Sovyetler'in, Ölümcül Bir Hamle Yerine Yıpratmayı Amaçlayan Derin Savaş Doktrini
derin savaş doktrini sovyet rusya'nın başını çektiği, sevk ve idaresi, cephe lojistiği, şaşırtma harekatları ile birlikte çok şahsına münhasır özellikleri olan ve iyi uygulandığı takdirde savunulması çok zor bir savaş anlayışıdır. içtihatta derinlemesine operasyon dendiği de olur ki bu rusların kendi dillerinde buna glubokaya operatsiya demesinden kaynaklanır.
anlatmaya geçmeden önce bu "operasyon" tanımının günümüzdeki stratejik-taktik-operasyonel üçlü düzlemin en alt basamağını teşkil eden operasyonel ile bir alakası olmadığını hatırlatalım. zira sovyetler bunu yazıp çizerken sene daha 1930 yılı başlarıydı. sovyet planlamacılar birinci dünya savaşı, rusya iç savaşı ve özellikle de 1920 sovyet polonya savaşını incelerken nasıl savaşılacağına ilişkin çok yeni fikirler geliştirirlerken uzun vadeli strateji ve orta vadeli taktik düzlemin tam arasına bir de operasyon ekliyorlar. bugün operasyon daha küçük birlikler ve daha az zamanı kapsayan bir şeyi ifade ederken sovyet operasyonel derinlik kavramı strateji ve taktiğin arasına iliştirilmiş bir şeydir.
nedir?
harita başında anlatamayacağım için antitezini anlatarak deneyeyim. alman blitzkrieg doktrinini hatırlayalım. misal ordumuz wehrmacht çok iyi eğitimli, çok iyi teçhiz edilmiş, içinde bir dolu elit ve yüksek moralli birlikler barındırıyor. tank konstantrasyonumuz birike birike demirden bir yumruk olmuş, havada pike bombardıman uçaklarıyla yakın hava desteğimiz var. gidip düşmanın en önemli sinir dayanak siklet merkezini, ense kökünü, evinin direğini bulup (bkz: schwerpunkt) oraya vurabildiğimiz en güçlü ve en hızlı şekilde vurarak kırıyoruz ve arkaya geçerek suistimaller zincirine aman ve durak vermeden başlıyoruz. cepheyi yarıp arkaya geçtiğimizde de iş işten çoğunlukla geçmiş oluyor. işte blitzkrieg için gereken şey, çok iyi ekipman, çok kaliteli birlikler, çok eğitimli personel, tek ve en önemli direnç noktasını yüksek isabetle tespit edecek bir kurmay heyeti ile bunu sağlayacak araçlardır.
sovyet derin savaş doktrini işte bunun tezatıdır. kızılordu sıfırdan milyonlarca insanı steplerden çöllerden dağlardan taygalardan toplayıp minimal eğitim, modern ekipman, motivasyon ve araç gereç ile 35-39 gün arasında bir piyade kolordusu yaratabilmektedir. askerler bireysel olarak alman rakipleriyle kıyaslandığında çok değersizdir. ancak bunlardan sonsuz sayıda vardır. araç ve ekipman birebir alman ekipmanıyla kıyaslandığında kaba ve kötü kalite gibi durmaktadır. ancak bunlardan binlerce vardır. insan gücü ve ekipman yığınağının yanında basit ekipman ve basit ihtiyaçlar sayesinde lojistik olarak kızılordu, wehrmachttan daha efektiftir. burada sovyet ordusu schwerpunkt prensibini rafa kaldırarak çoklu direnç noktaları tespit eder. en önemli noktaya vurmak yerine en önemli yedi sekiz noktaya odaklanır. düşman kurmay heyeti bu sırada haliyle bu yedi sekiz saldırıdan bir tanesinin ana saldırı olması gerektiğini değerlendirerek saldırının açılışını ve gelişimini izlemeye koyulur.
harita başında izleyip durarak birliklerin yerlerinden ne istediğinizi tahmin etmeye çalışırlar. zira (o zamana kadarki) modern askeri anlayışta top tüfek düşmana giriştiğinizde taktik bir hedefiniz (mesela şu şu düşman ordusunun torba edilerek esir edilmesi) ve stratejik bir hedefiniz (düşmanı topraklarımızdan çıkarmak) vardır. eninde sonunda bu saldırılardan biri veya ikisi ana siklet merkezi ve diğerleri şaşırtma olarak kalır. ancak sovyet saldırısında bunu anlamak hiç kolay olmayan bir iştir. sovyet açılışı bu yüzden düşmanına çok geç evrelere kadar saldırının ana momentumunu belli etmez ve düşman kurmayını büyük bir psikolojik baskı altına sokar.
sovyet saldırısının asıl hedefi ise hemen her zaman düşmanının operasyonel derinliğindedir.
ne demektir bu?
