Deniz Üzerinde Sergilenmiş En Manyak Cesaret Örneklerinden: Samar Muharebesi
filipinler'in amerikalılar tarafından geri alınması harekatı sırasında, 16 eskort uçak gemisi (amerikalılar tarafından jeep carrier olarak anılan bu uçak gemileri, atlantikte denizaltı tehlikesine karşı hava gücü sağlamak için inşa edilmişlerdi. hemen hemen hepsi nakliye gemilerinin üzerine uçuş güvertesi eklenmesi yoluyla yapılmışlardı ve yavaş, zırhsız, 28 uçak taşıyan düşük kapasiteli gemilerdi) ve destroyer ve eskort destroyeri destek kuvvetlerinden oluşan bir filo, leyte körfezinde karaya çıkan amerikan birliklerinin korunması için hava desteği sağlamakla görevliydi. bu filo üç görev kuvvetine bölünmüştü. bu kuvvetlerden en kuzeydeki, tg77.43, tümamiral clifton sprague komutasındaydı ve uss fanshaw bay, uss st. lo, uss white plains, uss kalinin bay, uss kitkun bay ve uss gambier bay eskort uçak gemilerinden oluşuyordu. bu görev kuvvetini koruma görevi uss hoel, uss heermann ve uss johnston destroyerleri ve uss dennis, uss john c. butler, uss raymond ve uss samuel b. roberts eskort destroyerlerine verilmişti. eskort uçak gemilerinin hava kuvvetleri bir deniz muharebesinden çok, denizaltılar ve uçaklara karşı koruma ve kara kuvvetlerine destek amacıyla donatılmışlardı ve yüksek patlayıcılı bombalar, su altı bombaları ve makineliler taşıyorlardı. filonun topçu kuvvetinin temelini, destroyerlerde 5, eskort destroyerlerinde 2 ve uçak gemilerinde birer tane bulunan 130 milimetrelik toplar oluşturuyordu.
amiral takeo kurita komutasındaki japon filosu, amiral william frederick halsey'in japon filosunun kuzey kuvveti tarafından kuzeye çekildiğini umarak san bernardino boğazından güneye inmekteydi. amacı leyte körfezinde karaya çıkmakta olan amerikan kuvvetlerini bombardıman etmekti. umutları gerçek olmuştu, zira halsey yemi yutmuş, ağır uçak gemileri ve hızlı zırhlılardan oluşan kuvvetlerini kuzeye çekmişti. lakin kuzey kuvveti kurita'ya bunu telsizle haber vermemişti. japon filosu neredeyse tamamen ağır sıkletlerden müteşekkildi: zırhlılar (kardeşi musashi'nin batırıldığı bir gün önceki sibuyan denizi muharebesi'nde üç bomba yarası almış olan) yamato, nagato, kongo ve haruna, ağır kruvazörler chokai, haguro, kumano, suzuya, chikuma, tone, hafif kruvazörler yagahi ve noshiro ve 11 kagero ve asashio sınıfı destroyer.
25 ekim sabahı, kurita'nın filosu ufukta göründüğünde, amerikan filosundaki panik tahmin edilebilir. azami 130'luk toplarının karşısında, yamato'nun 452'lik devlerine varana kadar japon donanmasındaki her türlü ağır silah vardı. ama amerikalıların elinde bir kaç avantaj da yok değildi: bunların en önemlisi, amerikan gemilerinde radar kontrollü ateş kontrol sistemleri bulunmasıydı. bu sayede, japonlar optik sistemleriyle neye ateş ettiklerini bile ucu ucuna görebilirken, amerikalılar çok etkili olmasa da isabetli bir ateş açabiliyorlardı. ikinci olarak da, eskort uçak gemilerinin ağzına kadar uçakla dolu olmasıydı: saldırının haberini alan daha güneydeki tenekelerin de katılımıyla, filonun hava gücü 450 uçağa kadar çıkıyordu, ki bu ancak ağır uçak gemilerinden beklenebilecek bir hava filosuydu. üçüncü olarak da, artık sabah ne yedilerse, amerikan destroyer ve uçak mürettebatlarının sergilediği manyak cesaretiydi.
takip eden iki saat, çeşitli kaynaklarda tüm denizcilik tarihinde görülmüş en büyük manyak cesareti örneği olarak anılır. kurita, elindeki tanımlama kitaplarında nakliye gemisinden alelacele dönüştürülen eskort uçak gemilerini bulamayınca, karşısında üçüncü filonun ağır uçak gemilerinin olduğunu sandı. amiral sprague'un doğru bir manevrayla japonları gemilerini arkadan takip etmeye, böylece sadece ön toplarını kullanabilmeye zorlaması ve kurita'nın toplu bir hücum yerine filosunun her gemisinin bağımsız hareket etmesi emrini vermesi işleri daha da karıştırdı. amerikan destroyerleri uçak gemilerini korumak için duman perdesi saldılar ve ondan sonra, intihar kabilinen bir iş olan, güpegündüz açık havada torpido saldırıları yapmaya giriştiler.
