Mitoloji Okumak İsteyenler İçin Bir Uzman Tarafından Hazırlanmış Mükemmel Bir Kitap Listesi
mitolojik kitap önerisi... neyi öğrenmek istediğinize bağlı olarak çeşitli alt gruplarda ele alınması gerektiğini düşündüğüm kitaplardır bunlar.
genel olarak mitolojiyi öğrenmek istiyorsanız veya belli bir mit türü üzerine (yaratılış, tufan, kahramanlık, aşk vs.) ilginiz varsa bu konulara göre yazılmış karma / derleme tipi kitaplara bakabilirsiniz. öte yandan, belli bir yöreye, kültüre ait spesifik bir mitoloji türüne (anadolu, sümer, yunan, viking vs.) ilgi duyuyorsanız o alanlarda yazılan kitaplara yönelebilirsiniz. tabii bir de kitabın ana temasından bağımsız olarak niteliği, içeriği, hitap ettiği okur profili de değişkenlik gösterecektir. söz gelimi istediğiniz kitap mitoloji 101 veya mitoloji 401 seviyesinde olabilir.
özellikle yunan mitolojisi ile ilgilenen birisi olarak uzun süredir takip ettiğim bu başlıktan pek çok kitap önerisi aldım.
ben de bu entryde yoğunlukla yunan mitolojisi üzerine olan kitaplardan bahsedeceğim. (başka mitolojiler için kitap önerilerimi de daha ilerde uygun bir zamanda derleyip yazmak isterim.)
öncelikle, yunan mitolojisine yeni başlayacaksanız sakın ama sakın burada ve başka pek çok yerde çok önerildiğini gördüğüm "ilyada", "odysseia" ve de azra erhat'ın "yunan mitolojisi sözlüğü" ile başlamayın. bu saydıklarım yunan mitolojisinin ileri düzeyinde okunması gereken eserler. başlangıç seviyesinde neden bu kadar çok tavsiye edildiklerini kesinlikle anlamıyorum.
önemli bir tavsiye daha
bir kitabı (internetten alıyorsanız) satın almadan önce mutlaka incelemenizi tavsiye ederim. aşağıda yazdığım veya bu başlıkta önerilen pek çok kitabın epub veya pdf versiyonlarını internette bulmanız mümkün. olmadı, bir liste yapın ve bir kitapçıya yolunuz düştüğünde raflarda not ettiğiniz kitaplara bir bakın. kitabın dili, içeriği, fiziksel formu vs. size hitap ediyorsa öyle satın alın derim ;)
kitap önerilerim... (alt başlıklarda alfabetik olarak listeledim.)
1. başlangıç düzeyi için
colette estin ve helene laporte - yunan ve roma mitolojisi: tübitak yayınlarından çıkan bu kitabın sevdiğim tarafı, mitlere geçmeden önce eski yunan dünyasını (tarih, coğrafya, ekonomi, günlük yaşam vs.) detaylıca anlatması. görseli bol, okuması çok rahat, kesinlikle önereceğim bir kitap.
derman bayladı - tanrıların öyküsü: yunan mitolojisini; tanrıların yaratılışı, tek tek tanıtılması, aşk ve kahramanlık öyküleri gibi başlıklarla ele alan, özenli yazılmış, okuması rahat ve keyifli bir kitap. son bölümünde sözlük ve dizin kısımları da artıları arasında.
donna rosenberg - dünya mitolojisi: sadece yunan değil, tüm dünyanın temel mitlerini derleyen bir kitap. mitolojilerde sırasıyla yaratılış öyküleri, varsa tufan mitleri, en önemli kahramanları ve destanları anlatıyor. tüm dünya mitolojilerini ayrı ayrı merak edenler için güzel bir derleme.
e. f. buckley - mitolojiden masallar: herhangi bir giriş veya genel bilgilendirme olmaksızın seçilen bazı mitolojik öyküleri uzun uzun hikâye formunda anlatıyor. okuması rahat, içerdiği öyküler ilginizi çekiyorsa tavsiye ederim. öyküler: eros ve psykhe, oidipus, hero ile leandros, alkestis, ekho ile narkissos, orpheus ile euridike, pygmalion ile galatea..
