Gazeteciler Tarafından En Çok Kullanılan Etki Yöntemlerinden Biri: Framing Effect
sosyolojik ve sosyo-psikolojik olmak üzere iki perspektifi vardır. framing, yani çerçeveleme; bir olayın hangi çerçeve içerisinde anlatıldığına göre birbirinden tamamiyle zıt olabilecek kadar farklı etkiler yaratır. framing sadece habercilikte değil, ekonomi, politika gibi bir çok farklı alanda kullanılır.
bu kuram anlatılırken habercilikte en çok verilen örnek de budur.
resmin sol tarafını bi gazetede görüyorsanız askerin acımasız olduğunu, sağ tarafını görüyorsanız askerin merhametli olduğunu düşünürsünüz. gerçeği anlamak için ortadaki tam resmi görmeniz gerekir ki nerdeyse hiçbir gazete bunu bu şekilde basmaz.
iyi bir framingin anlaşılması gerçekten zordur ve dolayısıyla insanları kolaylıkla manipüle edebilir. ortalamanın (çok)üstünde zekaya sahip ve framingde ustalamış biri bile iyi bir framingi farketmeyebilir. öyle ki framing ustası nobel ödüllü daniel kahneman bile kendisinin yeni ve iyi bir framingi anlayamayacağını söylemiştir. şuradan da röportajın o kısmını izleyebilirsiniz. daniel abimizin de dediği gibi framingden etkilenmeyen insan yoktur, kötü ve ısıtılıp ısıtılıp servis edilmiş frame vardır.
bir problemi nasıl anlattığınıza göre karar vericilerin farklı kararlar vermelerine yol açma etkisi. en bilinen örneği asian disease problem'dir, nobel ödüllü kahnemann ve tversky amcalar tarafından yaratılmıştır. ama biz daha güncel bir örnek verelim.
buradaki ilk varsayımımız melih gökçek'in ankara büyükşehir belediyesi'nin başında olmasının kötü bir şey olduğu. bence gayet makul bir varsayım. soruyu da melih gökçek sempatizanı olmayanlara sorduğumuzu düşünelim.
--- spoiler ---
mhp ve chp yerel seçimlerde ankara için ittifak yapsınlar mı?
a) evet
b) hayır
--- spoiler ---
yukarıdaki örnekte tabanları birbirlerinden önemli ölçüde farklı iki partinin yerel seçimlerde beraber çalışsın mı çalışmasın mı diye soruluyor. böyle bir durumda genelde insanın aklına chp ve mhp'nin birlikte çalışmalarından çok büyük bir fayda gelmeyeceği hatta belki de oy kaybına neden olabileceği düşüncesi gelir.
--- spoiler ---
mhp ve chp yerel seçimlerde ittifak yapmazlarsa melih gökçek büyük ihtimalle tekrar belediye başkanı olacak. ittifak yapsınlar mı?
a) evet
b) hayır
--- spoiler ---
burada ittifakın olmamasının potansiyel bir kayıpla sonuçlanacağı ima edilmekte ve kayıp yaşama riskinin kişiyi evet'e yönelttiği iddia edilmektedir.
buradaki framing effect "melih gökçek"tir ve kişisel düşünceme göre gayet de sağlam bir etkidir.
mutlak rasyonel insan varsayımında yeri yoktur. karar vericinin kararı problemi nasıl anlattığına göre değişmez.