Kutu Oyunlarına Giriş Yapmak İsteyenlerin Önden Bilmesi Gereken Bazı Hazırlık Bilgileri
kutu oyunlarını küçüklüğümden beri severim
tabii monopoly pahalı olduğu için hepsi benim gibi monopoly'ye benzer oyunları alıp alıp eve getiriyordum ve ailece oynuyorduk. babamın hırsla bizi yenmesi çok da eğlenceli değildi ama toplanıp beraber ekrana bakmadan sosyalleşerek oyun oynamak hoşuma gidiyordu. banker kaçtı, miras kapmaca ve cluedo yine bu amaçla edindiğim "erken dönem" oyunlarımdı. tabu ve trivial pursuit gibi oyunlar ise her zaman popüler olmalarına rağmen pek ilgimi çekmiyordu. bütün bunlar haricinde pek türkçe oyun bulunmadığı için de uzun bir süre ilerletemedim bu hobiyi. ta ki pandemiye kadar...
pandemide eve tıkılınca benim aklıma yine eskiden oynadığımız oyunlar geldi. monopoly mi alsam diye bakınırken başka başka oyunlar gördüm, bunlardan biri scotland yard'dı mesela. dedim farklı farklı oyunlar çıkmış herhalde. ama onu almadım, araştırıp bakarken yolum neotroy'un sayfasına düştü, sonrasında da goblin'i keşfettim. ve o kadar farklı oyun vardı ki, sapık gibi hepsinin açıklamalarını yorumlarını falan okuyup nasıl oynandığını anlamaya çalıştım. derken derken board game geek'i (bgg) keşfettim. başta forumda kayboldum desem yeridir. ancak zamanla oyunlar, ek paketler, oyuncu sayısı, oyun mekanikleri derken bir sürü bilgi edindim ve neye göre oyun aramam gerektiğini öğrendim. meraklıları için aşağıda bu kategorilerle ilgili genel bilgileri sıraladım.
oyuncu sayısı
genellikle kutu oyunları ideal olarak 3-4 kişi oynanır. sadece 2 kişilik tasarlanan oyunlar da mevcut. ama en ilginci 1 kişilik, yani tek başınıza oynayabileceğiniz oyunlar da mevcut. bu özellikle pandemi ile birlikte artış göstermiş gibi görünüyor. sadece tek kişilik olarak üretilmese de, artık çoğu oyunun solo modu mevcut. hatta forumda insanlar yeni çıkan oyunda solo mod olmayınca kızıyorlar, hangi çağdayız falan diyorlar.
4-5, hatta 6-7 diyelim, bu oyuncu sayısından sonra oynanan oyunlar genellikle parti oyunlarıdır. tabu, codenames ve bildiğimiz vampir köyü büyücü oyununun türevleri olan farklı farklı oyunlar mevcut. yani 15 kişi toplanıp stratejik bir oyun oynayalım derseniz ne yazık ki öyle bir dünya yok. zaten olmamalı da, çok uzun sürer. böyle durumlarda ya parti oyunlarına yöneleceksiniz, ya da gruplara ayrılıp farklı oyunlar oynayacaksınız.
oyun kategorileri/temaları
an itibarıyla bgg'de listelenen yaklaşık 80 oyun kategorisi var. buradan özellikle ilgilendiğiniz bir tema varsa incelemeye başlayabilirsiniz. son dönemlerde özellikle wingspan etkisiyle hayvanlı ağaçlı çiçekli böcekli oyunlar ön plana çıkıyor. ama genel olarak fantastik, ekonomi temelli ya da uzay temalı oyunlar yoğunlukta.
oyun mekanikleri
bu sayfada görebileceğiniz gibi gerçekten çok fazla oyun mekaniği var. direkt buraya bakarak bir oyun seçmek başlangıçta pek pratik değil, çünkü denemeden bilemezsiniz.
ama fikir olması açısından en çok bilinen ve kullanılan mekanikler:
worker placement
işçi yerleştirme. her oyuncunun kendine özel veya bazen de herkesin ortak kullanabileceği ortak bir havuzdan insan figürlerinin alınıp, oyun alanında belli bölgelere yerleştirilerek aksiyon alınması. ilk dönem örneklerinde genellikle tarım, hayvancılık gibi temalar işleniyor. mesela stone age worker placement anlamında giriş seviyesi niteliğinde olan oyunlardan biri. son dönemlerde başka mekanikleri de içeren dune: imperium (zor) ve lost ruins of arnak (goblin'de türkçesi mevcut.) popüler.
tile placement
karo yerleştirme. genellikle ortak bir karo destesinden sırayla oyun alanında uygun bir yere karo yerleştirip aksiyon alınan oyunlar. carcassonne bu alanda herkesin aklına gelecek ilk örnektir. karo yerleştirmede diğer güncel popüler oyunlar: cascadia (kolay), calico (kolay), azul (kolay), the castles of burgundy (orta).