helene adeline guerber - destanlar kitabı: ilyada ve odysseia dahil olmak üzere dünyanın farklı ülkelerinden 20 kadar önemli destanı özetleyerek anlatmış. açıkçası anlatım tarzını ve dilini (çevirisini) pek beğenmedim. bu kitabı ne zaman nereden aldığımı da hiç hatırlamıyorum. özellikle tavsiye etmiyorum ama içerik ilginizi çekerse bir bakabilirsiniz.
jean-pierre vernant - torunuma yunan mitleri: adından da anlaşılacağı gibi yazarın mitleri basit bir şekilde öyküleştirerek anlatmaya çalıştığı bir kitap. okuması, anlaması kolay. seçmece bazı başlıklar var, tüm tanrıları vs. anlatmıyor tabii. yaratılış mitleri, troya savaşı, odysseia ve oidipus mitleri anlatılmış. tavsiye edeceğim güzel bir kitap.
kathleen sears - mitoloji 101: çoğunlukla yunan mitolojisini (azıcık da roma var içinde) basit bir içerikle anlatan okuması rahat bir kitap. içeriğin çoğu zaman biraz fazla yüzeysel kaldığını düşünüyorum. içeriği daha iyi anlamak için mutlaka başka kaynaklardan daha detaylı okumaya ihtiyaç olacağını düşünüyorum.
mahir şanlı - evren, yaratılış ve köken mitleri: başlığında vaat ettiği içeriği yaklaşık 15 farklı mitoloji üzerinden kısa kısa anlatıyor. spesifik olarak yaratılış mitleri ilginizi çekiyorsa öneririm.
mark daniels - bir nefeste dünya mitolojisi: dünyanın dokuz farklı bölgesinin mitolojileri hakkında kısa kısa bilgiler vermiş. ismiyle müsemma olarak bir nefeste okunabilen, gerçekten kısa ve çok özet bir kitap, ama içeriği gayet güzel bence.
mitoloji kitabı - alfa yayınları: yazarı çok sayıda, derleme (kolektif) bir kitap. baskı kalitesi gayet güzel, görseli bol, çevirisi kaliteli okuması rahat ve keyifli. sadece yunan değil; roma, iskandinav, asya, amerika gibi dünyanın farklı mitolojileri de var. mitler çok detaylı değil, ancak başlangıç seviyesi için yeterli kabul edilebilir. muhtemelen pahalı bir kitap olduğunu negatif faktör olarak belirteyim :(
nancy connor - her yönüyle klasik mitoloji: mitlerle ilgili genel bilgiler verip büyük oranda yunan mitolojisini anlatan okuması rahat ve keyifli bir kitap. sonlarında kısaca roma mitolojisinden de bahsediyor. anlaşılmayacak kadar kısa bir özet değil, fazla detaylı da değil. [not: bendeki kitabın fiziksel kalitesi pek iyi değil ama, arkadaş yayınları. çok titiz kullandığım hâlde yapraklar kopuyor, ve kâğıt kalitesi düşük :( ]
şefik can - klasik yunan mitolojisi: kronolojik akışı ve hikâyeleştirilmiş akıcı anlatımı ile başlangıç düzeyinde önereceğim bir kitap. bununla beraber tercih edilen kimi mit varyasyonlarının hatalı (tutarsız veya uydurma) olduğunu düşünüyorum. yazarın kaynaklarına çok da güvenemiyorum açıkçası. kitabın yeni baskıları olsa da yazım tarihi olarak eski bir kitap olduğunu bilerek alın. o yüzden dili ortalama okuyucu için biraz eski kalabilir. misal, bendeki kitapta "insan, nisyan ile malüldür" diye bir ifade okuduğumu hatırlıyorum. bu tür eski kelimeler sizi çok yoracaksa uzak durun. artı bir yön olarak; kitabın sonundaki sözlük ve dizinleri çok beğenmiştim, faydalı bulmuştum.
