Suriye ve Irak'taki Etkisini Kaybeden IŞİD'in Doğuşu, Yükselişi ve Düşüşü
1966 yılının sonu yaklaşırken 30 ekim'de hafif hafif yağmur çiseliyordu ürdün'ün zerka kentinin üstüne. remzi mahallesi'nde büyük bir heyecan vardı, beni hasan aşireti bir üye daha kazanacaktı.
anne omm sayel doğum yapmak üzereydi, baba fadel nazzal al-khalayleh endişe içinde aşiretin diğer erkekleri ile birlikte hemen yan odada bekliyordu. en sonunda bir bebek çığlığı duyuldu. bir erkek çocuğu dünyaya gelmişti, omm sayel bebeğini kucağına aldığında heyecanlıydı, titriyordu. kucağındaki bebeğin bütün dünyayı etkileyecek, orta doğu'yu kasıp kavuracak birisi olacağından habersizdi.
baba fadel nazzal al-khalayleh çocuğuna ahmed fadel nazzal al-khalayleh adını verdi. kendi adını taşıyacaktı çocuğu. bu ismin ilerleyen yıllarda unutulup gideceğini bilmiyordu tabii. oğlu başka bir isimle tanınacaktı.
ahmed fadel nazzal al-khalayleh (yazının sonraki bölümlerinde ahmed olarak geçecek) büyürken ailesine epey sorun çıkaran, yaramaz bir çocuktu. ailenin evi mezarlığa yakın olduğu için sık sık mezarlıkta vakit geçirirdi, daha küçüklüğünden ölüm ile yaşam arasındaki farkı keşfetmişti. asabi bir çocuktu. okula başladığında gittiği okul birleşmiş milletlerin filistinli mülteciler için yaptırdığı okul olduğu için filistin mücadelesiyle de erken yaşta tanıştı.
muhafazakar bir aileden geliyordu. ahmed henüz bir yaşındayken israil ile arap ülkeleri arasında "altı gün savaşı" çıkmış, israil büyük bir zafer elde ederek orta doğu'daki varlığını perçinlemişti. yedi yaşına girdiğinde de yom kippur savaşı patlamış, israil bir önceki savaşa göre üstünlük sağlayamasa bile arap ülkelerine bölgede kalıcı olduğunu kabul ettirmişti. böyle bir ortamda büyüdü ahmed, her gün okulda gördüğü filistinli çocuklarla iletişimi güçlendikçe içinde bitmek tükenmek bilmeyen bir israil nefreti birikiyordu.
okulu sevmiyordu, çabuk sıkılan biriydi. okuldan kısa süre içinde uzaklaştı ve henüz 17 yaşındayken askere gitti. 18 yaşında babasını kaybetti. askerden döndükten sonra karakteri daha da kontrol edilemez hale geldi. yaşadığı bölgenin suç konusunda başı çeken kişisi oldu. anne omm sayel oğlu ahmed'e söz geçiremeyince oğlunu bölgedeki camiye din eğitimi görmesi için yolladı.
bu yıllarda sovyetler birliği'nin afganistan'a müdahalesi gerçekleşmişti ve soğuk savaş'ın diğer başı amerika birleşik devletleri özellikle körfez ülkelerini kullanarak afganistan'a militan yağdırıyordu. bütün arap ülkelerinden afganistan'a savaşmak için onlarca genç gidiyordu. ahmed gittiği camide dini eğitim gördükten sonra islam için savaşmak istiyordu. etrafındakilere israil'e saldırmaları gerektiğini söylüyordu ama amerika birleşik devletleri öyle sıkı bir propaganda yapmıştı ki afganistan ile sovyetler birliği arasında savaş varken afganistan'ın yanında olmak varken başka eylemlere girişenler tekfir ediliyordu. bu yüzden islam uğruna ilk savaşına afganistan'da girmek zorunda kaldı.
afganistan'a ulaştığında kendisi gibi başka ülkelerden gelmiş birçok genç vardı. amerikan silahı, suudi finansal desteği ile sovyetler birliği'ne diz çöktürüyorlardı. bölgenin arazi şartları da sovyet ordusu için iyi değildi. ahmed bu savaşta kendisini çok gösteremedi, sadece büyük isimlerle tanıştı. bir silah arkadaşıyla kız kardeşini evlendirdi.
birleşmiş milletlerin yoğun çabası sonrası 1988 yılında sovyetler birliği afganistan'dan çekilmeye karar verince ahmed de yurduna döndü bu aralıkta hayatını değiştiren olay yaşandı: ebu muhammed al-maksidi ile tanıştı.
