Yeniçerilerin Kazan Kaldırdığı, Bugün Aksaray'a Dönüşmüş Olan Lokasyon: Et Meydanı
etmeydanı, meydan-ı lahm veya diğer adıyla lahim meydanı, osmanlı imparatorluğu döneminde istanbul'un yeniçeri ocağı'nın merkezi olarak kullanılan önemli bir alanın adıdır. bugün istanbul'un aksaray semtinde bulunmaktadır. bu alan, yeniçerilerin et ihtiyacının karşılandığı, aynı zamanda yeniçeri ayaklanmalarının merkezlerinden biri olarak bilinir.
et meydanı ismi, kanuni sultan süleyman döneminde popülerlik kazanmıştır. kanuni sultan süleyman'ın saltanatının başlarında, fatih sultan mehmet tarafından inşa edilen yeni odalar, veziriazam ibrahim paşa tarafından yeniden düzenlenirken, etler buraya getirilip dağıtılmış ve daha sonra bu kapıya "et kapısı" adı verilmiştir.
ayrıca, kasap ve aşçılar için bir mescit de inşa edilmiştir. bu mescitte yalnızca sabah ve akşam namazları kılınırdı ve yılda bir kez yeniçerilere çuha dağıtıldığı gün öğle namazı da burada kılınırdı. on sekizinci yüzyılın ortalarında yanmış olan bu mescit, yeniçeri ocağı kethüdası tarafından tamir edilmiş ve 1724 cibali yangınından sonra yeniden inşa edilmiştir.
etmeydanı kapısı, yeni odalar'ın en büyük kapısıdır ve 1721 yılında nevşehirli damat ibrâhim paşa tarafından yeniden inşa edilmiştir. kapının iç tarafında, yeniçerilere verilen kaputluk çuhayı koymak için bir mahzen ve bu çuhanın kanuna uygun olarak dağıtılmasını denetleyen yeniçeri ağalarının ikametine mahsus bir oda bulunmaktadır. ayrıca, ateşli silahların yeniçeriler tarafından yaygın olarak kullanılmasından sonra gerekli barutun üretildiği ve saklandığı baruthane de etmeydanı'nda yer almaktadır.
etmeydanı aynı zamanda mum üretimiyle de ünlüdür. etmeydanı'nda ayrıca yeniçerilerin talim yapmaları için bir talimhane bulunurdu. ocak nizamının bozulmasından önce, yeniçeri neferleri burada odabaşlarının nezaretinde eğitim alır, yeniçeri ağası da haftada üç gün buraya gelir, tüfek atışları yaptırır ve başarılı olanları ödüllendirirdi.
etmeydanı'nın ortasında, kasaplar için tomruk adı verilen dükkanlar bulunurdu. ayrıca, etmeydanı tekkesi içinde seğirdim aşçılarına özgü bir daire vardı ve tekkenin karşısında, vergiden muaf olan rum asıllı hristiyan meydan kasaplarına ayrılmış bir başka daire daha bulunuyordu.
etmeydanı, özellikle on yedinci yüzyılın başlarından itibaren yeniçeri ayaklanmalarının başladığı yer olarak ün kazanmıştır. yeniçeriler, ayaklanma işareti olarak mutfaklardaki kazanları bu meydana çıkarır ve bu eyleme kazan kaldırmak adını verirlerdi. ayrıca, yeniçerilere katılan diğer kapıkulu ocaklarının bayrakları da bu meydana dikilir ve isyanın teşvik edildiği yer olarak kullanılırdı. yeniçeri isyanları sırasında etmeydanı, çeşitli konuşmaların yapıldığı, nutukların atıldığı ve padişahtan gelen haberlerin duyurulduğu bir karargâh olarak hizmet verirdi.
etmeydanı'nın adı, yeniçeri ocağı'nın kaldırılmasından bir süre önce "tâlimhâne meydanı" olarak değiştirilmiştir. ancak 1826 haziran'ında çıkan yeniçeri isyanına diğer adıyla vaka-i hayriyeye sahne olmuş, bu olayla birlikte etmeydanı fonksiyonunu tamamen kaybetmiştir. etmeydanı'nın çevresindeki yapılar zamanla kaybolmuş ve günümüzde vatan caddesi, ahmediye karakolu, metro istasyonu ve hızlı tramvay hattı gibi farklı öğelerle dolu bir bölge haline gelmiştir.
kaynak: reşat ekrem koçu, yeniçeriler, istanbul 1964, sayfa 87-90.