Hayatını Kaybeden Mesut Yılmaz Kimdir, ANAP'ın Başına Nasıl Geçmiştir?
mesut yılmaz, rusya ile hep yakın olmuş kişi olarak aklımda yer edinmiştir. neden rusya ile bu denli yakın olduğunu hep merak etmişimdir. yıllar sonra kısmet oldu öğrenmek. mesut yılmaz'ın babaannesi aslen kırımlı beyaz ruslardan sonia hanım imiş. nüfus kaydı bu şekilde geçiyor. sonia hanım, evlendikten sonra müslüman olarak "ayşe mühtediye" adını almış. soyadı kanunu çıkınca da akçal soyadına kavuşmuş.
kendisinin çoğu akrabası çeşitli hükumetlerde milletvekilliği yapmıştır:
anap genel başkanı (1991-2002) ve başbakan mesut yılmaz, 6 kasım 1947’de istanbul’da doğdu. mesut yılmaz’ın annesi güzide özbarlas, babası rize ili çayeli ilçesinden hasan yılmaz’dı.
mesut yılmaz’ın babası hasan yılmaz, vasaplı ahmet’in (1867-1923) 5 çocuğunun en küçüğü olarak dünyaya geldi.
vasaplı ahmet, çalışmak için gittiği rusya’da, aslen kırımlı olan beyaz rus sonia hanım (1880-1944) ile tanışmış ve 1901’de evlenmişti. evlendikten sonra din değiştirip müslüman olan sonia hanım, “ayşe mühtediye” adını almıştı.
vasaplı ahmet ve ayşe mühtediye çiftinin sırasıyla 5 çocuğu oldu: havva (1901), zeliha (1905), yusuf izzet (1906), hüseyin (1909) ve hasan yılmaz (1912)…
1934’de soyadı kanunu çıkınca hasan yılmaz ve hüseyin yılmaz kardeşler ‘yılmaz’ soyadını alırken diğer kardeşleri olan yusuf izzet “akçal” soyadını aldı. mesut yılmaz’ın babaannesi ayşe mühtediye hanım da akçal soyadını aldı.
hasan yılmaz’ın kardeşi, yani mesut yılmaz’ın amcası yusuf izzet akçal (1906-1987), istanbul hukuk fakültesini bitirdi. birçok vilayette savcılık ve hakimlik yaptı. dp rize (1950-1960) milletvekili oldu.
yusuf izzet akçal, menderes döneminin son hükümeti olan v.menderes hükümetinde, muzaffer kurbanoğlu’ndan sonra devlet bakanı oldu. (1 eylül 1959-27 mayıs 1960)
27 mayıs 1960 darbesinden sonra yassıada’da yargılanan ve 5 yıl tutuklu kalan yusuf izzet akçal, 1965’de serbest kaldı.
yusuf izzet akçal’ın oğlu, yani mesut yılmaz’ın kuzeni erol yılmaz akçal’da babası tutuklanınca ap rize (1961-1973) milletvekili olarak tbmm’de yer aldı.
erol yılmaz akçal, 12 mart 1971 muhtırası döneminde 1’nci ve 2’nci erim hükümetlerinde ve melen hükümetinde turizm ve tanıtma bakanı oldu (26 mart 1971-22 mayıs 1972).
erol yılmaz akçal, 12 mart muhtırası kabinelerinde bakan olarak yer alınca ap genel başkanı süleyman demirel tarafından 1973 seçimlerinde aday gösterilmedi ve siyasi hayatı sona erdi.
erol yılmaz akçal’ın ap’den tasfiyesinden sonra babası yusuf izzet akçal, bir dönem daha ap rize (1977-1980) milletvekili oldu. böylece 17 yıl sonra tbmm’ye döndü. yusuf izzet akçal, 1 eylül 1987’de hayatını kaybetti.
mesut yılmaz’ın babası hasan yılmaz da 27 mayıs 1960 darbesinden sonra mal varlığı yüzünden yargılandı ve mahkum oldu. 4 yıl hapis yattıktan sonra 1964’de serbest kaldı. 1986’da vefat etti.