cephe öncelikle bir çizgi değildir. ilerisi berisi önü arkası vardır. 100-120 kilometre uzunluğunda bir cepheyi bir tam orduyla tuttuğumuzu varsayarsak kilometre başına bin askerlik bir çizgi mi yapıyoruz? askerler dirsek dirseğe birer metre tutup düşmanı mı bekliyorlar? hayır. bu ordunun savunması gereken çizgiden öte bir de y ekseni var. yani derinlik. yani sathı müdafaa. bu derinlik de cephe uzunluğunun 1.5 ila 3'te biridir. yani 120 km bir cephenin derinliği 40 ila 75 km çeker. ordu gruplarının karıştığı 450 kilometrelik cepheler 150 km kadar derindir. bu derinliği de o cepheyi savunan komutan bir ön savunma ve screen hattı bırakarak ilk iki kilometresinde tek tük birimlerle zayıfça savunur. ardındaki 20 kilometrede güçlü birimleriyle ağır silahlarıyla gerçek savunmasını ortaya koyar. onun ardındaki 20 kilometre ikincil ve son savunma hattıdır. burada manevralarını karşı saldırılarını yaparak düşmanını "kendi sahasına" atmaya çalışır. taktik derinlik burada biter. 100 kilometrelik bir cephenin 45 kilometrelik derinliğini kaybeden bir ordunun rakibi işte o çok meşhur operasyonel derinliğe dokunur. burası bir ordunun sinir sisteminin yaşadığı yerdir. bir ekmek kabuğunu kesip yumuşak içlerine giren bir bıçak gibi, insan derisini ve dış dokusunu kesip iç organlarına ulaşan bir kasatura gibi düşman bir birliğin bu derinlikte verebileceği hasar çok çok daha fazladır. amaç hiçbir zaman daha çok asker öldürmek değil, bu operasyonel derinlikteki iletişim noktalarını, ikmal noktalarını, kara ve demiryolu kavşaklarını, ileri yığınakları basmak, ele geçirmek, yakmak, yıkmak, yok etmektir. operasyonel derinliğin arkasında ise kızıl elma, yani stratejik derinlik bulunur. bir ordu oraya kendi başına gidemez, ama vardığında düşman ordu karargâhını, hastanelerini, şehirlerini, başkentini vs bulur. işte sovyet derin saldırısının nihai amacı taktik savunmayı kırarak operasyonel derinliğe sarkmak, burada kalmak ve gelen karşı saldırıları can ve mal kaybına aldırmadan kaya gibi göğüsleyerek taktik derinlikteki düşmanı madden ve manen bitirmektir.
blitzkrieg ile en çok ayrıştıkları şey de bir yerde budur. blitzkrieg hemen her zaman daha güçlü, daha çok askere sahip, savunmaya statik oturmuş kendinden emin düşmana bir noktadan çok güçlü vurup kesin sonuçlu bir zafere ulaşmayı umar. derin savaş doktrini ise düşmanını sürekli arkası kesilmeyen bir ihtiyat ve yığınak bolluğu sayesinde pek çok noktadan delerek arkaya sarkmayı ve orada kalmayı umar. kesin sonuç yerine yıpratma/attrition için gelirler. zira kapıyı en kötü birliklerle tıklatırlar, açamayınca zırhlı destek gelir, bir açtılar mı öyle bir asker rezervi ile gelirler ki bir kilometre bir açıklıktan arkaya oluk oluk, öbek öbek rus askeri düğün konvoyu gibi geçer ve hattın gerisindeki her şeyi yakıp yıkıp oraya yerleşmeye başlarlar. karşılaştıkları karşı saldırıları defedebilirlerse o taktik derinlikteki tüm cepte kalmış düşmanları için işte ölüm saati çalar. stalingrad savaşı kasım sonu itibariyle tam da böyle bir hadisedir. ruslar 7-8 farklı prongdan dalarak stalingrad'ı ve içindeki 6. ordu'yu torbaya alarak iki koldan kalach üzerinde birleşmiş ve yıpratma harekatına geçmiştir. zaten bu operasyon başarıya ulaşır da, torbaya giren askerlere allah ne verdiyse girip teslim almak yerine, taarruz eden ordu aldığı yerde bekleyip exhaustion/tükenme fazını geçiriyorsa bir ordu; biz ona sovyet derin savaş doktrini deriz.
bir diğer hayvan uygulaması bagration operasyonunda görülür ki o mareşal rokosovski'nin magnum opus'u bir harekattır. bagration ileri lojistiği, birlik konsantrasyonu, çıkış hattı, deploymenti vesairesi askerlik sanatının en parlak örneklerinden bir tanesidir.
