Ülkemizde Nesli Tükenmek Üzere Olan En Gizemli Hayvan: Anadolu Parsı
öncelikle bu eski dostumuzun ilk pati izleri, tam 400 yıl öncesine kadar dayanıyormuş. yani 400 yıldır anadolu’da yaşamını sürdürüyormuş bu hayvanlar. ta ki 1970'li yılların ortalarına kadar. evet, henüz son parsa gelmeden, onların acı hikayelerine biraz daha yakından bakalım.
belirttiğim gibi, ilk anadolu parsı bundan 250 ile 400 yıl arası öncesinde anadolu’ya afrika üzerinden geçiş yapmış. bir şekilde anadolu’ya uyum sağlamış. bu arada uyum sağlayanlar sadece pars değil; aslan, çita ve leopar gibi hayvanlar da 100 yıl öncesine kadar anadolu’nun dağlarında yaşıyormuş, “-muş” eki ile bir cümle bitirdim dikkat ederseniz; artık yoklar. olsalarmış, şimdilerde kapıyı açınca karşımıza çıkan sokak köpekleri yerine, sokak aslanlarına filan rastlayabilirdik. biraz abarttım sanırım. neyse.
aşağıdaki fotoğraflar 1900'lü yılların ortalarına doğru çekilmiş. birçok avcı, bu hayvanları katletmiş, onlarla fotoğraflar çekilebilmiş.
mesela, aşağıdaki resimde göreceğiniz mantolu hasan, tam 15 parsın katiliymiş. zaten anadolu parsına onun zarar verdiği kadar başka kimse zarar vermemiş.
ve yavaş yavaş son panterlere/parslara doğru gelelim
önce 1967'de katledilen panterden bahsedelim. bildiğimiz bolu dağı’nda bir panter, avcılar tarafından vuruluyor, daha sonra leşi samanla doldurulup, para karşılığı insanlara gösteriliyor. o gün yaşanılan bu katlediliş, gazetelere şöyle yansıyor.
ve geldik son panterlerimizden benekli’yi anlatmaya
hala hayatta olan ve son parsımız benekli’nin saldırısına uğrayan havva köksal’ın hikayesi, aynı zamanda benekli’mizin de hikayesi:
"17 ocak 1974 sabahı, havva köksal dere yatağı boyunca aşağıdaki bahçelere, yer elması toplamaya gidiyordu. önden yürüyen kocası ve kayınbabası gözden kaybolmuşlardı. şimdi dozerle doldurulmuş olan, o zamanki dere yatağında kocaman, benekli bir kedi yatıyordu. havva hayatında ilk defa böyle bir hayvan görürken, belki benekli de hayatında ilk defa bir insan görüyordu. benekli, anadolu’da görülen son anadolu panteri’nden başkası değildi. havva köksal, benekli ile olan buluşmasını şöyle anlatıyordu:
- şöyle uzun kuyruklu upuzun “bir şey”, orada yolun kıyısında yatıyordu. onu görünce geri geri gitmemle şak deyip kuş gibi üstüme konması bir oldu. kolumdan tuttu silkeledi; gözlerimi açtığımda yanımda köpek oturağı gibi oturuyordu. yine gitmişim kendimden. o sırada odundan süleyman geliyormuş, onu görünce kaçmış.
benekli, dört beş metre uçup havva’nın kolunu kaptığında, o silkelemede kol kırılmıştı. ama bir gerçek daha vardı, benekli’nin öldürme amacı yoktu, baygın havva’nın yanıbaşına oturup beklemeye başlamıştı. (leoparlar yalnız yaşayan, gece hayvanlarıdır; iki yılda bir, genellikle de ocak ve şubat aylarında çiftleşirler. avlarını boynuzluysa boğazından, boynuzsuzsa ensesinden ısırarak öldürürler. 17 ocak’ta, gündüz vakti, yerini yurdunu terkedip dolaşıyor ve dibinde savunmasız yatan insanı öldürmüyor olması, kendisine aştan ziyade eş aradığını düşündürmektedir).
havva köksal, sohbet sırasında;
- çok müthiş, temiz, yani o kadar güzeldi ki, üzerinde kir yoktu. halı gibiydi, onun canlı hali bambaşkaydı…
ya da:
- belki de kendim tepinirken kırmışımdır kolumu.
gibi sevgi, koruma ifadelerini bolca kullanıyordu. yani benekli, onun kolunu kırmış ancak onu öldürmemişti; bu durum havva köksal’ın benekli’ye dost gözüyle bakmasına sebep olmuştu."
ve benekli’yi öldürmek isteyenler harekete geçmişti bile. ahmet çalışkan müthiş bir avcıydı. “kapı” denilen, vahşi hayvanların geçiş yapacağı yolakları iyi bilirdi. benekli’nin geçebileceği kapıyı tahmin edip, kargaların da telaşlı iniş çıkışını gözleyip, köyün yukarılarındaki kızıl meşe mevkii’nde pusuya yatmıştı. ve yanılmamıştı.benekli can havliyle kapıdan geçerken ahmet çalışkan 1980 sonrası devlete teslim edeceği mavzerini (mauser) doğrultup atışını yapıyor, yüz elli metreden benekli’yi vuruyordu. artık yaralı panter kaçmaktan,izini kaybettirmekten vazgeçmiş, can havliyle kuru meşeleri söke söke ahmet çalışkan’a doğru koşmaya başlamıştı.
birisi sağ kalacaktı; ahmet çalışkan üzerine koşan yaralı pantere dokuz defa ateş ediyor, yedisinde vuruyor, panter ise hala koşarak geliyordu. artık iki metre kalmıştı, çalışkan son atışını yaptı ve çene altından giren kurşun benekli’ye takla attırarak döş üstü yere yatırdı.
benekli can çekişirken, yanına oturup onu sevmeye başlamıştı. hala bilemiyordu; neyin nesiydi bu alacalı hayvan? ahmet çalışkan 1994’te astımdan ölmeden önce şimdi bağözü köyü’nün muhtarı olan oğlu zekeriya çalışkan’a o anki tarifsiz hüznünü anlatacaktı.
ahmet avcı ile benekli’nin resmi de budur efendim.
işte böyle bizim anadolu panteri, parsı ya da leoparının hikayesi. hala anadolu’nun bazı ıssız dağlarında çok az sayıda da olsa bu hayvanların yaşadığı söyleniyor.
Ekşi Sözlük yazarı "gnydgn", bu yazıyı yazdıktan sonra 2013 yılında bir Anadolu Parsı, Diyarbakır'da bir çoban tarafından vurularak öldürüldü.
Anadolu Parsı'nın en son olarak görüldüğü yer ise Tunceli. Boğalı Köyü yakınlarındaki bir dere yatağında 2015 yılında bir Anadolu Parsı yavrusunun cesedi bulundu.
Umuyoruz Anadolu'nun bir köşesinde hala umut vardır.