mesut yılmaz’ın annesi güzide özbarlas’ın dayısı nazmi oğuz, chp mardin (1965-1969) milletvekiliydi.
güzide özbarlas’ın teyzesi, yani nazmi oğuz’un kardeşi müfide kurtiz’in oğlu ise ünlü tiyatro sanatçısı tuncel kurtiz’dir.
güzide özbarlas’ın kızkardeşi zübeyde ayan’ın kızı da prof. dr. çiçek derman’dır.
hasan yılmaz ve güzide özbarlas, 1946’da istanbul’da evlendi. 3 çocukları oldu: mesut yılmaz (1947), turgut yılmaz (1950) ve nilüfer ikiz (1955)…
mesut yılmaz, ilkokulu beyazıt 5’nci deneme ilkokulunda okudu (1954-1959). ilkokuldan sonra saint george avusturya lisesine gitti (1959-1965).
mesut yılmaz, saint george avusturya lisesi'nde son sınıftayken dersine giren alman hoca ile yaşadığı bir tartışma sonrası okuldan ayrıldı ve yatılı olarak istanbul erkek lisesine yazıldı (1965-1967).
mesut yılmaz, avusturya lisesinde okurken yakın arkadaşlarından biri de tiyatro sanatçısı rutkay aziz’di.
mesut yılmaz, 1967'de istanbul erkek lisesinden mezun oldu. 1967-1971 yılları arasında ankara sbf’de okudu. burada hür düşünce kulübü genel başkanı hasan celal güzel, murat karayalçın gibi isimlerle tanıştı.
mesut yılmaz, üniversite yıllarında siyasetle uğraşmadı. hür düşünce kulübünün faaliyetlerine hiç katılmadı. öyle ki, üniversite diplomasını bile yıllar sonra gidip aldı.
mesut yılmaz, mülkiyeyi bitirdikten sonra yabancı dili olan almanca için almanya’ya gitti. yaklaşık bir yıl almanya’da kaldı (1971-1972).
1972'de türkiye'ye dönen mesut yılmaz, ankara üniversitesi iktisadi ve ticari ilimler akademisinde doktora yaptı (1972-1973). doktoradan sonra köln üniversitesi iktisadi ve sosyal bilimler fakültesinde master yaptı (1973-1974)
1974’de tr’e dönen mesut yılmaz, siyaseti bırakan kuzeni erol akçal yılmaz’ın genel koordinatör olarak görev yaptığı fuat süren’e ait transtürk holding’de genel koordinatör yardımcısı olarak çalışmaya başladı.
transtürk patronu fuat süren’in oğlu faruk süren tesev yüksek danışma heyetinde yer almıştı.
mesut yılmaz bu dönemde boğaziçi üniversitesi’nde okuyan kız kardeşi nilüfer yılmaz’ın sınıf arkadaşı olan berna müren ile tanıştı. berna müren, ilhan müren’in kızıydı.
1953 doğumlu berna müren, nilüfer hatun ilköğretim okulundan ve şişli terakki lisesinden mezun olduktan sonra 1970’de robert kolej’e girdi.
robert kolej’in üniversite kısmı 1971’de meb’e bağlanarak boğaziçi üniversitesi adını aldı. berna müren, 1974’de boğaziçi üniversitesi’nden mezun oldu.
mesut yılmaz, temmuz-kasım 1975’de çanakkale’de kısa dönem askerlik görevini tamamladı. yılmaz’ın askerlik arkadaşları arasında cem kozlu, mehmet ali irtemçelik, ilnur çevik, şahin alpay, cengiz çandar gibi isimler vardı.
mesut yılmaz askerlik dönüşü, yani kasım 1975’te ticarete giren kardeşi turgut yılmaz ile birlikte çalışmaya başladı.
mesut yılmaz’dan 3 yaş küçük kardeşi turgut yılmaz, istanbul erkek lisesi’ni ve istanbul hukuk fakültesini bitirdi ancak ticarete atıldı ve 1969’da deri işine girdi. turgut yılmaz, 25 ekim 1974’de alman asıllı claudia hanım ile evlendi.
mesut yılmaz, 1975’te kardeşi turgut yılmaz’ın delta deri şirketine ortak olarak iş hayatına başladı.