özetle, sovyet derin savaşında beş fazdan bahsedebiliriz
a- yığınak: cephenin asıl yarmanın beklendiği yerine değil, tüm yarma noktalarına hayalgücünü zorlayan bir ekipman ve personel yığınağı. harbiyede bu tip bir yığınak patlamak üzere olan çıbanla sivilceyle falan anlatılır.
b- maskirovka: kamuflajın (sokritiye), şişme tankların (imitatsiya), öyleymiş gibi davranmanın (simulatsiya), yanlış bilgi sızdırmanın (dezenformatsiya), sahte manevranın ve şaşırtma saldırısının (demonstravniye manevri) gibi savaş hileleri rus askeri doktrininde bir tam müstakil kitaptır. sovyet derin savaşı başladığı anda siz çok alakasız bir yere bakmıyor, oraya birlik kaydırmıyorsanız ve burda ne oluyor lan lan laaaan demiyorsanız iyi komutansınızdır.
c- çoklu direnç noktalarına kötü birliklerle açılış: üç günlük askerler partizanlar ve pazarcı kılıklı tipler 120 kilometrelik cephenin 55+ kilometresinde 6-7 noktada belirip iyi tahkimatlı yerleri yoklamaya başladıysa büyük kavgadan önce önden çocuğu sataştıran uruk hai tipli abiler arkada hazırlanıyor demektir.
d- çoklu kırılmalar ve mikro cepler: 7 yerden denedikleri hattı iki buçuk yerden yarım yamalak geçerler ancak oradan arkaya stadyumlar dolusu insan, toyota fabrikasının bir yıllık imalatı kadar araç ve tank geçer. iki üç büyük torba yerine taktik derinlikteki askerleriniz beş altı küçük cepte izolasyona girerler. bunlara karadan mühimmat ilaç ve ikmal ulaştırılamaz. medevac ve casevac yapılamaz.
e- yıldırma/tüketme: torbaya giren askerin kurtuluş umudu kendi ordusunun gelip kendilerini kurtarmasıdır. sovyet derin savaşının yarması gerçekleştiğinde düşman ordu hemen karşı saldırıya geçmeye çalışır ancak rusların istediği de odur zaten. bu sefer hattın gerisine sarkıp orayı suistimal edenler rus elit birimleri, muhafız tümenleri, spetznaz timleri olduğundan karşı saldırılara amansız bedeller ödetmeye yemin etmiş durumdadırlar. ilk karşı saldırı başarısız olursa kendi insan rezervleri o derinliğe dolmaya devam ettiğinden ikinci ve üçüncülerin şansı kümülatif olarak azdır. daha çok düşmanı bir karşı saldırıya daha başlamaktan vazgeçirmeye yönelik bir havaları vardır.
stalin 1936 yılında büyük temizlik operasyonlarına başladığında bu doktrinin resmen ağababası konumunda olan mareşal mihail tukaçevski'yi idam ettirmiştir. onu bırak subayların %50'si, neredeyse 35000 personel, beş mareşalden üçü, 15 ordu komutanından 13'ü, 85 kolordu komutanından 57'si, 195 tümen komutanından 110'u, 406 tugay komutanından 220'si ya idam edilmiş ya sürülmüş ya da hapse atılmıştır. bu da tukaçevski'nin önayak olduğu pırıl pırıl bir askeri doktrinin almanlar ülkelerini işgal ettiğinde ülkede uygulayacak kimse kalmamasına sebep olmuştur. 1941 barbarossa başladığında kızılordu'nun iyi yetişmiş ve yetkin sayılabilecek personelinin çoğu troçkist diye, stalin'e yeteri kadar bağlı değil diye, tukaçevski'yi stalin'den daha çok seviyor diye ortadan kaldırılmış bulunmaktadır. sovyetlerin aynı zamanda defans yerine ofansif mantaliteye sahip olmaları ve stalin'in emir komutaya bizzat müdahale etmesi de eklenince kızılordu savaşın ilk altı ayında bir felaketten diğerine koşan bir gözü yaşlı küçük emrah halini almıştır. daha sonra emsali de pek görülmemiş bir geri geliş hikayesiyle savaşı savaşta öğrenecek, mareşal konev, jukov ve özellikle de rokosovski eliyle derin savaş doktrinini uygulayacak cephe deneyimini kazanarak 1944 yazında inanılmaz sonuçlar alacaktır.
ikinci dünya savaşı sonrası soğuk savaş ve günümüzde de teorileri, yerli yerinde durmaktadır
1979 yılında yaptıkları derin savaş planında ortamda nükleer ve kimyasal başlıklı füzelerin uçuştuğu terminatör dünyasını andıran bir savaş ortamında tam 7 günde polonya sınırından çıkıp ren nehrine ulaşmayı planlamaktadırlar. tabi gün oldu devran değişti, o planların asli unsurları olan polonya-macaristan kendi ittifaklarından çıkıp can düşmanları nato'ya girince o 7 günlük plan galiba biraz revize olmuştur.