kopan patırtı, kurita'nın karşısında tam boy bir amerikan filosu olduğu inancını kuvvetlendirdi. bunun nedenlerinden biri de, normal destroyerlerden küçük olan eskort destroyerlerini destroyer, normal destroyerleri de kruvazör zannetmesiydi.
saat 0700'de, uss johnston destroyeri, tam yolla japon fiosuna hücum ederek günü açtı. radarlı ateş kontrol sistemiyle kısa sürede kruvazör eskadronunun sancak gemisi kumano'nun menzilini bulan johnston, 5 inçlik toplarıyla onu cehennemi bir ateş altına alarak, kısa sürede geminin üst yapısını harabeye çevirdi. 0716'da sprague destroyer grubuna saldırı emri verdi. emre inanamayan grup torpido atış pozisyonu almak için manevra yapmaya girişti. bu sırada johnston azami torpido menzili olan 10.000 yardaya ulaştı ve 10 torpidoluk bir salvo ateşledi. bu torpidolardan biri kumano'nun pruvasını havaya uçurdu, suzuya ağır kruvazörü de hava saldırılarından hasar alarak geri çekilmek zorunda kaldı. johnston bunun ardından duman perdesi salarak teması kesti. johnston'un saldırısı japonları, karşılarında amerikan kruvazörleri olduğuna iyice ikna etti. bu sırada yamato ve kongo johnston'un menzilini tutturdu: kongo geminin iskele makina dairesine bir 360 mm'lik mermi gömerek makinelerini harbeye çevirdi ve geminin hızını yarıya indirdi; yamato'nun ikinci bataryaları da geminin üst yapısını 150 mm'lik mermilerle harabeye çevirdiler. kaptan evans bu saldırıda sol elinin parmaklarını kaybetti. ama gemi henüz batmamıştı; yakıtı çok azaldığı için makina dairesine aldığı isabetle havaya uçmaktan kurtulmuştu. duman perdesinin ve yağmur sağanaklarının arkasına saklandı ve tamirlere başladı. mürettebat, kayıplarına rağmen kısa sürede arka taretlere güç vermeyi başardı.
bu sırada japonlardan uzaklaşmakta olan johnston hücum etmekte olan diğer destroyerlerle karşılaştı ve onlara katıldı.
saat 0750'de denizin üstü cehenneme dönmüştü. bütün eskort uçak gemilerinin uçakları japonların üzerine çullanmıştı. çoğu uçakta japon gemilerinin zırhını çizmekten fazlasını yapamayacak silahlar olmasına rağmen, uçaklar ellerindeki her şeyi japon gemilerinin üzerine boşaltıyorlardı. kurita'nın emierlerinin üstüne gelen bu kaos, japonların neye uğradıklarını şaşırmalarına neden olmuştu.
bu sırada sprague elinde kalan son yedekler olan eskort destroyerlerine saldırı emri verdi.
saat 0820'de, yağmur sağanaklarının arasında manevra yapan johnston bir anda kongo zırhlısı ile burun buruna geldi. destroyerin ateşi kongo'nun üst yapısını birbirine kattı, ama kongo bu ufak at sineğini yakalamayı başaramadı.
saat 0800'de, uss hoel destroyeri 9000 yarda menzilden ilk torpido saldırısını yaptı. torpidolarının hedefi olarak kongo'yu seçmişti. isabet kaydedemedi, ama kongoyu rotasından çıkmaya zorladı. dakikalar içinde, kongo'nun cevabı hoel'in üç taretini harap etti, iskele tarafındaki motorunu durdurdu ve değerli ateş kontrol bilgisayarını imha etti. yarasını umursamayan hoel, yakındaki japon ağır kruvazörleriyle kozunu paylaşmaya girişti. bir saat boyunca kruvazörlerle güreşen ve haguro'yu bir torpidoyla yaralamayı başaran hoel, 160 ve 410 milimetre arası top mermilerinden 40'tan fazla isabet aldıktan sonra sonunda son motorunu da durduran bir 200 milimetrelik mermi yedi. saat 0845'te kaptan kintberger iskele tarafına yatan ve arkadan batmaya başlayan gemiyi terk emrini verdi. 0855'te hoel alabora oldu ve battı. ilk batan amerikan gemisiydi ve 250'den fazla askerini ve subayını da yanında götürdü.