15 ağustos 1976’da mesut yılmaz ve berna müren evlendi. mesut yılmaz, yine bu dönemde ap rize milletvekili amcası yusuf izzet akçal’dan dolayı siyasete ilgi duymaya başladı. hüsamettin cindoruk ile tanışarak ap gençlik kolları üyesi oldu.
mesut yılmaz, 12 eylül 1980 darbesinden sonra patlayan banker kastelli krizinden sonra siyasete girmeye karar verdi. aralık 1982-şubat 1983 arası abd’ye giderek temaslarda bulundu.
ap gençlik kollarından tanıdığı leyla yeniay köseoğlu vasıtasıyla turgut özal ile tanışarak, 20 mayıs 1983’te kurulan anap’ın 37 kurucusundan biri oldu.
anap kadrolarının 3 damarı vardı: selametçiler (muhafazakarlar), hareketçiler (milliyetçiler) ve liberaller… mesut yılmaz, anap’ın liberal kanadına yakındı.
12 eylül 1980 darbesinden sonra cb kenan evren’in isteği iki partili bir parlamento düzeniydi. çünkü 12 eylül öncesinin koalisyon hükümetleri dönemini tekrar yaşamak istemiyordu. bu yüzden birçok isim ve parti veto ediliyordu.
abd’nin cb kenan evren’den isteği ise tanıdıkları ve güvendikleri turgut özal’ın parti kurma ve seçimlere girme çalışmalarına izin verilmesiydi. bu yüzden alexander haig ve henry kissinger, tr’e gelerek evren ile görüşmüş, evren’i bu konuda ikna etmişlerdi.
ancak evren, özal’ın nakşi ve kürt kökeninden dolayı tedirgindi. anap ve turgut özal’ın tek başına iktidara gelmesinden endişe eden evren, sağın oylarını bölsün diye arkadaşı orgeneral turgut sunalp’e mdp’yi kurdurarak oy istedi.
böylece seçimlere üç partinin, anavatan partisi, milliyetçi demokrasi partisi ve halkçı partinin girmesine müştereken karar verildi.
kısa süre sonra anap’ın mdp’ye katılması baskıları gelince 13 eylül 1983’te haig ikinci kez tr’e geldi. evren ile görüşerek anap ve özal üzerindeki baskıların kaldırılmasını istedi.
6 kasım 1983 tarihinde gerçekleştirilen genel seçim sonuçlarına göre anap %45,1 oy oranı ile 211 milletvekili kazanarak tek başına iktidar oldu.
anap rize milletvekili (1983-87) seçilen mesut yılmaz, 1976-1983 yılları arasında delta deri aş’de kazandığı hisseyi kardeşi turgut yılmaz’a devrederek i. özal hükümetinde (1983-1986) devlet bakanı ve anap basın sözcüsü oldu.
özal, kabineyi evren ile birlikte oluşturdu. askeri vesayetin devam ettiği günlerde özal askerle çatışmak istemiyordu. başbakan özal protokolde cb, kuvvet komutanları, tbmm başkanından sonra 7’nci sıradaydı.
mesela başbakan özal’ın kabinede dışişleri bakanı olarak yök başkanı prof. dr. ihsan doğramacı’yı istiyordu. ancak evren büyükelçi vahit halefoğlu’nda ısrar edince vahit halefoğlu dışişleri bakanı oldu.
kenan evren’in veto ettiği isimlerden biri de adnan kahveci’ydi. özal’ın kabineye almak istediği kahveci, evren’in vetosuyla ı. özal hükümetinde bakan olamadı.
anap’lı yıllar başladıktan sonra anap içindeki fraksiyonlaşmalar da gün yüzüne çıktı. ilk aşamada selametçiler ve hareketçiler partiye hakim olmak için kulis ve lobi faaliyetlerine başladılar. özal ise tüm grupları dengede ve bir arada tutmaya özen gösterdi.
anap içindeki muhafazakarlardan nefret eden isimlerden biri de semra özal’dı. semra özal korkut özal ve vehbi dinçerler gibi isimleri partide görmeye tahammül edemiyordu.
