İsrail'in Hava Savunma Sistemi Demir Kubbe Nasıl Çalışıyor?
Demir Kubbe nasıl çalışır?
21. yüzyılın savaş teknolojisine getirdiği mühendislik harikası füze savunma sistemi demir kubbe (iron dome).
özeti şu; israil topraklarına doğru fırlatılan roketi tespit ediyor, ondan sonra olabilecek en yakın noktadan atılan füze ile kesişecek şekilde bir füze ateşliyor ve havadaki füzeyi imha ediyor. birkaç on santimlik roketleri bile tespit edip imha ettiğine göre, aletteki hassasiyeti siz düşünün.
Demir Kubbe ne kadar faydalı?
hatalı şekilde tartışılılıyor demir kubbe. mühendislikte bir projenin başarısı "iyi/kötü/harika" kavramları ile tartışılmaz. bir proje, ihtiyacı karşılamadaki başarısı üzerinden değerlendirilir. demir kubbe, bugüne kadar ihtiyacı karşılıyordu, artık karşılamıyor, bundan sonra da bir daha karşılayamayacak.
maliyet analizi üzerinden yapılan tartışmaları eksik buluyorum. burada sürdürülebilirliği dikkate almamız lazım. israil'in kullandığı 100000 dolarlık füzelerinin yerlerine yenilerini koyması, hamas'ın ya da hizbullah'ın kullandıkları 50 dolarlık füzelerinin yerlerine yenilerini koymasına kıyasla daha kolaysa maliyet açısından bir sorun yok. bir de füzenin maliyeti sadece boru + yakıt + patlayıcı + birkaç tane elektronik parça değil. füzeler çok ısı izi bıraktığı için israil bu füzelerin fırlatıldığı yerleri hızlı bir şekilde vuruyor. yani hamas ya da hizbullah sadece füze maliyetini kaybetmiyor, personel ve tesis de kaybediyor. bir de israil, hizbullah'a silah taşıdığını düşündüğünü suriye uçaklarını da vuruyor ve bu konuda rusya şu ana kadar israil'e açık çek vermişti. bunun maliyetini de eklemeniz lazım.
başarı oranı da kendi başına fazla bilgi vermez. kalesine gelen şutların %95'ini kurtaran kaleci başarılıdır, yaptığı yemeklerin %95'i gıda zehirlenmesine neden olmayan aşçı başarısızdır. demir kubbe'nin amacı israil halkının savaşı hissetmemesiyse %95 başarı bile düşük kabul edilebilir.
özetten sonra biraz daha detaya gireyim. demir kubbe, israil halkının etrafta sanki bir savaş olmuyormuş gibi hayatlarına devam edebilmelerini sağlamak için tasarlandı. bu amaç dahilinde drone teknolojisi gelişip ayağa düşene kadar ihtiyacı tamamen karşılıyordu. herkesin çok sayıda drone yapabilmesiyle artık ihtiyacı karşılama ihtimali kalmadı.
yukarıdaki maliyet analizi genel olarak hiçbir kritik hedefin vurulmadığı ve israil halkının moralinin bozulmadığı durumlarda geçerliydi. artık daha fazla hedef vurulacak, israil halkının morali ve bu yüzden de israil'deki ekonomik aktiviteler yavaşlayacak. yani artık maliyet analizi değişiyor.
neden drone'lar bu kadar tehlikeli?
füzeler fırlatılırken çok ısı izi bıraktıkları için gözlem uçakları/uyduları fırlatma konumunu tespit eder. bu bilgi füzenin düşeceği yerin tespiti için çok önemlidir. drone'lar ise kalkışta bu kadar iz bırakmazlar. drone'un nereden ve ne zaman kalktığını bilmediğiniz için tepki süreniz düşecektir. ayrıca bütün gökyüzünü acaba bir şey geliyor mu diye taramak da çok mümkün değildir. bu yüzden hava savunma sistemleri sadece füzelerin olması muhtemel yerleri dikkatli bir şekilde inceler.
ikincisi de füzelerin manevra kabiliyeti düşüktür. hamas'ın ya da hizbullah'ın kullandığı füzelerin bildiğim kadarıyla hiç manevra kabiliyeti yok. bu yüzden de fırlatıldıktan sonra düşecekleri yerin yüksek bir başarıyla tespit edilmeleri mümkün. bütün iron dome mantığı buna dayanıyor.
