Kumar Oynamanın Aslında Neden Mantıksız Olduğunun İktisadi Açıklaması
neden kumar oynamak mantıksızdır? iktisatta bu durum şöyle açıklanıyor:
haftalık harçlığı 400 tl olan bir üniversite öğrencisi olduğunu düşünelim. bu öğrenci harçlığı ile temel gereksinimleri ağırlıklı olmak üzere diğer gereksinimleri karşılamaktadır. öğrencinin, getirisi bire bir veren bir kumar oynamaya karar verdiğini düşünelim. örneğin; fenerbahçe - galatasaray maçı için galatasaray galibiyeti oranının 2 olduğunu, öğrencinin de bu orana 100 tl yatırdığını varsayalım. tahminin gerçekleşmesi halinde, yani galatasaray'ın galibiyeti neticesinde öğrenci yatırmış olduğu 100 tl'sine karşılık 200 tl parayı ilgili bahis bayisinden alarak 100 tl kar elde edecektir. (200 tl-100 tl100 tl) tahmini gerçekleşmemesi hailinde, yani beraberlik ya da fenerbahçe galibiyeti seçeneklerinde ise bahse konu yaptığı 100 tl'sini kaybetmiş olacaktır.
şimdi bu noktada marjinal fayda kavramından bahsetmekte yarar var. marjinal fayda, tüketilen son birimin faydası ya da son tüketilen birimin toplam faydaya olan ekstra katkısı olarak tanımlanıyor. küçük bir örnekle örnekleyelim:
görselde, susamış bir insanın su içerek susuzluğunu giderirken elde etmiş olduğu toplam fayda ve marjinal faydaları bardak başına gösterilmiştir. örneğin; 1. bardak suda elde edilen toplam fayda6, marjinal fayda(son birimin faydası)6, 2. bardak suyun içilmesi ile oluşan toplam fayda11, marjinal fayda( son birimin faydası ki 2. bardağın faydası11 - 65'tir), 3. bardak suyun içilmesinden elde edilen toplam fayda14, 3. bardak suyun marjinal faydası3'tür ( 14 - 113) gibi devam eden tüketilen miktarla elde edilen fayda ilişkisi gösterilmiştir. (bireye en yüksek marjinal faydayı sağlayan 1. bardak su ile tüketildiğinde faydasız olan 6. bardak suyun hiçbir fiziksel farkı yoktur.)
bu örnekten çıkarılan en temel sonuç şu: tüketilen birim sayısı arttıkça, tüketilen ilk birimden başlayarak tüketilen malın tüketiciye olan marjinal faydası (son birimin faydası) azalmaktadır. malı tüketen birey için en değerli, yani marjinal faydası en yüksek birim 1. birimdir. çok susamış bir insanın içtiği ilk bardak sudan aldığı haz ile 5. bardak sudan aldığı hazzın aynı olmaması gibi, ayakkabısı olmayan biri için ilk ayakkabısının faydası ikinci çift ayakkabısının faydasından çok daha yüksek olması ya da ilk aşık olunan kişinin unutulmaması gibi bir şey bu.
bunun böyle olması doğanın bir kuralıdır, insan fizyolojik ve psikolojik olarak bir şeyi tüketmeye başladıkça tüketim ve miktarlarını artırdıkça elde ettiği marjinal fayda ya da birim başına fayda marjinal fayda (tabii ortalama fayda da) azalmakta, toplam fayda ise belli bir noktaya kadar artmakta belli bir noktadan sonra azalmaktadır. mesela örnekte 6. bardak suyun toplam faydaya yaptığı katkı yani marjinal fayda sıfırdır, diğer bir şekilde söylemek gerekirse 6. bardak su faydasızdır. çünkü kişi doyuma erişmiştir, susuzluğu gitmiştir. işte bu nokta yani tüketilen son birimin artık faydasız olduğu noktası insanın fizyolojik sınırıdır. zira 7. bardak su artık bırak faydalı olmayı tüketen kişiye zarar vermeye başlar ve toplam faydayı azaltır, belki de kişi 7. bardak suyu içince kusmaya başlarayacaktır ki 7.bardak su toplam faydayı azaltmaya başlamıştır.
konudan fazla uzaklaşmadan, kumarbaz öğrencimize geri dönecek olursak... oynamış olduğu kumar neticesinde eğer kaybederse 100 tl'si hiç olacak, kazanırsa ekstradan 100 tl kazanacaktır. şimdi yapmamız gereken bu öğrenci için paranın marjinal faydasına bakmaktan başka bir şey değil. iki durumu da değerlendirelim:
1. durum: öğrenci kumarda kazanırsa ne olur?
100 tl ekstra para kazanır ve bu para ile zorunlu olmayan ihtiyaçlarına yönelir. örneğin; kendisine ekstradan bir polar daha alabilir, ekstradan sinemaya gidebilir, daha pahalı bir yemek ısmarlayabilir vs.
2. durum: öğrenci kumarda kaybederse ne olur?
100 tl kaybeder. kumar oynamadan önceki gelirine göre yaptığı bazı zorunlu ihtiyaçlarını karşılayamaz.
sonuç olarak; bu örnekte görüldüğü gibi 400 tl geliri olan bir öğrenci kaybettiği 100 tl'nin marjinal faydası, kumarı kazandığı zaman elde edeceği ekstra 100 tl'nin marjinal faydasından daha büyüktür. çünkü kaybedilen 100 tl ile alınan malların marjinal faydaları daha yüksek olan mallar alınırken, kazanılacak 100 tl ile ekstra ve marjinal faydaları daha düşük mallar satın alınacaktır. kazanacakları, kaybedeceklerinden daha az olacağını bilen her rasyonel insan için kumar oynamak irrasyonel bir karar olacaktır.
direkt yukarıdaki görseldeki verileri kullanarak kumar oynamayı uyarlarsak da şöyle olacak; öğrencinin iki bardak su içme hakkı olduğunu varsayalım. 2 bardak su içerse elde edeceği toplam fayda11 iken, 1 bardak su için yazı tura oyunu oynadığını varsayalım. eğer kazanırsa bir bardak su daha içerek toplamda üç bardak su içmek suretiyle ekstra bir bardak su daha içecektir, kaybederse öncesinde iki bardak su içme hakkı tek düşecektir. yine 2. bardak suyun marjinal faydası ki eğer kaybederse elde edemeyeceği fayda 5 iken kazanırsa elde edeceği 3. bardak suyun marjinal faydasından ki o da 3'e eşittir, büyük olduğu için kumar oynamak yine mantıklı bir karar olmayacaktır.