13 nisan 1985'de gerçekleştirilen anap 1’nci kongresini, liberallerin desteğini alan selametçiler kazandı, hareketçiler kaybetti. bu kongreden sonra mesut yılmaz’ın parti içindeki itibarı daha da arttı. semra özal’ın desteğini de alan yılmaz, “özal’ın prensi” unvanını aldı.
28 eylül 1986’da gerçekleştirilen ara seçimlerde eksik bulunan 11 milletvekilinden 6’sını anap kazandı. başbakan turgut özal kabineyi düzenledi. mesut yılmaz kültür ve turizm bakanı oldu (17 ekim 1986 - 21 aralık 1987).
1987 yılı özal ve anap için kırılma noktası oldu. özal önce asker ve basın ile çatışmaya başladı. sonra 6 eylül 1987 tarihinde gerçekleştirilen referandum sonucu eski siyasi liderlerin siyasi yasaklarını kaldırdı.
özal, bütün bu süreçten kurtulmak için baskın erken seçim kararı aldı ve seçimlerin 29 kasım 1987’de yapılmasına karar verildi.
seçim sonuçlarına göre anap %8 oy kaybederek %36,3 oy aldı ve birinci parti olarak seçimlerden çıktı. shp %24,8 ve dyp ise % 19,1 oy aldı. mesut yılmaz bir kez daha anap rize (1987-1991) milletvekili seçildi.
1983’te olduğu gibi 1987 seçimlerinden sonrada bb özal, kabineyi kurmak için cb evren’in kapısını çaldı. başbakan turgut özal, cb kenan evren’in isteği ve baskısıyla mesut yılmaz’ı dışişleri bakanı yaptı.
25 aralık 1987’de anap erzincan milletvekili yıldırım akbulut, tbmm başkanı seçildi.
dışişleri bakanı olan mesut yılmaz, ilk iş olarak askerlik arkadaşı olan mehmet ali irtemçelik’i dışişleri bakan danışmanlığına getirdi.
17 haziran 1988’deki anap kongresini ise liberallere karşı selametçiler+hareketçiler ittifakı kazandı. kongreye damga vuran olay ise kartal demirağ adlı suikastçının, kürsüde konuşan özal’a suikast girişimi oldu.
anap genel başkanı ve başbakan turgut özal, suikastı araştırmak için emlakbank genel müdürü bülent şemiler’i görevlendirdi. şemiler kısa süre sonra araştırmalarını özal ile paylaştı.
özal bu aşamadan sonra suikastın ardında hürriyet gazetesi ve erol simavi’nin parmağı olduğuna kanaat getirdi. hatta “babıali’de iki buçuk gazete kalacak” sözleriyle babıali operasyonuna başladı.
bu yüzden ilk iş olarak ingiltere’den kıbrıslı iş adamı asil nadir’i getirerek babıali’ye soktu. özal zamanında değil ama 1994’de haldun simavi, hürriyet gazetesini aydın doğan’a satmak zorunda kalacaktı.
bütün bu hareketli günler sırasında cb kenan evren’in görev süresi doldu. 24 ekim 1989’da tbmm’de yapılan cb’lığı 1’nci tur oylamaya dyp ve shp katılmadı. oylamaya sadece anap milletvekilleri katıldı.
1’nci tur oylama sonunda turgut özal 284 anap milletvekilinden 256 oy almayı başardı. rakibi fethi çelikbaş ise 17 o aldı. 2’nci turda da 300 oy çoğunluğu sağlanamayınca 31 ekim 1989’daki 3’ncü turda salt çoğunluk (225) 263 oyla cb seçildi.
özal’ın cumhurbaşkanı olunca anap genel başkanlığı ve başbakanlık için kulis faaliyetleri başladı. adaylardan biri de mesut yılmaz’dı. ancak özal, hükümet kurma görevini tbmm başkanı akbulut’a vererek akbulut’u kongreye kadar başbakan olarak atadı.
9 kasım 1989’da yıldırım akbulut, i. akbulut hükümetini kurdu. mesut yılmaz, akbulut hükümetinde dışişleri bakanlığı görevini sürdürdü.
