Osmanlı İmparatorluğu'nda Domuzlardan Alınan Vergi: Resm-i Hınzır
allah size ancak ölüyü, kanı, domuz etini ve allah'tan başkası adına kesileni haram kıldı!"
~ bakara suresi 173. ayet ~
islamiyet'e göre domuzun müslümanlarca bakımı, satışı ve tüketimi yasaklanmıştır. bu yasak osmanlı imparatorluğu'nda müslüman tebaaya uygulanmakla birlikte gayrımüslimlerin domuz yetiştirip ticaretini yapmaları ve tüketmeleri bazı şartlara bağlı olarak serbest bırakılmıştır.
bu şartların en başında resm-i hınzır yani domuz vergisi gelmektedir. osmanlı imparatorluğu bu hususta hanefî mezhebinin görüşünü dikkate almıştır çünkü şâfiî mezhebine göre bir islam ülkesinin içki ve domuz ticareti yapan zımmîlerden vergi almaları caiz değildir!
1779'da kaldırılan bu vergi, devletin paraya ihtiyaç duymasıyla 1826'da yeniden yürürlüğe konmuştur. 1907'ye kadar da çeşitli değişiklikler ve zamlanmalarla toplanmaya devam etmiştir.
ilginç olan; istanbul, bu vergiden muaf tutulmaktadır. zaten 19. yy. başlarından itibaren bazı osmanlı devlet ileri gelenlerinin de domuz eti yemekten çekinmediklerini dile getiren seyyahlar olmuştur.
1881'de ise osmanlı imparatorluğu, hastalıklı oldukları gerekçesiyle abd'den tuzlu domuz eti ithalatını yasaklar. daha sonra vaşington sefaretinden bu etlerin hastalıklı olmadığına dair tahrirat gelir. osmanlı imparatorluğu ile birlikte portekiz, italya, ispanya, yunanistan, fransa, avusturya macaristan, romanya ve danimarka da abd'den domuz eti ithal etmeyi durdururlar. avrupalıların asıl derdi ise kendi ülkelerindeki domuz çiftliği sahiplerinin abd'den domuz eti ithalatına karşı gösterdikleri ayaklanmalardır. daha sonra almanya'nın da dahil olduğu bu olay tarihe domuz eti savaşı olarak geçmiştir.
gerçekten avrupalı çiftçilere büyük saygı duyuyorum, helal olsun. tarihten beri nice devrim yaptılar hak arama peşinde. hala daha hemen ayaklanıyorlar hakları için.
evet, domuz eti istanbul'da çeşitli restoranlarda ve meyhanelerde gayrımüslimlerin rahatlıkla tüketebildikleri bir et idi. osmanlı'nın balkan topraklarında ise hiçbir zaman domuz eti konusunda sıkıntı çıkmamış, en çok vergiyi de bu topraklardan almıştır devlet.
Domuz vergisi ne kadardı?
belgrat ve alacahisar sancaklarında bulunan domuzların her birinden senede 4'er kuruş vergi alınırdı. halkın dilekçeleri üzerine pek de gelir getirmeyen ve üzerinde durulmayan bu vergi 1779 yılında kaldırıldıysa da domuzların aşırı üredikleri ve sahiplerinin de aşırı gelir elde ettikleri görülerek 1826'da tekrar yürürlüğe konulmuştur.
bu dönemde vergiler bölgelere göre farklılık göstermekteydi. 1858 senesindeki ıslahatlar esnasında bu resm-i hınzır'da değişikliğe gidilmiştir: üç aylığa kadar yavrular hariç olmak üzere her birinden 10'ar kuruş vergi alınmış, verginin adı da "canavar resmi" şeklinde değiştirilmiştir. ancak vergilerdeki bu ani artış üreticilerin hayvanlarını öldürmelerine sebep olunca vergi 7 kuruşa, 1862 senesinde de 3 kuruşa indirilmiştir. 1878 yılında koyunlardan alınan vergilere (adet-i ağnam) zam yapıldığı sırada canavar resmi de 5 kuruşa çıkarılmıştır. 1907 yılına kadar vergide küçük artışlar yaşandı ve 1907'de tekrar 5 kuruşa indirildi. hemen akabinde alınan bir kararla 3 aylıktan 6 aylığa kadar olan yavrulardan 5'er, 6 aylıktan 1 yaşına kadar olanlardan 7,5'er ve 1 yaşın üstündekilerden de 10'ar kurş vergi alınmaya başlandı.
canavar resmi adet-i ağnam gibi sayım yapılarak alınıyordu. sayıma eylül ayında başlanılıyor, ay sonu biten sayımın ardından ekim-kasım-aralık'ta üç taksit olarak vergi toplanılıyordu.