ebu muhammed al-maksidi ahmed'in görüşlerini şekillendirecek kişiydi. fikir babası olan maksidi'nin yazdığı kitapları okuyanlardan bazı aşırılar suudi arabistan'da terör saldırılarında bulunmuşlardı. öyle bir etkisi vardı. nitekim ahmed de onun etkisi altında kaldı. aynı şeyi düşünüyor, istiyorlardı. bir örgüt oluşturma çabasına girdiler. bu çaba kısa süre içinde ürdün istihbaratı tarafından tespit edildi ve bey'at el-imam adında bir dava açıldı. ahmed ve maksidi de bu davada yargılandı. tutuklanıp sivaka çöl hapishanesi'ne yollandılar.
ahmed hapishaneye girdiğinde koyu görüşleri olan, atılgan bir gençti. çıktığındaysa bambaşka birisi olacaktı.
hapishanede kaldığı süre içerisinde kendi hücresini oluşturdu, herkes tarafından dikkat çeken bir lider figürü oluşturdu. herkesle iyi anlaşıyor, konuştuğu kişileri kolayca kendi tarafına çekebiliyordu. örgütün lideri maksidi'ydi, hapishaneye böyle girmişlerdi ama ahmed öyle bir atak yapmıştı ki maksidi bile onun liderliğini tanımıştı.
ürdün'de kral hüseyin öldükten sonra oğlu yönetime geçti ve terör suçluları için af çıkardı. birçok terör suçlusu ürdün'de yaşayabilecekken hapishanede yaptıklarıyla dikkat çeken ahmed'e sadece iki şart sunuldu. ya ürdün'ü terk edecekti ya da hapishaneye geri dönecekti.
hapishaneye ahmed olarak girmişti ama ebu musab ez-zerkavi olarak çıktı. artık bilinen adı ebu musab ez-zerkavi'ydi.
önüne sunulan bu şartlar sonrası ürdün'de kalmamayı tercih etti, afganistan-sovyetler savaşı'nda edindiği bağlantılar ve hapishanede kurduğu arkadaşlıklar sayesinde pakistan'a geçti. zerkavi'nin buradaki amacı kafkas bölgesindeki islamcı örgütler ile temas kurmak, kendi örgütünü oluşturmaktı. bu sefer de pakistan istihbarat servisi'ne yakalandı ve bir haftalık sorgu ardından sınır dışı edildi.
hapishanede kaldığı süre boyunca maksidi ile birlikte birçok yayın yapmışlardı ve din konusunda yaptığı konuşmalarla tanınmıştı. pakistan'dan ayrıldıktan sonra afganistan'a davet edildi. daveti kabul etti. afganistan'a gittiğinde ilk görüştüğü kişilerden birisi bin ladin oldu.
ilk görüşmede ortaya çıkan şey farklı olduklarıydı. zerkavi kitleleri etkileyecek, korkutacak saldırılar yapmak istiyordu. ladin'in görüşü bu değildi. her ne kadar farklı görüşleri olsa bile ladin ona bir kamp tahsis edebileceğini söyledi. böylece ladin'den destek bulan zerkavi "tevhid ve cihad örgütü" adında bir örgüt kurdu. bu örgütün ana merkezi herat'ta bulunuyordu. çocukluğundan beri arkadaşı olan kişileri yanına aldı, filistinli mültecileri örgütüne katmak istiyordu. birçoğuyla birlikte büyümüştü.
zerkavi örgütünü oluşturmaya çalışırken ladin ile amerika birleşik devletleri'nin arası bozulmuştu. el-kaide birçok noktada saldırılarda bulunuyordu. son olarak 11 eylül'ün olmasıyla birlikte amerika birleşik devletleri'nin günümüze kadar süren afganistan müdahalesi başladı.
amerikan askerlerine karşı ladin ile sırt sırta çarpıştı zerkavi. bir süre amerikan ordusuyla çarpıştı ama onun aklında başka şeyler vardı. amerikan müdahalesinin afganistan ile sınırlı kalmayacağını, ırak'a bir müdahale olacağını düşünüyordu. bunu kime söylese dönüt alamıyordu. bir gün amerika birleşik devletleri hava kuvvetlerinin hava saldırısında kaburgaları kırıldı. iyileşir iyileşmez afganistan'dan ayrılıp iran'ın yolunu tuttu.