2. orta - ileri düzey için
claude lévi-strauss - mit ve anlam: yazarın 1970’li yıllardaki aynı isimli konferans konuşmalarının kitap hâline getirilmesi gibi düşünebilirsiniz. mitolojiyi sorgulayan ve anlamaya çalışan, dünyanın farklı bölgelerinden örnekler veren okuması rahat bir içeriği var. yazarın önemli bir antropolog olduğunu ve bakış açısının o yönde olduğunu bilmelisiniz. özellikle tavsiye ettiğim bir kitap değil, uzun bir kitap da değil.
donald j. sobol - yunan mitolojisinde amazonlar: amazonlar üzerine yazılmış gördüğüm en detaylı içerik. yazar önce mitolojide geçen amazonlarla ilgili öyküleri detaylı bir şekilde anlatmış. ikinci bölümde tarihte, sanatta, edebiyatta amazonların izini sürmüş ve son olarak mitler dışında gerçekten var olup olmadıklarını sorgulamış, ilgili teorilerin tek tek üzerinden geçmiş. konuya dair çok güzel bir kitap.
ismail gezgin - sanatın mitolojisi: yazarın sanat ile mitoloji arasında bağ kurmaya çalıştığı bir kitap. bunu yaparken de öncelikle prehistorik dönemlerden başlayıp hem mitin hem de sanatın ortaya çıkışını anlatmış. ikinci bölümde yunan ağırlıklı olacak şekilde belli başlı mitolojik karakterleri açıklamış. üçüncü bölümde tufan öyküleri karşılaştırmasını ilgiyle okumuştum. güzel bir içeriği olmakla beraber, şahsen adının çağrıştırdığı beklentinin altında kaldığını düşünüyorum. yine de okumanızı tavsiye ederim.
robert graves: yunan mitleri: oldukça detaylı, akıcı bir anlatıma sahip zengin içerikli kocaman bir kitap. bendeki baskı; yaradılış mitlerinden başlayıp odysseus’un dönüşü ile bitecek şekilde 171 maddede yaklaşık 960 sayfada oldukça zengin bir içerik sunuyor. aslında yunan mitolojisini sevdiğinizden ve ilgiyle okuyacağınızdan eminseniz başlangıç düzeyi için de tavsiye edebilirim. ileri düzeyler için ise başucu eserlerinden birisidir.
pierre grimal - mitoloji sözlüğü: benim için (şahsen) en kıymetli mitoloji kitabı bu olabilir. tam bir başucu eseri. yalnız mitleri hikâye şeklinde anlatmıyor, bu alfabetik bir sözlük. bununla beraber her bir madde için gerekli tüm bilgileri, varyasyonları ve bağlantıları veriyor. genç okuyucular için ifadeler biraz eski gelebilir ama zorlayıcı değil. yeni başlayanlara önermiyorum ama yunan mitolojisini biraz ilerlettikten sonra kitaplığınızda sürekli referans alabileceğiniz kitaplar bulundurmak istiyorsanız, birisi (sözlük olarak) mutlaka pierre grimal olsun ;)
richard buxton - yunan mitolojisi: baskı kalitesi (alfa yayınları) çok iyi, görseli bol, içeriği zengin okuması oldukça keyifli bir kitap. yazı fontu bir tık daha büyük olsaydı keşke. mitlerin kökenine dair (bence kaliteli) akademik bir içerik sunuyor. benim favorilerimden olsa da biraz pahalı olabilir diye düşünüyorum.
3. ileri / uzmanlaşma seviyesi için
apollodoros - bibliotheka: tanrıların ve önde gelen bazı sülalelerin soyağaçlarının anlatıldığı bir tür referans kitabı gibi düşünebilirsiniz. akademik seviyede çalışanlar için faydalı, ortalama okuyucu için çok gereksiz ve anlaşılmaz bir kitap.
