin arasındaki boşluklardan geçip boşa gidecektir. siz hepsini öldürene kadar birileri hattı aşıp sizi öldürür. bu süre zarfında fişek şeridiniz de bitebilir. yeni şeridi makineli tüfeğe yerleştirene kadar vay halinize. 

resimde size saldıran mavi üniformalı askerlerin aralarındaki boşluklara dikkat edin. ayrıca dikkat ederseniz askerlerin çok geniş bir alanda dağınık olarak üzerinize gelmekte olduğunu da görebilirsiniz. bu noktadan ateş ettiğinizde askerlerin hepsini öldürmeniz zordur, çok mermi harcatır ve geometrik olarak oldukça geniş bir açıyla tarama yapmalısınız ki, bunun için tüfeğinizin namlusunu bir uçtan diğer uca doğru sürekli ateş ederek çevirmeniz gerekir. bu da çok uzun zaman alır (o zamana kadar da siz ölürsünüz).

oysa siz bu makineli tüfeği askerlerin tam karşısına değil de yan tarafına yerleştirdiğinizi ve yandan ateş ettiğinizi hayal edin. askerler tek bir saf (sıra) halinde yan yana dizili olarak ilerledikleri için, yan taraftan ateş ettiğinizde sıktığınız her mermi mutlaka birine isabet edecek. böylece çok daha az mermiyle ve çok daha kısa sürede işlerini bitireceksiniz.

bu açıdan baktığınızda resmin sağ tarafında hücuma kalkmış sıralı askerlerin arasında mermi israfına yol açacak bir boşluk olmadığına dikkat edin. bu noktadan onlara ateş ettiğinizde çok daha kolay bir şekilde hepsini öldürebilirsiniz. mermi israfınız olmaz ve dahası geometrik olarak oldukça dar bir açıyı taramanız yeterli olur, yani tüfeğin namlusunu habire sağa-sola çevirmeniz gerekmez. sadece tetiği çekmeniz yeterli.

işte habire saflar halinde üzerinize gelen düşmanı etkisiz hale getirmek için onlara önden değil, yandan ateş etmek gerektiğini vakti zamanında almanlar fark etmiş. bu sistemde bir makineli tüfek bir kanada, diğeri de karşı kanada yerleştirilir. düşman bu tüfeklerin hizasına gelinceye kadar beklenir ve aynı anda seri ateşe başlanır. makineli tüfeklerin birbirini vurmaması için de tam yana değil, hafifçe öne doğru açılı olarak (hafif çaprazdan) ateş edilir. işte gerçek çapraz ateş budur.

birinci dünya savaşından sonra daha etkili silahların (otomatik piyade tüfekleri, tanklar, vs) kullanımıyla süngü hücumları artık gereksiz hale gelmiş ve tabi çapraz ateş de eski önemini yitirmiştir.

not: resimler biraz uyduruk oldu ama anlatmak istediğimi anlayacağınıza inanıyorum. e siz de biraz idare edin artık.