daha sonra ailesini yanına aldı. afgan askeri bağlantılarını kullanarak tahran'da bir oluşum yarattı. uzun süredir saddam'ın kuzey ırak'ta güçsüz olduğunu bildiği için kuzey ırak'a geçecek ve orada başlayacaktı yapılanmasına. bazı adamlarını kuzey ırak'a sızdırırken bazı adamlarını türkiye'ye sızdırıp lojistik destek bulacaktı. türkiye'ye sızmak isteyen adamları iran istihbaratı tarafından yakalandı.
büyük bir hezimet yaşamıştı zerkavi, en iyi adamları iran istihbaratı tarafından tutuklanmıştı ve büyük ihtimalle ölene kadar hapishaneden çıkamayacaklardı. kendisi de kuzey ırak'a geçti. kuzey ırak'ta saddam gücü neredeyse yoktu, türk ordusunun yapmış olduğu operasyonlar ile terör örgütü pkk da dağılmıştı. kimsenin olmadığı, silahlı güçten yoksun bir bölgeydi. örgütünün merkezini buraya taşıdı.
zerkavi kuzey ırak'ta güç toplarken; ürdün, suriye, mısır gibi ülkelerden gelen gönüllü geçleri emri altına alırken beklediği şey oldu. amerika birleşik devletleri'nin ırak'a müdahalesi başladı. ilk hava saldırılarında birçok arkadaşını kaybetti ama kurmuş olduğu örgütün temeli bozulmadı.
ismi de pek duyulmuş değildi. sonra bir anda laurence foley suikasti onun üstüne yıkıldı. amerikan istihbaratı başına para ödülü koydu. daha sonra olan bütün terör saldırılarında ilk şüphenilen kişi zerkavi oldu. çeşitli olaylarda adı geçti, bunlardan birisi ürdün'ün başkentinin kimyasal silahlar ile vurulmasıydı.
batı medyasının zerkavi'nin üstüne düşmesi zerkavi'yi ünlü biri haline getiriyordu. ırak'ta direnişe katılmak isteyen kim varsa zerkavi'nin kapısını çalmaya başladı. böylece zerkavi bir lidere dönüştü. öngörüleri sayesinde istediği şeyi aldı ve amacına yaklaşmak için büyük fırsat yakaladı.
amerikan işgaline en ciddi karşılığı yine zerkavi'nin örgütü verdi. ele geçirilen esirler vahşice katlediliyordu. hatta nick berg'in kafasını kesen kişinin bizzat zerkavi olduğu iddia edildi. felluce'de amerika birleşik devletleri'nin aldığı büyük darbelerde zerkavi'nin parmağı vardı. felluce direnişinde örgütü aktif rol oynadı.
her bölgede amerikan işgaline karşı koyan örgüt 2004 yılında el-kaide'ye biat ettiğini duyurdu ve tevhid ve cihad örgütü ismini bırakıp ırak el-kaidesi ismini aldı.
amerika birleşik devletleri'nin müdahalesi çok ciddiydi. siviller hiçbir şekilde önemsenmiyordu, amerikan askerinin de katı uygulamaları vardı. bunlardan bıkan bütün ıraklılar, ırak el-kaidesi emri altına giriyordu.
amerika birleşik devletleri ırak'a bir müdahalede bulunmuştu ama ırak savaşı günden güne ırak iç savaşı'na dönüştü. iranlı general kasım süleymani'nin ortaya çıkışı ve ırak'taki şiileri desteklemesiyle birlikte mukteda es-sadr liderliğinde mehdi ordusu kuruldu. bu örgüt şii çıkışlıydı ve amerikan işgaline karşı çıkıyordu. amerikan askerlerine karşı savaştıkları gibi sünniler ile de savaşıyorlardı. çeşitli hapishaneler şiiler tarafından ele geçirilmişti. bölgede sözü geçen sünniler yakalanıyor, büyük işkencelerden geçiyorlardı. bu sünniler ve aileleri de zerkavi'nin kapısını çalıyordu. zerkavi de karşılık olarak kapısını çalan kişilerin üstüne bombayı bağlayıp şii bölgelerine yolluyordu. birçok şii bu şekilde katlediliyor, bu sefer şiiler mukteda es-sadr tarafında toplanıyordu. kısır bir döngü oluşmuştu. iki örgüt amerikan askerleriyle mücadele ettiği kadar birbirleriyle de mücadele ediyordu.
amerikan ordusu mehdi ordusu ile çok fazla çatışmaya girmedi. saddam sünniydi ve sünni güçler ile uğraşıyorlardı. bir de şiiler ile savaşa girişmek istemiyorlardı. yer yer ağır çatışmalar, mücadeleler oluyordu ama ırak el-kaidesiyle mücadeleleri kadar sık değildi.