area majority / area control
alan kontrolü. belli bir bölgeyi domine etmeyi amaçlayan oyunlar. scythe ve root gibi kompleks oyunlar popüler. carcassonne da yine belli bir alan oluşturup domine etmeye çalıştığınız için bu kategoriye girebilir.
cooperative games
diğer oyuncularla ortak olarak bir oyuncuya veya belli bir düşmana/olguya karşı oynadığınız oyunlar. pandemic son dönemlerin en popüler oyunlarından, neotroy'da da türkçesi mevcut. yine chronicles of crime (suç günlükleri) da önerilebilir, her ne kadar senaryo temelli olsa; yani tek seferlik bir oyun olsa da.
trick-taking
klasik kart oyunları (batak vb) tarzı bir kategori. genel olarak kolay oyunlar bulunuyor haliyle. güncel olarak en popüler oyun the crew: the quest for planet nine (neotroy: keşif gezegen 9 görevi), aynı zamanda bu kategoride cooperative olmasıyla nedeniyle ilgi çeken bir oyun.
take that
rakibinize pislik yaptığınız oyunlar. bir ölçüde karşı tarafın planlarını bozuyorsunuz. stratejik oyunlarda genel olarak istenen bir mekanik değil, herkese göre değil en azından. terraforming mars (türkçesi) ve root gibi oyunlar da mevcut.
network and route building
bir bölgeden diğerine yollar/raylar döşediğiniz oyunlar. tüm zamanların hobiye giriş oyunu olarak itelendirilen ticket to ride oyunu bu kategoride. europe versiyonu neotroy'da satılıyor. bu mekaniği kullanan brass: birmingham son dönemlerde popüler olan zor oyunlardan biri.
set collection
genellikle kartlar üzerinden belli bir desteyi oluşturmaya çalıştığınız oyunlar. başardığınızda size ekstra puan veya kabiliyetler kazandırıyor. buna, oldukça popüler ve oynaması kolay olan 2 kişilik oyun jaipur örnek olarak verilebilir. neotroy'un türkçeleştirdiği splendor da yıllardır popüler olan oyunlardan biri.
bütün bu mekanikler ve burada değinmediğim niceleri çeşitli kombinasyonlarda, küçük küçük farklılıklar katılarak pek çok oyunda kullanılıyor. zaten oyunları denedikçe bir süre sonra yeni oyunları öğrenmeniz daha kolay oluyor. hatta kuralları ve nasıl oynandığını tahmin edebiliyorsunuz belli bir ölçüde.
o nedenle direkt zor oyunlara dalmak yerine aşama aşama mekaniklere ve konseptlere hakim olmak gerekiyor
mesela ticket to ride; hemen hemen herkesin sevebileceği bir temaya sahip, az kuralı olan ve rekabetçi bir oyun. catan'da zar kullanılır ama monolpoly gibi tamamen şansa dayalı bir düzen yoktur. carcassonne hem alan kontrolü hem de karo yerleştirme mekaniklerini özümsemek için güzel bir oyun. yani aslında tema olarak hoşunuza ne gidiyor, kaç kişi oynayacaksınız gibi sorulara yaıt verip, ilginizi çeken oyunların oynanış videolarını izlemek doğru oyunu seçmenize yardımcı olacaktır.
peki bu seçtiğiniz oyunları nereden alacaksınız?
ne yazık ki türkçe içerik oldukça sınırlı. şu an için yukarılarda da değindiğim gibi sadece neotroy ve goblin store üretim yapıyor. yurt dışından oyun getirtmek artık oldukça pahalı ne yazık ki. inanılmaz vergiler binebiliyor, bu tamamen şansa dayalı bir durum.
önerilebilecek güvenilir siteler:
philibert: bir fransız sitesi, ancak ingilizce oyun çeşitliliği de oldukça fazla. dil gerektirmeyen, yani sadece semboller kullanılan oyunlarda fransız versiyonlarını tercih edebilirsiniz çünkü daha ucuz oluyor.
magic madhouse: ingiltere'den hizmet sunuyor ve güzelliği tl üzerinden alışveriş yapabiliyor olmanız.
zatu games: alışveriş için niyeyse vpn kullanmak gerekiyor. ancak hemen hemen her oyunu bulabileceğiniz, inanılmaz geniş koleksiyona sahip olan bir site. sadece diğer alternatiflere göre biraz pahalı kaçabiliyor.
amazon (tr): bazı oyunların garip garip türkçe isimlerle satıldığına şahit olabilirsiniz.
docsmagic gibi (kendi sitesi) satıcıları bulabilirsiniz. buranın güzelliği de önceden gümrük depozitosunu ödüyor olmanız. herhangi bir sürprizle karşılaşmazsınız.
denemeden oyun almak istemeyen kişiler için de, kısıtlı sayıda da olsa yaşadıkları şehirlerdeki kutu oyunu/board game kafelere gitmelerini öneririm. bir yere gitmeyeyim, oturduğum yerden oynayayım derseniz de board game arena'ya ücretsiz bir şekilde üye olup oynayabilirsiniz.