Bir Psikiyatrın Kaleminden: Neden Bir Şeylere Bağımlı Oluruz?
seksenlerde portekiz'de bir eroin bağımlılığı dalgası yükseliyor
toplumun her kesiminden insan, neredeyse toplumun yuzde 10'u eroin kullanır hale geliyor. portekiz beklenebileceği üzere uyuşturucuya savaş açıyor. bu klasik kalıbı, yani uyuşturucu ile savaş kalıbını okuyunca aklınıza ne geliyorsa onu yapıyorlar. narkotik polisi yoğun çalışmalar yapıyor, cezalar arttırılıyor, denetimler sıklaştırılıyor.
ne oluyor peki? hiçbir şey.
2001 yılında portekiz yaklaşımını değiştirmeye karar veriyor, hem de radikal olarak. uyuşturucu maddeleri dekriminalize ediyorlar. narkotik bütçesini azaltıyorlar, adli takipleri de öyle. peki ne yapıyorlar? bağımlılar için tıbbi destek ve sosyal adaptasyon programlarına yatırım yapıyorlar. bir bağımlı madde ile yakalanınca küçük bir para cezası yanında tıbbi destek ve sosyal uyum programlarına yönlendiriliyor. barınak, iş imkanı gibi fırsatlar veriliyor bağımlılara.
sonuç? bağımlılıkla ilişkili hiv %95 oranında, bağımlılık ise %75 oranında azalmış.
şimdi size portekiz örneği ile paralellik gösteren ünlü bir deneyden bahsedeceğim: fare parkı deneyi
bu deneyde fareler gruplandırılır. bir grup fare izole olarak kafeslerde tutulur. bu farelere iki musluklu bir sıvı kabı ile bir musluktan su, diğerinden morfinli su verilir. farenin hangi musluktan ne kadar içtiği kaydedilir.
diğer grup fare parkı denilen bir alanda, erkek ve dişi fareler bir arada olacak şekilde tutulur. parkta yiyecek, oyuncak ve çiftleşme için yeterli alan bulunur. bu farelerin su kabı da aynı tasarımdadır.
deneyin sonucunda kafesteki fareler parktaki farelerden 20 kat daha fazla morfinli su içer ve bağımlı olur; parktaki fareler morfinli suyu mümkün mertebe içmemeye çalışır hatta.
bağımlılık sadece maddenin ya da davranışın o çekici, geçici doyum sağlayan içeriği ile ilgili değil. eroin ve morfin gibi fiziksel bağımlılığı güçlü maddelerde bile sosyal destek devreye girince bağımlılık şeması değişiveriyor. kumar için de alışveriş için de bu böyle aslında. bağımlılıklar genellikle insan temasının, sevginin, yakınlığın, sosyal desteğin yerini dolduruyor.
bir bağımlılığınız varsa muhakkak onun doldurduğu kocaman bir boşluğunuz var demektir.
o boşluk neyse onu anlayıp doldurmadan bağımlılık sorununu çözmek pek mümkün olmayacaktır.