İzleyicinin Aklıyla Oynayan, Şaşırtıcı ve Vurucu Filmler Çekmekte Usta Yönetmenler
alfred hitchcock
freudyen bir bakış açısıyla filmler çeken dünyanın en iyi 10 yönetmeninden biri olan hitchcock, filmlerinde özellikle sembolik bir anlatım yolunu benimser. örneğin spellbound tamamıyla freud’un rüya sekanslarıla oluşturulmuştur. vertigo gibi ustalık eseri ya da rebacca gibi erken dönem filmlerinde ise post-travmalara bağlı olaylar örgüsünü tercih eder. psycho ise gerçeğin ne olduğunu, alt benlik, üst benlik çatışmalarını işlerken rear window yine gerçeğin ne olduğu sorusu üzerine yönelen filmler olmuştur.
brad anderson
session 9 filmiyle tanıdığım anderson'un daha dün izlediğim fractured filmi ile bu listeyi yapmaya karar verdim. yönetmenin kim olduğunu bilmeden başlamam filmin sonu hakkında spoiler olmadı benim açımdan. bu yönetmen özellikle ana karakter olarak geçmişinde büyük travmalar yaşamış kahramanların gözünden olayları analiz eder. çoğu filmi rüya-gerçek arasındaki çatışmayı ön plana çıkartır. gerçeğin ne olduğunu filmin sonuna kadar anlayamayız.
martin scorsese
özellikle erken işlerinde anti-kahramanlar, sorunlu kişiler yer alırken, bu sorunlu karakterlerin gözlerinden onların iç sesleriyle, anlatımlarıyla olay örgüsünü anlamaya çalışırız. filmin sonunda gerçeğin ne olduğunu seyirci yorumuna bırakan yönetmen, the king of comedy yapımıyla joker filmine rol model bir karakter oluşturmuştur (filmde de niro'nun karakterinin bu filmden olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz). çoğu filminde tekinsiz mekanlarda akıl sağlığını sorgulatan yan karakterlerle gerçeği çözmeye çalışırız. scorsese için sorunlu tiplere empati kurmamızı sağlayacak yönetmen yakıştırmasını yapabiliriz. cape fear olsun, taxi driver bu filmlerde hep sorunlu, antisosyal tiplemelerin merdümgirizliğini, psikolojik sorunlarını görürüz. shutter island gibi son dönem filmlerinde ise ustalığına yakışacak psikanaliz yaklaşımlarını gözlemleyebiliriz. artık sokaktaki insan portrelerinden çok kurgusal kahramanlara yönelim vardır.
john carpenter
kozmik korkunun usta kalemlerinden h.p. lovecraft izinden giden yönetmen, tekinsiz bilinmeyen bir mekanda absürt bir gerçekliği sıradan insanların gözünden yorumlar. uzaylılar, şeyler filmlerinde insan psikolojisinin sınırlarını zorlayan etkenler olmuştur. alan parker: karanlık bir yönetmen olarak parker, unutma, gerçeği örteleme, bilinçdışılık gibi durumları çok iyi kotaran bir yönetmendir. varoluşsal soruların yanı sıra saklanan gerçeğin, çocukluk travmaları gibi hatıralar üzerine flashbacklere yönelen bir çizgisi vardır.
david cronenberg
eti sentetik olarak sunan, inorganik olanın organik olanı hapsettiği filmlerinde kafkaesk karakterlerin mücadelesini görürüz. bu karakterlerin akıl sağlığı pek yerinde değildir. mekanlar, yaşanılan şehirler ana karakterin iç çatışmalarını yansıtan karışıklıktadır.
denis villeneuve
villeneuve kendine has bir yönetmen olarak sembollerle uzaylılar ya da yaratıklar üzerinden bilinçaltı durumuna vurgu yapmaya çalışan bir isim olmuştur. rüya sahnelerini andıran karelerle, lineer olmayan bir anlatım biçimi ile sarmal, spiral bir anlatım yoluna yönelir. ilk izleyinin zor idrak edebileceği bir çizelgesi vardır.