16 kasım 1989’daki anap kongresinde cb turgut özal’ın desteklediği yıldırım akbulut ile hasan celal güzel yarıştı. akbulut, 793 oy alarak kongreyi kazandı. böylece anap’ta akbulut dönemi (1989-1991) başladı.
mesut yılmaz, özal’dan sonra anap genel başkanı ve başbakan olma hedefine ulaşmak için harekete geçti. özellikle sermaye sınıfı, basın, anap’lı liberaller ve semra özal, mesut yılmaz’ı destekliyordu.
mesut yılmaz, 21 şubat 1990 tarihinde dışişleri bakanlığı görevinden istifa etti. ardından nisan 1990’da erdal inönü ve selahattin beyazıt ile birlikte bilderberg toplantısına katıldı. ardından washington’a geçti.
mesut yılmaz için bu dönemde masonluk iddiaları gündeme gelse de hiçbir zaman ispatlanamadı.
cb turgut özal ise bu dönemde 1’nci körfez savaşının yarattığı orta doğu dengelerinden istifade etmek ve musul ve kerkük’ü almak için çok uğraştı ancak askeri vesayet, macera olarak gördüğü bu girişimi engelledi.
özal’ın diğer bir hedefi de kürt sorunuydu. bu yüzden 25 ocak 1991 tarihli mgk’da “kürtçe serbest kalsın” bile demişti. tr kontrolünde bir kürdistan’ı savundu. kürtlere anadilde eğitim hakkını savundu.
cb özal, bu hedeflerini gerçekleştirmek için daha kuvvetli bir parlamenter desteğe ihtiyacı olduğunun farkındaydı. ancak 1989 yerel seçimlerinde bedrettin dalan, istanbul’u kaybetmiş ve anap’tan kopmuştu. özal, “istanbul giderse tr gider” gerçeğinin farkındaydı.
bu yüzden istanbul’u tekrar kazanmak için eşi semra özal’ı anap istanbul il başkanı yapmak için harekete geçti. anap’ın kurucu anap istanbul il başkanı olan eymen topbaş ise o dönemde abd’de tedavi görüyordu. eymen topbaş, 2 temmuz 1991’de hayatını kaybetti.
28 nisan 1991’deki anap istanbul il kongresinde semra özal, anap istanbul il başkanı seçildi. semra özal’ın anap istanbul il başkanı seçilmesinden 11 gün sonra, 9 mayıs 1991’de mesut yılmaz, anap kongresinde genel başkanlığa aday olacağını açıkladı.
15 haziran 1991’deki kongrede özal’ın adayı yıldırım akbulut, hasan celal güzel ve mesut yılmaz yarıştı. 2’nci turda 631 oy alan mesut yılmaz anap genel başkanı seçildi. ertesi gün hasan celal güzel anap’tan istifa etti. böylece anap’ta yılmaz dönemi başlamış oldu.
ardından cb özal, hükümeti kurma görevini anap genel başkanı mesut yılmaz’a verdi ve yılmaz 23 haziran 1991’de hükümeti kurdu. hemen ardından erken seçim kararı aldı.
nasıl anap’ın ilk yıllarında bakanları cb evren ile bb özal birlikte hazırlıyorsa, yılmaz döneminde de kabineyi özal ve yılmaz birlikte hazırladı. bu yüzden ikili arasında ilk aylarda problem çıkmadı.
bb mesut yılmaz, dışişleri bakanıyken mehmet ali irtemçelik’i db danışmanı yapmıştı. bu kez irtemçelik’i başbakan başdanışmanlığına getirerek yardımcısı yaptı.
mesut yılmaz’ın genel başkanlığını ve başbakanlığını kabul etmeyen ilk isim namık kemal zeybek oldu. zeybek, 1 eylül 1991’de anap’tan istifa ederek dyp’ye katıldı. 20 sene sonra namık kemal zeybek dp genel başkanı olunca da mesut yılmaz dp'den istifa edecekti.
bb mesut yılmaz, genel başkan olunca anap kadrolarını baştan aşağıya yenileyerek kendisine bağladı. özal partisi imajından rahatsız oluyordu. anap içinde ipleri eline alana kadar cb özal ile çatışmadı.
cb özal ise akbulut gibi yılmaz’ı da kontrol edebileceğini düşünüyor, yılmaz’ın her hareketine müdahil olmaktan çekinmiyordu. yılmaz’ın sessiz kalması da özal’ı cesaretlendiriyordu.
ancak ikili arasında kısa süre sonra problemler yaşanmaya başladı. özal ile yılmaz arasındaki ipler koparan olay milletvekili listelerinin hazırlanması sırasında yaşandı. yılmaz, özal’ın tavsiye adayların hepsinin üstünü çizdi.