azra erhat - mitoloji sözlüğü: bu sözlük özellikle azra erhat çevirisi ile yapılan ilyada ve odessa destanlarını (destekleyerek) okumak için çok kıymetli bir başucu eseridir. benim gözümde bu kitapların +1’i gibi düşünülmeli. bağımsız olarak sözlük değeri ise -bence- ortalama. buradan (ortalama dedim diye) azra erhat'ı küçümsediğim anlamı çıkmasın. yaptığı iş çok kaliteli ve değerli. sadece mitolojiye yeni başlayanlara önermiyorum ;)
birgit brandau - troya: arkeolojiye ve/veya troya bölgesine özel bir ilginiz varsa mutlaka okumanızı önereceğim bir kitap. yazar, troya kazıları ve tarihi üzerine detaylı bilgiler veriyor. sadece mitolojiye ilgili iseniz bu kitap pek ilginizi çekmez (kısmen, troya savaşı hakkında yazılan son bölüm ilginizi çekecektir. o bilgileri de başka pek çok kaynaktan okuyabilirsiniz)
homeros - ilyada ve homeros - odysseia: çok meşhur olan bu destanlar tabii ki yunan mitolojisinin en önemli kaynakları ve öyküleri olarak çok kıymetliler. ancak ortalama bir okuyucu için şiir şeklinde yazılmış olmaları ve olay akışı boyunca yüzlerce farklı isim ile alâkalı - alâkasız sayısız geçmiş olaydan bahsetmesi sebebiyle mitolojiye yeni başlayanlar için takip etmesi ve anlaşılması çok zor bir içeriğe sahip. bu sebeplerle belli (en az orta seviye) bir yunan mitolojisi seviyesine gelmeden önce okunmasını zaman kaybı, hatta belki motivasyon kaybı, olarak görüyorum.
jean-pierre vernant - eski yunanda söylen ve toplum: mitlerin ileri düzeyde çözümlemelerinin ve tartışmasının yapıldığı bir kitap. ortalama bir okuyucu için fazla akademik gelecektir.
joseph campbell - batı mitolojisi tanrının maskeleri: bazı dinler ve farklı mitolojileri de karşılaştıran okuması zorlayıcı bir kitap. bir olayı anlatırken tarihi ve arkeolojik verilerle destekleyip, bir yandan da misal psikolojik çözümlemesine geçiş yapabiliyor. içerisinde parça parça ilgimi çeken bazı yerlerine bakmakla beraber bütününü okumadım.
joseph campbell - doğu mitolojisi tanrının maskeleri: mitlerin gelişimini teorik düzeyde ve farklı perspektiflerden tartışan bölümlerden sonra tarihsel veriler eşliğinde hint, çin, japon gibi kültürlerin mitolojilerini detaylıca tartışıyor. yine okuması zor, yorucu bir kitap.
joseph campbell - ilkel mitoloji tanrının maskeleri: adı üstünde, sümer, çin, mısır gibi en kadim medeniyetlerin de öncesine, insan topluluklarının henüz devletleşmediği küçük topluluklar olduğu zamanların mitlerini tartışan bir kitap. spesifik olarak avcı-toplayıcılar, tarıma geçiş toplumları, şamanizm vs. en ilkel inançlara bir ilginiz varsa tavsiye ederim. hikâye beklemeyin yalnız, daha çok akademik bir üslup ve içerikle tartışmalar şeklinde yazılmış bir kitap.
joseph campbell - kahramanın sonsuz yolculuğu: mitolojilerde sıkça işlenen kahraman arketipini pekçok yönüyle inceleyen, farklı mitolojilerden aldığı örnek olaylarla destekleyen bir içeriği var. açıkçası campbell’ın kitapları içinde en çok ilgimi çeken ve okuduğum bu olmuştu, yine de ötekiler gibi okuması zor ve yorucu bir içeriğinin olduğunu belirtmeliyim.
joseph campbell ve bill moyers - mitolojinin gücü: bu diğer campbell kitaplarında çok daha farklı bir şekilde yazılmış ve yine diğer campbell kitaplarından farklı olarak okunmasını özellikle tavsiye edeceğim bir kitap. diğer kitapları derken, onlarda campbell sürekli kendi kendine bir beyin fırtınası hâlinde daldan dala atlıyormuş gibi hissettirdi bana. ve benim birikim seviyem kendisini anlamaya ve de anlatılanlara yetişmeye yetmiyordu. bu kitap tamamen moyers ve campbell’ın diyalogları şeklinde yazılmış. sürekli moyers sorular soruyor, campbell cevaplar veriyor. karşılıklı yorumlar, sorgulamalar, karşı (kontra) sorular vs. derken sohbet uzayıp gidiyor. bir kitaptan ziyade upuzun bir gazete röportajı gibi de düşünebilirsiniz. moyers’ın varlığı ve bir nevi moderatörlüğü, campbell’ın diğer kitaplarında şikâyet ettiğim daldan dala uçma tarzını törpülüyor biraz. çok daha akıcı ve anlaşılır gidiyor kitap. ben tamamının okumadım, parça parça göz attım, ama mutlaka okunacaklar listeme girdi bile.
