Bilgilerini Tazelemek İsteyenler İçin: Noktalama İşaretleri Nerelerde Kullanılır?
1. nokta
açıklama, ünlem veya soru niteliği taşımayan, anlatım olarak tamamlanmış her cümlenin sonuna konur: eve geldim.
üsteki açıklama alıntı cümleler için de geçerlidir: “akşam gelmeyeceğim.” dedi.
saat yazarken -iki nokta değil- nokta konur: eve 09.15’te geldim.
bazı kısaltmaların sonuna konur: kurum, bu vb. konulara bir açıklama getirdi.
sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: 1, 2 ve 3. maddeler sıralandı.
bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:
1. bitkiler
2. hayvanlar
tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
25.11.2022
tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayılar birbirinden eğik çizgiyle de ayrılabilir:
25/11/2022
dört ve dörtten çok rakamlı sayıları ayırmak için konur: 1.450 lira ödeyeceksin.
küsurat virgülle ayrılır: 1.450,10 lira ödeyeceksin.
2. virgül
eş değer ögeler arasına konur: armut, elma ve kavun aldım.
alıntı cümlelerin sonuna konmaz: “akşam gelmeyeceğim.” dedi.
cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna virgül veya kısa çizgi konur:
ayşe, mehmet’in arkadaşı, okula gelmedi.
ayşe -mehmet’in arkadaşı- okula gelmedi.
tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur: adana’ya yarın gideceğim, dedi.
konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:
— bu akşam datça’ya gidiyor musunuz, diye sordu.
kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur:
olur, ben de size katılırım.
hitap için kullanılan kelimelerden sonra -noktalı virgül değil- virgül konur: efendiler,
sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır: deprem 1,2 büyüklüğündeydi.
metin içinde art arda gelen zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra konur:
ancak yemekte bir karara varıp, arkadaşına dikkatli dikkatli bakarak konuştu.
özne olarak kullanıldıklarında bu, şu, o zamirlerinden sonra konur:
bu, benim gibi yazarlar için hiç kolay olmaz.
metin içinde ve, veya, yahut, ya … ya bağlaçlarından önce de sonra da virgül konmaz.
tekrarlı bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz.
cümlede pekiştirme ve bağlama görevinde kullanılan da / de bağlacından sonra virgül konmaz.
metin içinde -ınca / -ince anlamıyla zarf-fiil görevinde kullanılan mı / mi ekinden sonra virgül konmaz.
şart ekinden sonra virgül konmaz.
3. noktalı virgül
cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur.
manavdan armut, elma ve kavun; marketten ceviz, ekmek ve sebze aldım.
ögeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:
önce atölyeye, kütüphaneye ve okula uğradım; sonra boya, fırça ve kâğıt aldım.
virgül olmayan cümlede noktalı virgül de olmaz, açıklamalarda noktalı virgül kullanılmaz.
4. iki nokta
kendisiyle ilgili açıklama veya örnek verilecek cümlenin sonuna konur:
malzemeler:
açıklamalarda noktalı virgül veya virgül değil, iki nokta kullanılır.
5. üç nokta
anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur: ne o vardı ne ben…
kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur: p…venk misin sen, diye bağırdı.
ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:
gök ekini biçer gibi!..
üç nokta yerine iki veya daha çok nokta kullanılmaz.
6. soru işareti
soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur: alır mısınız?
7. ünlem işareti
sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur.
alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır: adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.
8. tırnak işareti
başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır:
“akşam gelmeyeceğim.” dedi.
tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır: “akşam gelmeyeceğim.” dedi.
9. tek tırnak işareti
tırnak içinde verilen cümlenin içinde yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü, ibareyi belirtmek için kullanılır:
“atatürk henüz ‘gazi mustafa kemal paşa’ idi. benden ona dair bir kitap için ön söz istemişlerdi.” (falih rıfkı atay)
tırnak olmayan cümlede tek tırnak da olmaz.
10. kesme işareti
özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır:
türk’üm.
sonunda 3. teklik kişi iyelik eki olan özel ada, bu ek dışında başka bir iyelik eki getirildiğinde kesme işareti konmaz: boğaz köprümüzün.
kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:
türk dil kurumunun açıklamasını paylaştı.
özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:
hristiyanlığın en yoğun olduğu memleketler.
türkçedeki iyelik ekleri.
özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur: tbmm’nin, tdk’nin.
TDK'nin Kesme İşareti İçin Koyduğu Ancak Kafaları Allak Bullak Eden Kurallar Bütünü