20 ekim 1991 seçimlerini dyp ve süleyman demirel kazandı. anap ikinci parti, shp üçüncü parti oldu ve 8 yıllık anap iktidar dönemi de sona erdi. mesut yılmaz anap rize (1991-95) milletvekili seçildi.
mesut yılmaz durumdan memnundu. özal'ın partisi imajını silmiş, ana muhalefet lideri olarak kendini konumlandırmıştı. ancak cb özal durumdan memnun değildi.
21 kasım 1991’de dyp-shp koalisyon hükümeti kuruldu. süleyman demirel başbakan, erdal inönü başbakan yardımcısı oldu.
mesut yılmaz’ın 1991’de milletvekili yaptığı isimlerden biri de askerlik arkadaşı olan cem kozlu oldu. kozlu anap istanbul (1991-1995) milletvekili olarak tbmm’ye girdi.
cumhurbaşkanı özal ise seçimlerden sonra bir süre daha mesut yılmaz’a tahammül etti. ancak 1992 yılının yaz aylarından itibaren mesut yılmaz ile mücadeleye başladı.
özal’ın planına göre, anap olağanüstü kongreye gidecek, özal’a yakın isimler yılmaz’ı devirecek ve böylece özal tekrar anap’a hakim olacaktı. ne var ki evdeki hesap çarşıya uymadı.
25 haziran 1992’de semra özal anap istanbul il başkanlığı ve anap mkyk üyeliği görevlerinden istifa etti. semra özal’dan sonra anap istanbul il başkanı anap sarıyer ilçe başkanı erdal aksoy oldu.
aksoy holding patronu erdal aksoy, tesev yüksek danışma heyet üyesi (2003-2015) ve can paker liderliğinde şubat 2015'te kurulan podem kurucu üyesidir.
24 ağustos 1992’de turgut özal’ın dayıoğlu hüsnü doğan, anap genel başkan yardımcılığı görevinden istifa etti.
anap 30 kasım 1992’de olağanüstü kongre yaptı. ancak kongre sonucu özal destekli muhaliflerin istediği gibi olmadı. mesut yılmaz ezici bir çoğunlukla anap genel başkanlığı koltuğunu korudu. özal’cılar salonu terk etti.
kongrenin hemen ardından 2 aralık 1992 tarihinde 16 özal yanlısı anap milletvekili, anap’tan istifa etti. anap'ta özal defteri artık kapanmıştı...
anap’ın artık elden çıktığını gören özal, adamlarına anap’tan istifa etmeleri talimatını vermişti. anap döneminin kapandığını gören özal, başta başkanlık olmak üzere hedeflerine yeni parti ile ulaşma yolunu tercih etti.
buna göre özal yanlısı milletvekilleri yeni bir parti kuracak, özal’da cumhurbaşkanlığı görev süresi dolmasının ardından yeni partinin genel başkanı olup yeniden aktif siyasete dönecekti.
1992’nin aralık ayı ve 1993 yılının ilk ayları, özalcı isimlerin yeni parti kurma çalışmalarıyla geçti. mesut yılmaz ise anap genel başkanı ve anamuhalefet lideri olarak tbmm’de rahattı. özalcıların anap’tan istifası onu rahatlatmıştı.
ancak olmadı. özal 17 nisan 1993’te hayatını kaybetti. dyp lideri ve bb süleyman demirel, hükümetin diğer ortağı shp’nin desteğiyle tek aday olarak 16 mayıs 1993’te cb oldu. bu tarihten sonra yaşananlar herkes tarafından bilindiğinden aktarma ihtiyacı duymadım.
kaynak: twitter @fatihsahinturk