Bir Saniyelik Zaman Dilimi Neye Göre Belirleniyor?
zaman dilimindeki en küçük parçalardan birine saniye diyoruz. ama saniye denilen bu tik tak arası nasıl kararlaştırıldı? gerçekte neye göre ölçüyoruz?
saatin 60 dakika, dakikanın 60 saniye olması antik mezopotamya'ya, özellikle babillilere kadar uzanır. babillilerin kullandığı 60 tabanlı (seksagesimal) sayı sistemi 2, 3, 4, 5, ve 6 ile bölünebildiği için hesaplamalarda kolaylık sağlıyordu.
güneş'in bir gün boyunca yaptığı hareketi ölçerken daireyi 360 dereceye, saati 60 dakikaya, dakikayı da 60 saniyeye böldüler. bu bölünme, özellikle astronomik hesaplamalar için uygundu.
1967 yılına kadar saniye teknik olarak ortalama güneş gününün 1/86.400’ü olarak tanımlanıyordu. ancak dünya'nın dönüşü sabit olmadığından; gelgitler, iç çekirdek hareketleri, büyük depremler bile dönüş hızını mikroskobik de olsa etkilediğinden, daha hassas, kararlı, sapmayan bir ölçüm sistemine ihtiyaç vardı.
bu noktada atom saatleri devreye girdi.
1955'te ilk sezyum atom saati çalıştırıldı. atom saatleri, saniyeyi milyarda bir hassasiyetle aynı şekilde ölçebiliyordu. bu, dünya'nın dönüşünden milyon kat daha kararlıydı.
1967 ise dönüm noktası. uluslararası ağırlıklar ve ölçüler bürosu (bıpm) saniyeyi, dünya'nın dönüşüne göre değil, sezyum-133 atomunun mikrodalga frekansına göre tanımlayacağını duyurdu.
böylece cesium-133 atomunun iki hiperfein seviyesi arasındaki geçiş süresi esas alınarak saniyenin tanımı yapıldı.
daha anlaşılır biçimde söylemek gerekirse, 1 saniye, sezyum-133 atomunun temel enerji seviyeleri arasında yaptığı geçişler sırasında yaydığı mikrodalga ışınımının 9.192.631.770 kez titreşmesi süresi ile eşitlendi.
buraya kadar okuduysanız, bundan sonra olayın bambaşka bir tarafına geçiş yapacağız, sıkı durun...
kuran ve hadislerde bahsedilmez ancak geleneksel islam anlayışında, bazı peygamberlere sembolik olarak belirli meslekler atfedilmiştir. örneğin hz. adem çiftçilik, hz. idris terzi, hz. ibrahim hayvancılık, hz. davud demircilik, hz. musa çobanlık gibi...
bir peygamber vardır ki onun da ismi hep saatçilik ile anılagelmiştir. hatta zindana atıldığında vakti tayin etmek için allah tarafından kendisine ilham yoluyla zamanı ölçen bir alet yaptırıldığı söylenegelir. bahsettiğim elçi, yusuf a.s'dır.
buraya kadar işin rivayet boyutu. doğrusunu allah bilir.
ancak gerçekten de arkeologlar, mısır'da bir amon tapınağında yaptıkları kazıda, mö 1408-1372 yılları arasında yaşadığı belirtilen firavun amonhotep-ııı zamanından kalma, zaman ölçen bir su saati buldular.
şimdi ise kuran'ın büyük bir mucizesi ile karşılaşacağımız kısma geliyoruz
kuran'da yusuf suresi 87. ayette yakup a.s çocuklarına şöyle seslenir:
“ey oğullarım! gidin, yusuf’u ve kardeşini hassasça araştırın. sakın allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin. zira kâfirler topluluğundan başkası, allah’ın rahmetinden ümidini kesmez." 12/87
ayette cesium (sesium) kelimesini oluşturan harfler sağdan sola kodlanmış durumda. üstelik cesium kelimesinin bitimi, kuran'ın baştan 132.905 harfi.
belirttiğimiz gibi 132.905 cesium'un atomik kütlesi.
cesium'a kadar surede tam olarak 1387 kelime bulunuyor.
1387 hicri = 1967 miladi
1967, yukarıda bahsettiğimiz gibi, saniyenin evrensel olarak cesium atomunun titreşimlerine göre tanımlandığı yıl.
ayette bir diğer ilginç nokta, yakup a.s'ın çocuklarına hassasça arayın (arapça: fetahassasü) demesi.
dediğimiz gibi saniye belirleme olarak cesium'un standart kabul edilmesinin sebebi, hassas ayar olması. o kadar hassas bir ölçüm ki, bir saniyelik sapma gerçekleşmesi için dünya üzerinde milyonlarca yıl geçmesi gerekiyor.
Hayatımızı Şekillendiren Takvimin Ortaya Çıkış Hikayesi