ırak'ta sünniler ile amerikalıların birbirine girmesi iran'a alan açıyordu. iran da kasım süleymani komutasında ırak'ta güç kazanıyordu, seçimlerde başarılı olan şiiler ile ırak'ta iran gücü yükseliyordu. şiiler ile sünniler arasındaki iç savaş şiddetlenirken şiilerin lideri sayılan kasım süleymani, sünni örgütlere desteği de ihmal etmiyordu. böylece hem şii örgütlere muhtaçlık artıyor hem de amerika-sünni savaşı büyüyordu. zerkavi'nin örgütüne iran'ın çokça desteği olmuştu. zerkavi bu desteklerle şiileri vuruyor, bizzat iran'ın desteklediği örgütlere saldırıyordu ama iran'a getirisi daha çoktu bu saldırıların. yani tam bir taktik savaşı mevcuttu.
zerkavi gücün günden güne şiilere kaydığını fark ettiği için saldırıların dozunu yükseltti. özellikle şiiler için önemli sayılan necef'te çok ciddi intihar saldırıları gerçekleşti. zerkavi tarafından seçimler de hedef alınıyordu. şiiler yönetimi ele geçirdiği için ırak ordusu noktalarına da ciddi saldırılar gerçekleşiyordu. özellikle bağdat'ta yapılan canlı bombalar anormal derecede fazlaydı. bağdat'ın her adımında bir bomba patlamıştı. amerika birleşik devletleri bu bombalı saldırıları engellemek için sokaklara dev duvarlar koymak zorunda kaldı.
zerkavi günden güne hedefine yürürken ırak'ta gücü eşitlemek için mücahit şura meclisi'nin kurulduğunu duyurdu. bu meclis 7 terör örgütünü içeriyordu. meclisin amacı ırak'ın her yerinde bu örgütleri kabul ettirmekti. bir diğer yandan bu örgütlerin biri hariç hepsi ırak çıkışlıydı. zerkavi'nin başını ağrıtan başka bir nokta kendi çatısı altında ıraklıların az oluşuydu. o da kendi emrindeki ıraklı örgütleri sahaya sürerek bunu gidermeyi planlıyordu. her yerde ıraklı örgütün mücadeleye giriştiğini göstermek istiyordu. nüfuz alanı da genişleyecekti. en önemlisi de hayalindeki "islam devleti" oluşmaya başlıyordu. ırak'ın birçok noktasındaki sünni örgütleri birleştirerek büyük bir adım atmıştı.
ebu musab ez-zerkavi 15 ocak 2006'da islam devleti'nin temelini attı, bu hamlesi sonrası 7 haziran 2006'da örgüt evinde toplantı gerçekleştirirken amerikan uçaklarının saldırısı ile öldürüldü.
zerkavi öldükten sonra meclisin başına ebu eyyub el-mısri geçti. mısri 15 ekim 2006'da bu meclisin lağvedildiğini duyurdu. meclisi oluşturan bütün örgütleri tek çatı altında toplayıp, bu çatıya da "ırak islam devleti" dedi.
mısri de zerkavi'den farklı bir şey yapmadı. şiilere saldırılara devam etti, ırak güçleriyle mücadele etti ve amerika birleşik devletleri ile savaştı. ırak savaşı, bir iç savaşa sürüklenmiş şekilde tam bir kaotik ortamda devam etti.
2010 yılında mısri de öldürüldü. mısri'nin ölümü sonrası örgütün tamamen dağıldığı düşünülüyordu ama örgüt varlığını devam ettirdi. mısri öldükten sonra örgütün başına geçen isim bir süre bucca kampı'nda kalmış, bu hapishanede saddam'ın kurmayları ve savaşçıları ile bağlantılar kurmuş ebu bekir el-bağdadi'ydi.