bu sırada eskort destroyeri samuel b. roberts boyundan çok büyük bir duelloya girişmişti. binbaşı robert copeland komutasındaki gemi, japon ağır kruvazörü chokai'ye yaklaştı. destroyer geminin yanına, toplarını indiremeyeceği mesafeye sokularak ateş açtı. samuel b. roberts sadece 3 torpido ve her birinde 325 mermi olan 2 130 mm'lik top taşıyordu. üç torpidosundan biri chokai'nin pruvasını havaya uçurdu. ana toplarının yanında 40 ve 20 milimetrelik uçaksavar toplarını da işe karıştıran küçük geminin ateşi chokai'nin üst yapısını kısa sürede harabeye çevirdi. bu sırada üç isabet aldı ve arka taretini kaybetti. ateşi kesmeyen gemi ön topuyla yakındaki chikuma kruvazörünün köprüsünü tutuşturdu ve arka üç numaralı taretini kullanılmaz duruma getirdi. lakin bu sırada kongo zırhlısı kruvazörlerin yardımına yetişti ve destroyere üç mermi gömdü. bordasında 12 metrelik bir yarık açılan roberts, 0935'te geminin terkedilmesi emrinin verilmesinin ardından, yarım saat içinde 89 mürettebatıyla birlikte battı. tarihe "bir zırhlı gibi dövüşen eskort destroyeri" olarak geçecekti.
bu sırada, diğer amerikan gemilerinin de durumu iyi değildi. saat 0900 sırası, yaralı johnston bir hafif kruvazör liderliğinde dört japon destroyerinin, uçak gemilerine torpido saldırısı yapmak üzere olduğunu gördü ve onlara hücum etti. destroyerler torpidolarını bu saldırı karşısında erken ateşlemek zorunda kaldılar. johnston'un ateşini yiyen grup, torpidolarını ateşledikten sonra batıya çekildi. bu sırada johnston onlarca mermi yedi. saat 0940 sırasında, kaptan evans artık gemisini kıç tarafından bağırarak yönetiyordu, geminin bütün sistemleri harap haldeydi. geminin her tarafı delik deşik olmuştu. evans 0945'te gemiyi terk emri verdi. johnston 25 dakika sonra 186 mürettebatıyla birlikte pasifik'e gömüldü. adamlarıyla birlikte gemiden ayrılmasına rağmen, kaptan evans'ı bir daha gören olmadı. johnston batarken yakınından geçmekte olan bir japon kruvazörünün mürettebatının, geminin küpeştesine sıralanarak batan düşmanlarına selam durduğu anlatılır.
bu esnada japon filosu amerikan eskort uçak gemilerini ateş altına aldı. kurita karşısında zırhla kaplı ağır uçak gemileri bulmayı beklediği için, japon ateşi zırh delici mermilerden oluşuyordu. bu amerikalıların hayatını kurtardı: zırh delici mermiler ya patlamadan gemilerin içinden geçip gidiyor ya da düşük açılardan geldikleri güvertelerden sekiyordu. amerikan gemileri, azami menzilde ateş açarak karşılık verdiler, ama tek 130 milimetrelik toplarının ateşi etkili olmadı. uss gambier bay önce chikuma, sonra diğer japon kruvazörlerinin ateşi altına alındıktan kısa süre sonra, japon gemileri yüksek patlayıcılı mermilere geçtiler ve dakikalar içinde zayıf uçak gemisini yanarak batan bir enkaza çevirdiler. geri kalan uçak gemileri sağ kurtulsalar da, saat 1100e doğru başlayan kamikaze saldırıları sırasında bir uçak uss st. lo'nun güvertesine çakılarak gemiyi batırdı.
bu sırada kurita bütün taktik kontrolü kaybetmişti. uss heermann destroyerinin torpido saldırısı nedeniyle kuzeye dönmek zorunda kalan sancak gemisi yamato filosunun geri kalanıyla teması kaybetmişti. tg77.42'nin eskort uçak gemilerinden kalkan tbm avenger'ların taşıdıkları torpidolarla birlikte işe karışmaları, durumunu daha da fazla sıkıntıya soktu. chokai, chikuma ve suzuya ağır kruvazörleri, amerikan hava saldırıları nedeniyle, özellikle torpido bataryalarında taşıdıkları long lance torpidolarının amerikan bombalarının isabetleriyle patlaması sonucu ağır yaralanmış ve terkedilerek batırılmışlardı. kumano ağır kruvazörünün pruvası bir torpidoyla havaya uçurulmuş, gemi geri çekilmek zorunda kalmıştı. daha da önemlisi, kurita halsey'in hızlı zırhlılarının kuzeye gittiklerini bilmiyordu. bu nedenle, saat 0920'de kurita gemilerine geri çekilme emri verdi.
bir kaç sinek, koca devleri kovalamayı başarmıştı. amiral sprague anılarında, japon gemilerinin geri çekilmeye başladığı görüldüğünde, yakınlarındaki bir denizcinin "lanet olsun, kaçıyorlar" diye bağırdığını anlatır.
bu muharebe, james d. hornfischer'in kaleme aldığı "last stand of the tin can sailor" (teneke kutu denizcisinin son savaşı - zırhsız oldukları için destroyerlere tin can/teneke kutu deniyordu) adlı kitapta ölümsüzleştirilmiştir.