avrupa'ya ait en eski kalıntılarının 45 bin yıl öncesine gittiği insan, biz, ben, siz, onlar, ermiş muradına biz çıkalım kerevetineler, homo sapiens sapiens'ler... kendimi kendisine verdiğim günlerden birinde, avrupa'daki ilk homo sapiens kalıntılarına dair bir şeyler karalamışım.

iki bölgeye değineceğim: güney italya ve ingiltere.

1) güney italya, avrupa'nın bilinen en eski homo sapiens kalıntıları

güney italya'da grotta del cavallo mağarasında, bir bebeğe ait diş kalıntıları bulunur. bunlar, stefano benazzi’nin yayınladığı rapora göre 45-43 bin yılları arasına tarihlendirilmiştir. 1964 yılında keşfedilen fosil, başlangıçta neanderthalensis'e ait sanılmıştır. lakin sonradan, yapılan araştırmalar, dişin homo sapiens'e ait olduğunu göstermiştir. bölgede, uluzzyen kültür’e ait deniz kabuğundan yapılmış takılar ve kemik aletler de bulunmuştur. başlangıçta fosil neanderthalensis’e ait sanıldığı için bu aletler ve takıların da onlara ait olduğu düşünülmüştür. fakat büyük ihtimalle bunlar homo sapiens’e aittir. ayrıca, bu uluzyen aletlerin tarihlendirmede büyük bir yardımı olmuştur.

40 bin yıl öncesine ait fosilleri tarihlendirmek zordur, çünkü radyokarbon testi bu kadar geçmişi tarihlendirme konusunda yetersizdir. radyokarbon testi, zamanla azalan radyokarbon seviyesinin ölçülmesiyle yapılan bir tarihlendirme işlemi olduğu için, ve 40 bin yıl duran bir fosilde çok az radyokarbon kalacağı için, bir de üstüne geçen zaman fosilin saflığını bozduğu için, böylesi geçmiş dönemlerde sıkıntılı bir süreçtir.

bir de, bu fosiller, zaman zaman kömür başta olmak üzere başka eski karbon objeleriyle gömülü oluyor, bu da ölçülecek asıl objenin tarihini bozuyor, objeler arası kontaminasyon oluyor. konumuz olan diş kalıntıları da kontamineden payını almış kalıntılardandır. bu yüzden katerina douka, avrupa'da başarılarla sonuçlanmış başka bir tarihlendirme tekniğini kullanmıştır. işte kısaca, aynı radyokarbon tekniğiyle, dişin kendisini tarihlendirmek yerine, bölgede bulunan kabuklu takıları tarihlendirmeyi denemiştir. sonuç? fosiller 45-43 bin yıl önceye ait çıkmıştır.

bunlar, şu ana kadar keşfedilmiş, avrupa'nın en eski homo sapiens kalıntılarıdır (asıl metni 2017'de yazdım ama 2020 itibarıyla da hala durum böyle).

2) ingiltere, kuzey avrupa'nın ilk homo sapiens kalıntıları

ingiltere'nin devon kontluğunda bulunan torquay şehrindeki kents cavern mağara sisteminde de, 1989 yılında bir çene kemiği bulunmuştur. ilk başta yaklaşık 35 bin yıl öncesine tarihlendirilmiş bu kemiğin, thomas higham’ın yayınladığı son çalışmalarla birlikte 44.2-41.5 bin yıl öncesine ait olduğu belirlenmiştir.

böylece, bu çene kemiği, kuzeybatı avrupa'nın en eski homo sapiens kalıntısı olarak ünlenmiştir. ayrıca kents cavern mağara sistemi, avrupa’nın ilk insanlarının ortak kültürü olan orinyasiyen kültürü’ne ait kalıntıları da içerdiği için, birkaç başka çıkarım da yapabiliyoruz. orinyasiyen kültürü, 44 bin yıl öncesine ait bu kemik tarihlendirilmeden önce, sadece tahmini olarak homo sapiens’lere bağlanıyordu. yani, orinyasiyen kültürü, kompleksliğine bakarsak, ancak ve ancak homo sapiens’e ait olabilirdi.

bu tarihlendirme sonrasında, orinyasiyen kültürü’nün homo sapiens’le ilişkili olduğunu grandöz bir insan-merkezcilik’ten değil, daha garanti verilerden varsayabilir hale geldik. higham ve higham’ın raporunun yazarlarından biri olan erik trinkaus’un dediği şekliyle, yeni raporla birlikte orinyasiyen kültürü’nü bölgeye yeni göçmüş avrupalıların yaydığı doğrulanmıştır.

ayrıca, higham’ın dediği gibi, avrupa’da bu dönemde neanderthalensis’in de yaşadığını düşünürsek, bu veriler sapiens’in neanderthalensis’le avrupa’da beraber yaşamış olduğunu da kanıtlar. gerçi, sanırım genetik çalışmalar zaten neanderthalensis’le beraber yaşadığımızı yeterince kanıtlamakta. hatta onu geç, beraber ürediğimizi kanıtlamakta. ama bu beraberliğin avrupa’da gerçekleştiğini kanıtlamakta mıydı? sanmıyorum, zira başka yerlerde de kesiştiklerini söyleyebiliriz, ama higham belgeleri kanıtlamakta.

Amerikan Yerlileri, Amerika'nın Keşfinden Çok Daha Öncesinde Bu Kıtaya Nasıl Ulaştı?