bağdadi ırak'ta bitti denilen terör örgütünü başka bir seviyeye taşıdı. saldırı dozunu arttırarak devam ettirdi. daha önce mücahit şura meclisi'nde yer bulmuş, zerkavi'yi dinlemişti. aynı onun gibi düşünüyordu. ne kadar çok insan ölürse, ne kadar çok kan akarsa o kadar başarılı olacağını hesaplıyordu. bu yüzden aralıksız bombalı saldırılara başladı. saldırılar raydan çıkarken amerika birleşik devletleri artık durumun iyice çığırından çıktığını, kontrol edilemez bir hal aldığını fark etti. mısri'yi bahane ederek ırak'taki terörün bittiğini savundular ve çekilme hazırlıkları başladı. bu sırada bin ladin bir operasyon ile öldürülünce bağdadi'nin değeri arttı. bağdadi de bu ölümü kullandı. bin ladin'in intikamı diyerek ırak'ta farklı yerlerde yüzlerce saldırıda bulundu. binlerce masum insanı katletti. böylelikle hem ırak'taki yerini güçlendirmiş hem de küresel olarak islamcı örgütlerin dikkatini çekmişti.
bu saldırılar devam ederken amerika birleşik devletleri ırak'tan çekildi. bağdadi'nin önünde artık inanılmaz büyük bir alan vardı. bu alan sadece ırak'ı kapsamıyordu, hemen yanı başında karışmaya müsait bir suriye vardı.
amerika'nın ırak'tan çekilmesiyle birlikte kamplarda işkence gören islamcılar ve saddam'ın kurmay kadrosu serbest kaldı. bucca'da birçoğuyla iletişim halinde olan bağdadi hapishaneden çıkan birçok arkadaşını örgüte dahil etti. zincirleme şekilde örgüte katılımlar oldu. örgüt böylece askeri disiplini olan kişilerin de katılmasıyla gücüne güç katmaya başladı. saddam'ın saklanan kilit isimleri de bu süreç içerisinde ortaya çıkıp ışid'e destek vermeye başladılar. izzet ibrahim el duri gibi isimlerdi bunlar. mesela duri araba kaçakçısıydı ve bombalı araç saldırılarının çoğunu o düzenledi. daha onlarca isim sayılabilir. baas partisinin eski üyelerinin hepsi neredeyse ışid ile ortak hareket etti. sünni-şii iç çatışması en üst seviyeye çıkarken iran destekli örgütler bir bir yenilmeye başlamıştı ve ırak islam devleti'nin gücü her geçen gün artıyordu. amerikan ordusuyla savaşmayan sünniler savaşı tek cepheye düşürünce ve ciddi bağlantılar elde edince güçlenmişti.
bu sırada suriye'de işler rayından çıkmış, el-nusra adı verilen bir islami örgüt suriye'de toprak kazanmaya başlamıştı. nusra nisan 2013'te el-kaide'ye bağlılığını bildirdikten sonra suriye el-kaidesi diye anılacakken bağdadi nusra'nın ırak islam devleti'ne dahil olduğunu duyurmuş, örgütün yeni ismini ırak ve şam islam devleti olarak açıklamıştı.
el-kaide'nin yönetim kadrosu bunu sert şekilde eleştirdi. bağdadi'nin buna hakkı olmadığını, sadece ırak el-kaidesini yönettiğini, suriye'deki temsilcinin nusra olduğunu belirtse bile dönüt alamadı. günden güne ırak'ta güçlenen ırak islam devleti ve bağdadi, sünnilerin en büyük temsilcisi sayılıyordu bölgede ve nusra'nın içinden birçok kişi ırak islam devleti'ne biat etti. ırak'tan sonra suriye'de de faaliyet gösteren örgüt bir anda bütün aşırı sünnilerin lideri haline geldi. aşiretler, eski askerler ve uç islamcılar... hepsi bağdadi'ye destek veriyordu. bu süreçte el-kaide ile ırak islam devleti'nin arası bozuldu ve hala düzelmiş değil.
2014 yılına gelindiğinde hemen 2014 yılının başı ırak ve şam islam devleti için her şeyin başlangıcı oldu. öncelikle örgüt felluce'yi ele geçirdi. zaten amerikan ordusunun en çok zorlandığı ve saddam'ın destekçilerinin olduğu bölge burasıydı. felluce'nin düşüşüyle birlikte ırak-suriye sınırının ırak tarafını bir bir ele geçirmeye başlayan ışid'e suriye'de de biatlar hızlandı ve nusra'ya ait topraklar bir bir ışid'e geçmeye başladı. nusra'nın genel karargâhının bulunduğu rakka'ya da ışid girdi ve nusra'yı rakka'dan attı.
13 ocak 2014'te de rakka, ırak ve şam islam devleti'nin başkenti ilan edilmiştir.
