Türkiye'deki Ekonomik Krizin Son Dönemde Finans Dünyasındaki Bariz Yansımaları
1. döviz yükümlülüğünün ihracatçı üzerindeki olumsuz etkileri
hazine ve maliye bakanlığı'nın 15 nisan 2022 tarihli talimatıyla ihracat bedeli kabul belgesi'ne bağlanan ihracat bedellerinin %25'i yerine %40'ı ibkb'yi düzenleyen bankaya satılmak zorunda. devam eden döviz krizi nedeniyle %6-7 bandına yükselen "makas farkı" ve döviz baskılanması ihracatçıyı zarara uğrattığı için ilk olarak %2 oranında açıklanan kur farkı desteği %80'e yükseltildi.
2. merkez bankası rezervlerindeki düşüş
tcmb döviz rezervleri 2023'e 82 milyar 904 milyon dolar ile başlarken geçen hafta rezervler 60 milyar 412 milyon dolara düştü. merkez bankası'nın net rezervi ise geçen hafta 6.8 milyar dolardan 2.3 milyar dolara düştü. böylece net rezerv son 21 yılın en düşük seviyesine gerilemiş oldu. swap harici net rezerv ise 4.5 milyar dolar daha düşerek -57.8 milyar dolar seviyesine geriledi.
3. kredilere erişimin zorlaşması
tcmb, 16 mayıs'ta belirli bir limitin üzerinde kişisel kredi kartıyla yapılan nakit çekimi ve kuyum harcamaların kredi türüne göre %30 oranında menkul kıymet tesisinde tabi olmasına karar vermişti.
daha sonra bankalar tüketicilerin kredi kartından, bireysel ihtiyaç kredisi faiz oranından daha düşük bir faize sahip olan ve aylık %1,36 faiz oranıyla ihtiyaçlarını karşıladıkları nakit avans limitlerini kısıtlarken bazı bankalar da bu limitleri tamamen sıfırlamıştı. ancak hem halktan hem de mevcut iktidardan (seçim sürecine olumsuz etkisi olabileceğine dair düşüncesinden mütevellit) gelen tepkiler üzerine merkez bankası getirilen düzenlemeyi iptal etti.
4. ikili kur rejimi
tcmb'nın seçim öncesinde türk lirasını kontrol altında tutmak için önlemlerini yoğunlaştırması, kapalıçarşı'daki lira-dolar paritesi ile bankalara arasındaki farkı giderek arttırdı. bu sürecin ardından türkiye, resmi kura paralel bir döviz kuruna sahip oldu. kapalıçarşı da döviz tüccarları için yeniden bir cazibe merkezi haline geldi.
analistlere göre seçimlerden sonra birçok şirketin tcmb kurunun, piyasa kuru altında tutulması nedeni ile oluşan zararı kapatmak için kendi kurunu belirleme yolunu tutması bekleniyor.
5. ihtiyaç kredisinin üst sınırının düşmesi
tcmb, bankalara gönderdiği talimatında ihtiyaç kredilerine yönelik getirdiği örtülü üst sınır uygulamasında 70 bin tl'lik bir sınır belirledi.
bloomberg ht 'nin haberinde ihtiyaç kredilerinde 70 bin liraya kadar olan kısmen menkul kıymet tesisinden muaf tutulduğu belirtildi.
6. faiz makasının açılmaya devam etmesi
tcmb'nin bankaların gerçek kişiler için dövizden dönüşüm hedefini %5'ten %15'e yükseltmesi ve eşiğin altında kalan kısmı için menkul kıymet tesisi zorunluluğu getirmesinin ardından bankaların kkm için teklif ettiği faiz oranlarının arttırılması öngörülüyor. uygulamanın sonucunda bazı bankların tl mevduat için teklif ettiği faizin %40'a kadar yükselmesi bekleniyor.
ihtiyaç kredisi faizi ise son 9 ayın zirvesine gelirken, ticari kredi faizi %16,09'a yükseldi. mb ise mart ayında politika faizini %8,50 oranında tuttu.
7. yüksek faize yüksek menkul kıymet zorunluluğu
7 nisan 2023 kararı ile daha önce tl mevduat payı %50'nin altında kalırsa 7 puan ek menkul kıymet tesis etmek zorunda olan bankalar, payın %60'ın altında kalmasıyla beraber söz konusu ekin tesisinde bulunmak durumunda kaldı. binaenaleyh bu seviyenin altındaki bankaların 28 nisan'dan itibaren ilave 5 puan yabancı para zorunlu karşılık oranı uygulaması da zorunlu tutuldu.