Sanayi Devrimi Neden Osmanlı Devleti Sınırları İçinde Gerçekleşmedi?

1. sanayi devriminde osmanlı'nın yaptığı neydi?

ingiltere dışında geri kalan avrupa ülkeleri ne yapıyorsa, osmanlı da aynısını yapıyordu. yani tarım ve köylülük.

olayın din ile alakası yok. kaldı ki osmanlı'da din devlete değil, devlet dine egemendir. avrupa'da krallar kiminle evleneceğini bile papa'ya sorarken, osmanlı'da istediği fetvayı vermeyen şeyhülislam'ın kellesi gidiyordu. kaldı ki bu bahsedilen dönemde osmanlı nüfusunun ekseriyeti gayrimüslimlerden oluşuyordu.

aynı dönemde ingiltere dışında avrupa'nın geri kalanı da yan gelip yatıyordu. sanayiye düşman, tarıma dayalı, kırsal ekonomiye sahip ve gücünü bundan alan despotlar tarafından yönetiliyordu. avusturya macaristan imparatoru sanayi tesisi kurulmasını yasaklıyor, rus çarlığı kırım savaşı'na kadar demiryolu yapılmasına bile izin vermiyordu.

her teknolojik gelişme bir kazanan kesim yarattığı gibi, kaybeden kesim de yaratır. (bkz: creative destruction) (bkz: joseph alois schumpeter) sanayi devriminde kazanan kesim şehirli sanayici ve tüccar iken, kaybeden kesim toprak sahibi kırsal kesimdir. doğal olarak bu gelişim ancak gücün tek bir kesimde toplanmadığı, gücü elinde tutanın her istediğini yapamadığı, ticaretin tekelleşmediği, mülkiyet hakkının korunduğu tek ülke olduğu için ingiltere'de gerçekleşmiştir. bunun sebebi de 17. yy'da gerçekleşen (bkz: glorious revolution) ile parlementonun, kralın gücünü sınırlamasıdır. bu nedenle diğer avrupa ülkelerinin aksine burada, toprak sahibi kırsal kesim, yeni gelişen sanayi ve makineleşmeyi bastıramamış, canlarının istediğinin malına çökememiştir.

daha detaylı bilgi için: daron acemoğlu - ulusların düşüşü

Farklı bir yorum da şu şekilde

osmanlı birinci sanayi devrimini neden gerçekleştiremedi?

sanayi devrimi öncesinde avrupa'da feodal yapı bozulmuş olsa da birçok zengin aile vardı, osmanlı'da ise devlet geleneği olarak türk ailelerinin zenginleşmesinin hep önüne geçilmişti sebebi ise zengin bir türk aile demek iktidara tehdit demekti (çandarlı örneğinde olduğu gibi) paşalara, şehzadelere, cariyelere bile altından çok arazi ev gibi daha çok taşınmaz mülkler verilirdi ve bilindiği üzere bunların paraya çevrilmesi söz konusu değildi çünkü bütün mülkün sahibi neticede padişahtı dolayısı ile osmanlı'nın en çok kazanan aileleri hep gayrimüslim ailelerdi onlarda genel olarak kuyumculuk ve bankerlik gibi işler yapardı, dolayısı ile sanayi devrimi gerçekleşince bu yeni teknolojiye yatırım yapacak zengin bir aile bulmak neredeyse imkansızdı...

tabii ki bu ve buna benzer birçok neden var ama bunu da düşünebilirsiniz.