nigel rodgers - antik yunan: aslında bu bir mitoloji kitabı değil (içinde din ve mitoloji kısa bir bölüm olarak geçiyor.). eski yunan dünyasını tarihi, toplumu, günlük yaşamı, sanatı, mimarisi, felsefesi v.b. çok farklı yönlerden inceleyen bir tarih kitabı. ancak eğer eski yunan mitolojisinde uzmanlaşmak istiyorsanız, paralel olarak dönemin ve bölgenin tarihini ve yukarıda saydığımı tüm yaşam unsurlarını da öğrenmek oldukça gereklidir (hatta zorunludur) diye düşünüyorum. kitabın baskı kalitesi yüksek, görseli bol. yazı puntosu bir tık daha büyük olsa süper olurdu ama o zaman da sayfa sayısı, ağırlığı ve maliyeti artardı tabii. sanırım biraz pahalı gelecektir ama konuya ilgisi olanlar için değecek bir kalitesi var.
stephen kershaw - yunan mitolojisi rehber kitabı: mitleri basit bir şekilde anlatmanın ötesinde, onları kıyaslayan, yorumlayan, orijinal kaynaklardan kısa alıntılarla destekleyen güzel ve kaliteli bir kitap.
4. bonus
sanatta mitolojiyi daha çok merak ediyorsanız veya mitolojik öyküleri öğrenirken ilgili resimleri vs. incelemeyi seviyorsanız özellikle tavsiye edeceğim iki kitap var:
roberto carvalho de magalhaes - antik çağ'dan günümüze sanatta mitoloji: bu kitap sayfa boyutu olarak küçük (12x16 cm) kalmakla beraber oldukça kalın (976 sayfa). bununla beraber baskı kalitesi çok iyi; yolculukta veya bir yerlerde beklerken falan, kısa kısa okuması ve (resimleri) incelemesi rahat ve çok keyifli bir kitap.
celil sadık - uygarlığın ayak izleri: batı resim sanatında mitoloji: celil sadık'ın kitapları resim okumaları açısından çok keyifli ve çok kıymetli. bu kitap özellikle yunan mitolojisi üzerine. yazarın diğer kitaplarında da kısmen mitoloji içerikleri bulunuyor.
biraz da reklâm yapayım :)
aslında bu yazıyı yazma sebebim / motivasyonum, önümüzdeki haftalarda yeniden vereceğim yunan mitolojisi kursu için (link aşağıda) mevcut kitaplarımı gözden geçiriyor olmamdı. bu vesile ile hem kitap tavsiyelerinde bulunmak, hem de ilgisini çeken varsa kursu tanıtmak istedim.
entry'ye ilk başlarken bu kadar uzatacağımı düşünmemiştim. buraya yazmadıklarımla beraber tüm hafta 50'den fazla kitabı gözden geçirmiş oldum ;)
yunan mitolojisi kursu: izmir'de olup ilgi duyanlar için desem'de (alsancak'ta) yunan mitolojisi kursu veriyorum. amaç biraz benim anlatımım ile biraz da sohbet ederek mitoloji hakkında konuşmak ve özellikle yunan mitolojisinin genel yapısını öğrenmek. katılmak isteyenler için link aşağıda (not: kontenjan sınırlı, bununla beraber daha sonra program yine yeni yeniden açılabilir)
https://desem.deu.edu.tr/…unan-mitolojisi-programi/
bu ilk programda genel olarak mitolojiye giriş, yunan mitolojisine giriş, yaratılış mitleri ve olympos tanrılarının tanıtımı ve mitleri olacak (süre: beş hafta / 10 ders).
ilerleyen süreçte açılacak devam kurslarında ise (ikinci program) kahramanlık ve aşk efsaneleri (beş hafta) ile (üçüncü program) destanlar [ilyada (troya savaşı) + odysseia] (beş hafta) içerikleri olacak. kursları haber vermemi isterseniz mail adresinizi mesaj olarak iletebilirsiniz veya bana konuyla ilgili mail atabilirsiniz ([email protected]).
Notos Dergisinin MEB'in 100 Temel Eser Listesine Alternatif Olarak Hazırladığı Kitap Listesi