örgüt ırak'ta yere sağlam basarak elde ettiği toprakları korurken, suriye'de hızla büyümeye başladı ve haziran ayına gelindiğinde suriye'nin %25'ini kontrol etmeye başladı. suriye'deki başarılı ilerleyiş sonrası ırak'ta da ilk durak musul oldu. musul'da ırak ordusu rezilce, savaşmadan üniformalarını çıkarıp, ekipmanlarını atıp, bütün askeri araçları bırakıp kaçtı. 10 haziran 2014'te musul tamamen ele geçirildi. -şehre giren ışid'li teröristler tarafından türk konsolosluğu basılmış, büyükelçi dahil 49 türk ışid tarafından esir alınmıştır.- musul ele geçirildikten sonra ırak ve şam islam devleti durmamış, bu sefer samarra'yı kuşatmıştı. bu büyük yükseliş örgütü rehavete soktu. samarra kuşatıldıktan sonra hedefin bağdat olduğu açıklandı. ardından da telafer ele geçirildi.
ışid'in ilerleyişi bir türlü durdurulamadı ve bağdat'a neredeyse 1 saat uzaklıktaki bakuba da ışid tarafından saldırıya uğramaya başladı. bu haritadan ismi geçen bölgelerin konumlarına bakabilirsiniz:
29 haziran 2014'te hem suriye ile ırak arasındaki el kaim alındı hem de saddam'ın doğduğu tikrit ele geçirildi. hemen ardından bağdadi kendini halife ilan etti ve türkiye'nin kurucusu, kurtarıcısı mustafa kemal atatürk tarafından lağvedilen halifeliği dirilttiğini açıkladı. kendisini halife ibrahim olarak tanıtırken örgütünün adını ırak ve şam islam devleti isminden "islam devleti" adına değiştirildiğini açıkladı. zerkavi'nin en başında hayalini kurduğu islam devleti projesi böylece hayata geçmiş oldu.
2014 tarihli suriye haritası da bu şekilde:
not düşmekte fayda var, harita biraz abartılmış. ışid'in o dönem fırat'ın güneyinde bu kadar gücü yoktu. harita 2015'e biraz yakın ama durumun buna benzer olduğunu söylemek mümkün 2014'te bağdadi halifelik ilanı yaparken. ırak haritası ile suriye haritasını birleştirdiğinizde de ortaya şöyle bir şey çıkıyor:
ırak'taki bu yükselişe dur diyemeyen iran, kasım süleymani'nin sahaya inmesiyle birlikte ırak'ta yeniden taarruza geçti. es-sadr cihad ilan etti ve ışid'e karşı bütün şiilerin savaşmasını istedi. iran, sınırdan ırak'a tonlarca silah soktu ve ırak'ta savaş şiddetlendi. ışid'in bağdat'a yürüyüşü zor bela durduruldu.
temmuzda çatışmalar devam ederken ışid, suriye'de ilerlemeye devam etti. ağustosta ırak'ta sincar'a saldırdı ve sincar'ı düşürdü. sincar'ın düşmesi sonrası ışid'in diğer hedefi kuzey ırak kürt bölgesel yönetimi olunca abd hava kuvvetleri de yeniden savaşa dahil oldu ve ışid'i sincar'da vurmaya başladı. ışid gördüğü hava saldırısı sonrası sincar'dan geri çekilmek zorunda kaldı. bazı ülkeler ırak'a asker göndermeye başladılar.
ırak'ta bunlar olurken suriye'de de kobani kuşatıldı. 2015'in başına kadar sürecek bir savaş başladı. kobani kuşatıldıktan sonra ırak'ta pkk'ya destek veren abd, suriye'de de havadan destek vermeye başladı. kobani'de ilk kez amerikan savaş uçakları suriye'de sorti atmaya başladı. karada yetersiz olan ypg'ye -yani pkk'nın suriye kolu- karadan destek olması için 28 ekim 2014 peşmergenin kobani'ye geçişi gerçekleşti. türk topraklarından olan bu geçiş için cumhurbaşkanı erdoğan şöyle bir açıklama yaptı.
2015 yılının mart ayına gelindiğinde abd hava kuvvetlerinin desteği ile terör örgütü pkk, terör örgütü ışid'i ayn el arab'tan (kobani) temizledi. ırak'ta da iran destekli mislilerin yardımı ile tikrit ışid'den geri alındı.