david fincher
filmleri boyunca yakalanmak isteyen hırsız gibi ipuçları bırakmasına rağmen fincher, özellikle eski işlerinde insan ruh sağlığı üzerine güzel incelemeler içerebilecek yan karakterler sunmuştur. izleyen film boyunca kime, neye inanacağını kestiremez.
joel schumacher
sorunlu karakterlerin, kaçmaya çalıştıkları geçmişini gözler önüne seren yönetmen, karakterlerine hatalarıyla, günahlarıyla yüzleşebilmesi açısından geçmişe bir yolculuk (hatırlama yoluyla) şansı sunar.
diğer dikkat çekenler
polanski ise ana karakterlerini dönüştürmeye zorlayan tekinsiz komşuları, dönüşen ağır psikolojik sorunları olan ana karakterleri merkeze alır.
robert schwente, flightplane gibi filmlerinde sanrı ile gerçek arasında kalan bir anne figürünü klostrofobik mekana, uçağa yerleştirir. film boyunda seyirci git gel yaşarken sürekli fikir değiştirme zorunda kalır. forster, stay ve lyne’nin jacob’s ladder filmleri birbiriyle akraba sayılabilecek türden yapımlardır. bu filmleri iyi okumak, yorumlamak gerekebilir. filmde yer alan karakterler, konuşmalar, filmi açığa vuran bir yapıdadır. yönetmenler adeta yakalanmak ister.
nolan, ana karakterlerinin geçmişine çok ağır travmalar yükleyen bir türü seçer. intihar eden eş, kötü bir şekilde ölen eş gibi travmatik olaylar ana karakterin peşini bırakmaz. yönetmen, sürpriz sonlu bir finali tercih eder.
weir ve darabont, unutma teması üzerine filmlerini inşa edebilir. travma ile yüzleşme yoluyla kim olduğunu hatırlama nihai amaç olabilir.
hackford, milton ve king gibi yazarları referans olarak alırken eş zamanlı olarak geçmiş ve gelecek, ana karakterin yüzleşip yenmek zorunda kaldıkları fenomenleri vurgular.
meadow ve colombani, bruckner ve yapo, hayal-gerçek ile eş zamanlı olarak olayları izleyicinin gözüne sokar.
bu tür filmlerde dikkat edilmesi gereken semboller
-ayna
-kırık, kirli ayna
-şeker rengi gökyüzü
-çocuk oyuncağı
-tekerlekli sandalye ya da sedye
-fake obje
-tekinsiz hayvanlar
-havasız mekanlar
-merdiven ve asansör
1) alfred hitchcock
rebecca (1940)
spellbound (öldüren hatıralar/1945)
vertigo (ölüm korkusu/1958)
rear window (arka pencere)
psycho (sapık/1960)
2) roman polanski
repulsion (tiksinti/1965)
rosemary's baby (rosemary'nin bebeği/1968)
le locataire (kiracı/1976)
chinatown (çin mahallesi/1974)
the ninth gate (9. kapı/1999)
3) brad anderson
happy accidents( hoş kaza/2000)
fractured (2019)
eliza graves (2014)
the call (acil arama/2013)
transsiberian (sibirya ekspresi/2008)
the machinist (makinist/2004)
session 9 (9. seans/2001)
4) martin scorsese
taxi driver (taksi şoförü/1976)
the king of comedy (komediler kralı/1982)
after hours (saatler sonra/1985)
cape fear (korku burnu/1991)
shutter island (zindan adası/2010)
5) james mangold
ıdentity (kimlik/2003)
girl, interrupted (aklım karıştı/1999)
6) robert schwentke
the time traveler's wife (zaman yolcusunun karısı/2009)
flightplan (uçuş planı/2005)
7) john carpenter
the thing (şey/1982)
they live (yaşıyorlar/1988)
ın the mouth of madness (çılgınlığın ötesinde/1994)
8) alan parker