iron dome sisteminin fırlatıcıları da patriot gibi hot launch kullanıyor. bataryanın yönünün değiştirilmesi ile füzenin ilk yönü belirleniyor. eğer batarya yanlış tarafa bakıyorsa başarı oranı sıfır değil tabii ama azalıyor. patriot sistemleri de aynı sorundan muzdarip. s300 ya da s400 gibi cold launch yapabilen bir sistemin bu sıkıntıları daha az olur.
neyse, hizbullah'ın fırlattığı füzelerin hedeflerine ulaşmaları için 7 dk var ve bu 7 dk bataryaların zaten hepsinin kuzeyden gelmesi beklenen füzelere göre konumlanması için gayet yeterli. ama drone'ların manevra kabiliyetleri bambaşka bir noktada. yani artık sadece kuzeye bakmak yeterli olmayacak, güney'e, doğru'ya, batı'ya da bakmaları gerekecek. sürekli yön değiştiren drone'lara göre bataryanın açısını tekrar tekrar ayarlamak zor olacak.
üçüncü mevzu sayı. iron dome 1500 füzeyi takip edebiliyormuş. muazzam bir sayı bu. mesela iris t 24 füzeyi takip edebiliyor. tahminimce bunu yapabiliyor olmalarının sebebi kız kaçırandan hallice hizbullah füzelerinin yön değiştiremeyeceğini bilmeleri. düşmanın drone'ları varken hem yukarıda anlattığım sebeplerden dolayı hesaplama yükü* artacaktır ve 1500 drone'u takip etmek zorlaşacaktır, hem de 1500'den fazla drone'la eş zamanlı bir saldırı yapmak, 1500'den fazla füzeyle eş zamanlı saldırı yapmaktan daha kolay olacaktır.
dördüncü mevzu drone'ların sağlayacağı ek imkanlar. mesela bir yazar ısı izleriyle oynanırsa ne olur diye yazmış. drone'lara işaret fişeği koyarak ısı güdümlü füzelerin kafasının karıştırılması yeni bir mevzu değil. rusya bu şekilde iris t'leri yanılttığını iddia etmişti. hava savunma sistemleri elde ettikleri veriyi bir fourier transform'a sokarak konum uzayından momentum uzayına taşırlar. aşırı derecede dikkat çekecek şekilde büyük, işaret fişekleriyle havada dans eden bir alet, fotoğrafınız çekilirken kameraya fener tutmanız gibi, geri kalan bütün sinyallerin gölgede kalmasına ve momentum uzayındaki bilginin anlamsızlaşmasına sebep olur. o aleti indirene kadar hava savunma sistemlerinin başarı oranı düşer. orta ve uzun menzilli hava savunma sistemleri bundan daha az etkilenir elbette ama 7 dk içinde düşmanla angaje olması gereken demir kubbe için bu gibi ek kabiliyetler çok sıkıntı yarayacaktır.
son olarak da şunu ekleyeyim, radarlar yere yakın giden drone'ları ya da seyir füzelerini algılamakta çok sorun yaşıyorlar. radar sinyalleri yerden yansıyarak drone'dan ya da füzeden yansıyan sinyali karıştırır. denizde ya da çölde belki bu yansımayı modelleyebilirsiniz ama değişik engebelerin ve değişik bitki örtüsünün olduğu bir ortamda bu iş çok kolay değildir. yani gökyüzünden parabol çizerek gelen güdümsüz füzelerle uğraşırken hiç umurunuzda olmayan ek bir sorun daha var.
israil, seve seve ukrayna gibi flakpanzer gepard tarzı bir sistem kurmak zorunda. drone'larla başka türlü mücadele etmek mümkün değil. şehirlerin etrafına, yüksek binalara bu tarz sistemler kuracaklar. bu da demir kubbe'nin asıl amacı olan "sivillerin savaş yokmuş gibi hayatlarına devam etmeleri"ne engel olacak. her gece makineli tüfeklerin çalıştığı bir şehirde insanlar hayatlarına hiçbir şey olmamış gibi devam edemezler.