üst üste kayıplar veren ışid 2015 mayısında yeniden taarruza geçti ve ırak'ta ramadi şehir merkezini düşürürken, suriye'de de şam'a çok yakın olan palmira'yı düşürdü.
suriye'de abd'den destek alan pkk, türkiye sınırında koridor oluşturmaya başladı. suriye'nin güneyinde de ışid şam'a dayandı. değişim haritasını ve 2015'te suriye'nin ne durumda olduğunu görebilirsiniz:
hava saldırıyla bir türlü baş edemeyen ışid, 2015'in sonuna doğru hızla gerilemeye başladı. sincar'dan tamamen çıkarıldılar, tel abyad'ı kaybettiler, mayısta ele geçirdikleri ramadi'yi ırak ordusu yeniden ele geçirdi.
en önemlisi rusya resmi olarak savaşa girdi ve amerikan hava kuvvetlerinin yanında rus hava kuvvetleri de ışid'i vurmaya başladı. ışid'in şam'a yürüyüşü rus hava kuvvetlerinin yardımı ile durdurulabildi. suriye ordusu ışid'i durdurduktan sonra taarruza geçmek için hazırlıklara başladı.
bu sırada türkiye cumhuriyeti açılım denen saçmalığı bitirmiş, doğusunda pkk ile savaşıyordu. 2016 yılına gelindiğinde pkk suriye'nin kuzeyinde kurmak istediği koridora yakındı. işgal edilen kobani ile afrin'i birleştirmek için menbiç ve el-bab'ın alınması yetecekti. 1 ocak 2016 suriye haritası şu şekilde:
ışid 2016'nın başında üst üste darbeler yiyerek haseke'den çıkarıldı, halep'te ağır darbeler yemeye başladı. en önemlisi ırak'ta felluce'yi kaybettiler. her şeyin başlangıcı sayılan felluce kaybedildi. musul için ırak ordusunun hazırlığı başladı ve bu operasyona abd'nin destek vereceği belirtildi.
23 haziran 2016'daysa pkk menbiç'e girdi. türkiye cumhuriyeti doğusundaki terör yuvalarını temizledikten sonra suriye için operasyon hazırlıklarına başlamıştı ve abd'li temsilcilere "fırat'ın batısının" kırmızı çizgi olduğu söyleniyor, pkk'nın afrin hariç fırat'ın batısına geçmemesi gerektiği vurgulanıyordu. menbiç meselesinde abd kendi askerlerinin menbiç'i alacağını açıklamasına rağmen 23 haziran 2016'da pkk bölgeye girdi. iran sınırından hatay'a oluşturulması planan harita önünde sadece el-bab kaldı.
şimdi buraya 17 eylül 2017'ye ait bir harita bırakacağım. tarihe takılmadan pkk'nın elindeki bölgelere bakın. ırak'tan suriye'ye böyle bir durumdalar:
aradaki yeşil bölge el-bab o da türkiye'nin operasyon yaptığı ve koridorun önünü kapattığı bölge. şimdi de yıllar önce gündeme gelmiş terör ülkeleri ve terör örgütü pkk tarafından kurulmak istenen haritaya bakalım: burada.
şimdi iki haritayı karşılaştırın.
bu durum (pkk'nın fırat'ın batısına geçmesi) türkiye ile abd'nin arasındaki ipleri kopardı. pkk'nın menbiç'e girişinden 6 gün sonra 29 haziran 2016'da pkk'nın başka bir kolu tak atatürk havalimanı'nda bomba patlattı, bomba "dış hatlarda" patladı. 29 haziran 2016'dan kısa süre sonra türkiye'de darbe girişimi yaşandı. ırak ve suriye haritası tamamlandıktan sonra 3. ülkeye yol yapılmak istendi. 15 temmuz 2016 atlatıldı ve türk ordusu 24 ağustos 2016'da el-bab'ı almak için suriye'ye girdi ve ışid'e karşı operasyon başlattı.
türkiye'nin 24 ağustos 2016'da el-bab'a yürüyüşü başlarken ırak ordusu, peşmerge, şii milisler, abd hava kuvvetlerinin desteğini alarak 17 ekim 2016'da musul'a operasyon başlattı. amerikan hava kuvvetleri musul'u yok etmeye and içmiş gibi şehri havadan hedef gözetmeksizin bombaladı. bazı bombardımanlar kameralara yansıdı.
17 ekim 2016'da musul'a operasyon başlattıktan sonra 6 kasım 2016'da pkk'nın ışid'in başkenti sayılan rakka'ya operasyon başlattığı duyuruldu.
suriye ordusu da güneyden ışid'e saldırı yapmaya devam ediyordu ve yavaş yavaş kuzeye doğru itmeye başladılar ışid'i.
