Kölelik Kalktıktan Sonra Bile Siyahilerin Sosyal Hayattan İzole Olma Sebebi: Jim Crow Kanunları
nedir?
jim crow kanunları 1880'ler ve 1960'lar arasında amerika'nın büyük bölümünde uygulanan, siyahlar ve beyazların aynı ortamları paylaşmalarını yasaklayan kanunlardır. gayet de yasal bunlar, hapis ve para cezası uygulanıyor karşılığında. örnek olarak; evli olmayan bir siyah ve beyazın aynı evde yaşaması, geceleri aynı evde kalması 12 ay hapis veya 500$ para cezası gerektiriyor; bununla birlikte bir siyah ve beyazın evlenmeleri kesinlikle yasak. iş yerlerinde aynı ofis içinde çalışmıyorlar, tuvaletleri de ayrı... bunu uygulamayan kişiler yine aynı şekilde cezalandırılıyor...
ismini zenci bir minstrel show karakterinden almış
bu minstrel show da şöyle bir şey: 1800'lerde güney amerika'ya insanları incelemek için giden bir kuzey amerikalı tiyatrocu kuzeye dönüşünde bu tip oyunları sahneye koyuyor. adam insanları incelerken kireçlenmeden mustarip bir yaşlı adam görüyor, bunu çok komik buluyor ve oyuna taşıyor... oyunda bir beyaz ve iki zenci adam bulunuyor, zenciler sürekli titriyor ve aralarında geçen diyaloglarda alaya alınıyorlar; ancak zencilerin sahneye çıkması yasak olduğundan abartılı makyaj yapmış beyaz adamlar oynuyor bunları da...
yani isim olayı şöyle
jim crow adında biri tarafından yapılmış kanunlar değildir. jim crow, o dönemde popüler olan bir tiyatro oyunundaki siyah bir karakterdir. bu karakter, siyahlara dönemin beyazlarının bakışını yansıtır. dolayısıyla da jim crow ifadesi pejoratif bir anlam içerir.
bu ırkçı aşağılamayı karga anlamına gelen "crow" soyadında da görmek mümkündür. hani türkiye'de çarşaflılara "karafatma" falan diyenler var ya, işte aynı onun gibi...
kanunların tarihi arka planı
kölelik fiilen amerikan iç savaşının bitmesiyle ortadan kalkmıştı. eyaletlerin kongrede kaç temsilci ile temsil edileceği o eyaletin nüfusu ile belirleniyordu. nüfusta beyazlar 1, siyahlar (köle oldukları için) 3/5 kişi olarak sayılıyordu. köleliğin ortadan kaldırılıp her siyahın 1 kişi sayılması savaştan mağlup çıkan güney eyaletlerinin kongrede daha çok sayıda temsil edilmesine yol açacaktı. bunun üzerine kuzey eyaletleri anayasaya eklenen 14. ve 15. maddelerle siyah erkeklere seçme seçilme hakkı tanımış ki seçime katılan siyahlar yine kuzeyin politikalarını destekleyen adaylara oy verebilsin (1868). bunun bir başka etkisi de fiilen aslında kuzeyin askeri denetimi altında olan güney eyaletlerde yönetimde önemli yerlere siyahların gelmesi olacaktı.
gün gelir devran döner, rutherford b. hayes‘in başkan seçilmesinin ardından askerler güneyden çekilmeye başlar. yıllardır dış bileyen kölelik sempatizanı beyaz güneyliler (kendilerine redeemers diyorlar) kontrolü tekrar ele almaya başlarlar. klu klux klan 1882-1930 yılları arasında 3000’den fazla siyahi öldürür. siyahların oy kullanmasını engellemek için oy kullanma vergisi çıkartılır vs siyah politikacılar güçlerini kaybeder.
jim crow yasaları da işte böyle bir politik iklimin hüküm sürdüğü zamanda çıkartılır. tennessee 1881’de öncülük eder. kölelik bitmiştir, yasal olarak geri gelmesine imkan yok, o zaman siyahları günlük hayatta beyazların bulundukları yerlerden atalım. beraber yolculuk edemez, barda aynı taburelere oturamaz, aynı incil’i okuyamaz. çocuk parkında siyah bir çocuğun beyaz bir çocukla oyun oynaması artık kanunen suç...