Çin'in Bir Ülkeyi Dev Miktarda Borçlandırarak Geleceğine Çökmesi: Çin Borç Tuzağı
çin devleti'nin karadağ'ı satın alması
bu satın alma, tam da ülkemizde kanal istanbul ve tiksindirici borç kavramı gündem olmuşken önüme düşen ve dikkatimi çeken bir haber. çin devleti'nin sahip olduğu bir banka, karadağ eski hükumeti ile masaya oturmuş ve memleketin hiç de ihtiyaç duymadığı, devasa bir otoyol projesi için anlaşmaya varmışlar. bu öyle bir borçlanma ki karadağ'ın borçları gayri safi yurt içi hasılasından %100 daha fazla bir duruma gelmiş.
işin komik tarafı bu yol ülkede dalga konusu olmuş ve nereye gittiğinin, ne işe yaradığının bile bilinmediği söyleniyor (tanıdık geldi mi?). borçlar ödenemediği için yol yarım kalmış bir vaziyette ve - burası çok önemli- bu borcun ödenmediği takdirde çin, karadağ devleti'nden toprak talep edebilecek! evet yanlış duymadınız, bir yol projesi ile ülkeyi borçlandırıp hazineyi batık duruma getiriyorsunuz ve sonra o ülkenin sevdiğiniz bir köşesinden toprak alabiliyorsunuz.
buradan hareketle: çin borç tuzağı nedir peki?
çin'in afrika ve kuzey amerika'da finansman sıkıntısı çeken üçüncü dünya ülkelerine kasıtlı olarak aşırı kredi verip, onları borç tuzağına düşürüp, ekonomik veya siyasi tavizler alma durumudur.
çin cari fazla verdiği için 1,5 trilyon dolarlık bütçe fazlasını, imf ve dünya bankası'ndan finansal destek alamayan üçüncü dünya ülkelerine güncel politika faizinin üzerinde kısa vadeli kredi olarak vermektedir. bu krediler genelde o ülkelerde çinli müteahhitlerin yönettiği büyük projelerinin finansında kullanılmak üzere verilmektedir. çin, bu ülkelere proje bedellerinin üzerinde kredi finansmanı sağlar.
ancak, bu ülkeler genelde yolsuzluğun ve rüşvet oranlarının yüksek olduğu ülkelerdir. doğal olarak, çin'den alınan kredilerin tamamı bu projelere gitmez veya projelerin maliyetleri yapım aşamasında şişirilir. borçlu ülke bir süre sonra borcunu ödemekte zorlanır. çin, bu borçlara karşı borçlu ülkelerle bir takım ekonomik ve siyasal imtiyaz anlaşmaları yapar ve yeni kredi desteği verir. karşılığında yeraltı ve yerüstü maden çıkarma imtiyazları, çin'in -o ülkede- askeri üs kurma, dış politikada çin yanlı kararlara destek verme talebinde bulunur.
sri lanka'da hambantota limanı ve havaalanı projelerinin finansmanını çin sağlamış, -sri lanka'nın ödeme güçlüğü yaşaması üzerine- çin donanmasına limanın askeri üs olarak kullanma imtiyazı verilmiştir. -ülkesinde halihazırda amerika'nın üssü bulunan- cibuti de çin'e borçları karşılığında askeri üs imtiyazı tanımıştır. tacikistan ise elektrik santrali karşılığında çin'e altın madeni işletmesini vermiş, ödeyemediği borcuna karşılık 1000 kilometrekarelik toprağı çin'e devretmiştir. benzer şekilde afrika, kuzey amerika ve asya'da bir çok ülke, çin'in borç tuzağına düşmüş veya düşmek üzeredir.
son söz
çin devleti'nin karadağ'ı satın alması mevzusunun daha evvel gerçekleşmiş olanı mevcut: tacikistan elektrik santrali karşılığında çin'e altın madeni işletmesini vermiş, ödeyemediği borcuna karşılık 1000 kilometrekarelik ihtilaflı toprağı çin'e devretmiştir.