pink floyd the wall (pink floyd duvar/1982)
birdy (1984)
angel heart (şeytan çıkmazı/1987)
9) david cronenberg
videodrome (1983)
the dead zone (ölüm bölgesi/1983)
naked lunch (çıplak yemek/1991)
existenz( varoluş/1999)
spider (örümcek/2002)
a history of violence (şiddetin tarihçesi/2005)
10) marc forster
stay (gitme/2005)
11) adrian lyne
jacob's ladder (dehşetin nefesi/1990)
12) richard ayoade
the double (öteki/2013)
13) denis villeneuve
enemy (düşman/2013)
arrival (geliş /2016)
prisoners (2013)
14) oriol paulo
el cuerpo (ceset/2012)
los ojos de julia (julia'nın gözleri/2010)
contratiempo (görünmeyen misafir/2016)
15) christopher nolan
memento (akıl defteri/2000)
the prestige (prestij/2006)
inception (başlangıç/2010)
16) david fincher
the game (oyun/1997)
fight club (dövüş kulübü/1999)
gone girl (kayıp kız/2014)
17) peter weir
fearless (korkusuz/1993)
truman show (1998)
18) frank darabont
the majestic (majestik/2001)
the mist (öldüren sis/2007)
19) joel schumacher
flatliners (çizgi ötesi/1990)
falling down (sonun başlangıcı/1993)
phone booth( telefon kulübesi/2002)
the number 23 (23 numara/2007)
20) paul w. s. anderson
event horizon ufuk faciası/1997)
resident evil (ölümcül deney/2002)
death race (ölüm yarışı/2008)
21) gregory hoblit
primal fear (ilk korku/1996)
22) taylor hackford
dolores claiborne (dolores/1995)
the devil's advocate (şeytanın avukatı/1997)
23) mike flanagan
gerald's game (oyun/2017)
doctor sleep (doktor uyku/2019)
before ı wake (kabustan gelen/2016)
24&25) spike jonze & charlie kaufman
adaptation (tersyüz/2002)
synecdoche, new york (2008)
her (aşk/2013)
being john malkovich (john malkovich olmak/1999)
26) vincenzo natali
cypher (şifre/2002)
cube (küp/1997)
27) shane meadows
dead man's shoes (ölü adamın ayakkabıları/2004)
28) mark pellington
arlington road (korkunç politika/1999)
the mothman prophecies (gecenin nefesi/2002)
29) duncan jones
source code (yaşam şifresi/2011)
moon (ay/2009)
30) david lynch
blue velvet (mavi kadife/1986)
lost highway (kayıp otoban/1997)
mulholland dr. (1999)
31) iain softley
k-pax (2001)
32) alexandre aja
haute tension (yüksek tansiyon/2003)
mirrors (aynalar/2008)
33) m. night shyamalan
the sixth sense (altıncı his/1999)
34) jeff nichols
take shelter (sığınak/2011)
35) pål sletaune
naboer (kapı komşusu (2005)
36) laetitia colombani
à la folie... pas du tout (seviyor... sevmiyor.../2002)
37) richard donner
conspiracy theory (komplo teorisi/1997)
38) michelangelo antonioni
blow up (cinayeti gördüm/1966)
39) nicolas roeg
don't look now (karanlığın gölgesi/1973)
40) mennan yapo
premonition (sıradışı/2007)
41) andrey zvyagintsev
vozvrashchenie dönüş/2003)
42) terry gilliam
fisher king (balıkçı kral/1991)
brasil(1985)
12 monkeys (12 maymun/1995)
fear and loathing in las vegas (1998)
43) alejandro amenábar
vanilla sky (2001)
the others (2001)
44) david bruckner
the ritual (ritüel/2017)
45) michel gondry
eternal sunshine of spotless mind (sil baştan/2004)
the science of sleep (2006)
Yönetmenlerinin Çektiği Tek Film Olmasına Rağmen Kült Seviyesine Ulaşan Filmler