2017 yılının şubat ayında türk ordusu el-bab'ı ele geçirerek ışid'in halep'in kuzeyinde mevzisini bırakmadı, ışid'i halep'ten attı. hemen bir ay sonra suriye ordusu palmira'yı ışid'den geri aldı.
musul'da ve rakka'da da ışid'e karşı ilerleyiş sürüyordu. 2017 yılının haziranına gelindiğinde pkk, rakka'yı kuşatmayı başardı. (buraya düşülecek not şu: abd uçakları hedef gözetmeksizin yerdekileri bombalıyor, enkaz altında kalan ışid'lileri öldürmeye de mayın eşeği gibi pkk'lılar gidiyor, aslında herhangi bir savaş yok)
10 temmuz 2017'de yapılan açıklamayla birlikte terör örgütü ışid'in musul'dan da temizlendiği duyuruldu. musul'un son hali bu şekildeydi, "kurtarıldıktan" sonra:
musul düşer düşmez telafer'e saldırı başlattı ırak ordusu ve musul'dan bir ay sonra telafer'den de atıldı ışid. devam eden operasyonlarda ırak ordusu ışid'e karşı gücü tamamen ele geçirdi ve havice'yi de aldı.
suriye ordusu deyrizor'a girdi. deyrizor'da yıllarca kuşatma altında kalan suriye ordusu askerleri kurtarıldı. (bu büyük olay gerçekten, yıllarca küçücük bir alanda ışid'e karşı savaştılar ve vermediler bölgeyi, sonunda suriye ordusu deyrizor'a geldi)
deyrizor açıklamalarından sonra rakka'ya da girildi. 17 ekim 2017'de yapılan açıklamalardan sonra rakka'nın da ışid'den alınıp yeniden işgal edildiği açıklandı. rakka'nın son hali de böyle görüntülendi:
kasım ayında suriye ordusunun deyrizor'da terör örgütü ışid'e operasyonları çoğaldı ve ışid'i ebu kemal'e itmeye başladılar. 2016'dan 2017'ye değişim haritaya aşağıdaki şekilde yansıdı. aralık ayında ırak'ın resmi makamları açıklamalar yaparak ışid'in tamamen ırak'tan atıldığını duyurdu. ışid'in elinde sadece yukarıdaki haritada gözüken bölgeler kaldı (bir de biraz idlib'te biraz dera'da bulunuyorlardı).
idlib'te htş'nin (nusra'nın yeni adı. hatırlayacaksınız bağdadi nusra'yı yok etmek istemişti, garip bir tesadüf) dera'da da suriye ordusunun operasyonları ile ellerinde sadece deyrizor kaldı. deyrizor'da da güneyden suriye ordusu kuzeyden terör örgütü pkk'nın operasyonları ile yavaş yavaş silindiler.
son olarak baghuz'da yaşanan çatışmalar sonrası terör örgütü pkk baghuz'u geçtiğimiz günlerde ele geçirdi. "ırak ve şam islam devleti" adıyla kurulan terör örgütünün ne ırak'ta ne de suriye'de kontrol ettiği bir toprak parçası kalmadı. elbette ölü hücre var fakat ırak ve suriye'de artık yoklar.
yine de bu ışid'in bittiğini göstermiyor, özellikle tunus'ta büyük yapılanmaları mevcut. afganistan'da güç elde etmeye çalışıyorlar ve afrika'da ışid'e biat etmiş birçok örgüt var. afrika'daki güç eksikliği hesaba katılırsa ışid bir anda sözde başkentini bir afrika ülkesine taşıdığını ve oradan devam edeceğini açıklayabilir ama şu kesin: bundan sonra ne ırak'ta ne de suriye'de kolay kolay var olamayacaklar.
türkiye'de, birçok avrupalı devlette, özellikle ırak ve suriye'de sayısız terör eylemi yaptılar ve neredeyse yüz binlerce insanı katlettiler. şimdi de silindikleri bölgede başka bir terör örgütü cirit atıyor.
1 mart 2019 itibarıyla suriye'nin vaziyeti:
suriye'nin %27'sini terör örgütü pkk işgal etmiş durumda ve türkiye fırat'ın doğusundan terör örgütü pkk'nın çıkarılacağını her fırsatta açıklıyor.
ekim 2019 itibarıyla suriye'nin son hali:
tanımlayacak olursak, ışid ırak ve suriye'den silinmiş, yerini terör örgütü pkk'ya bırakmış olan başka bir terör örgütüdür.
Resmi Olarak Başlayan Barış Pınarı Harekatı'na Uzanan Siyasi Sürecin Özeti
