Huawei'nin Kendi İşletim Sistemini Yapacak Olması Ne Kadar Mantıklı Bir Hareket?
Çinli telekominikasyon devi Huawei, geçtiğimiz gün Google'ın kendilerine verdiği desteği Trump kararı neticesinde kesmesi üzerine kendi işletim sistemini yapacağını duyurdu
Huawei CEO'su Yu Chengdong, işletim sisteminin 2020 yılının ilk ya da ikinci çeyreğinde hazır olacağını söyledi
Bakalım neler olacak?
Duyuru sonrası akla ilk gelen fikir şu
bu sistem, içerisinde youtube, google maps, google drive, whatsapp, instagram, facebook ve twitter gibi abd uygulamaları olmadıktan sonra çin dışı kullanıcı için ölü doğacaktır.
huawei bu işi çok yanlış anlamış gerçekten, kendi sistemlerini yapmayı düşünüyorlarsa.
küreselleşme nedir, nasıl gerçekleşir bir incelemesi lazım marka yetkililerinin.
Yapılacak sistemin teknik analizi
mesele sadece teknik bir mesele değil. uygulama ve servislerin çalışması için yazılan kodun o cihazda çalışabiliyor olması yeterli değil. bir app'in çalışması için aşağıdaki şeylerin yapılması lazım
1) uyumlu kod. bu web app'ler için tamam, binary app'ler için ise android temelli bir işletim sistemi olması durumunda yapılabilir.
2) yapılacak app'ler için geliştirici toolchain'ı. eğer düz android olmayacaksa ve bire bir aynı toolchain kullanamayacaksa bu şirketler ve geliştiriciler için ek risk, maliyet çaba demek.
3) yapılacak app'ler için servisler. bildirm hizmeti ve ödeme sistemleri, konum servisleri ve daha neler neler. bunlar uzaydan gelmiyor, apple ve google gibi şirketlerin kurduğu altyapılarla ve bankalar ve ülkelerle vardıkları anlaşmalarla mümkün oluyor. bu sayfa göstermek dışında bir şey yapmak isteyen web app'leri için de geçerli.
4) app'lerin tüm bu servislerden yararlanabilmesi ve dağıtımı yapılabilmesi için yasal altyapı. siz şimdi appstore'a uygulama yüklemek istediğinizde bir sürü anlaşma imzalıyorsunuz, bir de üstüne abd'de, brezilya'da kore'de v.s. app'inizin satılabilmesi için bir sürü beyanda bulunuyorsunuz. çünkü neden? çünkü geliştirdiğiniz app ihracat olmuş oluyor ve google ile apple bu işin yasal altyapısını kurmuş ve sizin için hallediyor.
1. madde kolay, android'in özü açık kaynak zaten, onun üzerine kat çıkılır
2. madde birinci maddede android tercih edildiyse kolay olabilir, android'den ne kadar uzaklaşılırsa da o kadar zor hale gelir. imkansız bile olabilir, her yiğidin harcı değildir.
3. madde de daha çok teknik bir konu ve aşılması mümkün olabilir ama zordur, her yiğidin harcı değildir. teknik servisleri halletse ödeme sistemlerini aşamaz yasal sebeplerle.
4. madde ise siyasi ve ticari bir konu. işte bu konuyu huawei dünyanın en iyi mühendislerini toplasa da abd'nin rızası olmadan aşamaz.
Olayın Çin tarafındaki hukuki sıkıntısı
problemin kendisi çin devletidir. olay kendi işletim sistemini yapmak değil, bunu geniş yelpazeye yayabilmek. yapsa bile kim app yazar huawei için? diyelim ki ürün yaptınız ve çin pazarına da girecek bu ürün. derken hooop çinli bir şirket aldı, kopyaladı ve kendisi programın sahibi olduğunu söyledi. mahkemeye mi vereceksiniz? kim sizi takar. çinli şirketler her şeyi usulsüz bir şekilde çalıyor ve hiçbir şey olmuyor.
hatırlayın apple-samsung savaşını. neden çinli şirketlere aynısı olmuyor? adamların kimseyi taktığı yok. lisansların hiçbir anlamı kalmıyor. özgür yazılımcılar için bile durum pek iç açıcı olmaz.
demokrasi demokrasi demokrasi diye yırtınmıyor insanlar. çin şimdiye kadar elindeki muazzam nüfus gücü yüzünden kimseyi takmıyordu. ama eğer dünyaya açılacaksan takmak zorundasın. örneğin, ben uygulama yazabilecek olsam, huawei için yazmam. özgür lisanslı olsa bile adamlar çalıp kendi marketlerine ekler ben de hiçbir şey yapamam.
Huawei tarafına olumlu yaklaşan bir görüş
huawei kesinlikle küçümsenmemesi gereken bir firma. bu adamlar sadece telefon, laptop, modem vs üreten bir marka değil. huawei telekomünikasyon alanında aklınıza gelebilecek tüm ürünleri üreten bir marka. altyapı konusunda aşmış bir marka. ericsson ve nokia egemenliğindeki mobil altyapı, çoğu ülkede son 5-10 sene içersinde huawei'ye evrildi. ülkemiz de bu ülkelerden biri. ufak sayılabilecek 1-2 bölge hariç her yerde huawei altyapısının kullanıldığını biliyor muydunuz mesela?
ve bu sadece ülkemizde böyle değil. çoğu avrupa ülkesinde de huawei'nin egemenliğinin yayıldığını duyuyorum, görüyorum. bunun en büyük sebeplerinden biri muadillerine oranla çok daha uygun fiyatlara, kaliteli ve stabilizasyonu yüksek ürün sunabilmesi. ve tüm bu sistemler yine adamların tamamen kendi yazılımları olan bir uygulama üzerinden yürütülüyor.
huawei'nin yıllık arge'ye harcadığı para muhtemelen bizim savunma sanayisine harcadığımız paraya yakındır. amerika, huawei'ye ambargo koysun veya koymasın, huawei zaten gelecek 5-10 sene içinde amerika pazarındaki telekom ürünlerine kıyasla daha gelişmiş bir teknoloji haline gelecekti ve kendini tekrarlamaya devam eden apple ve ios işletim sistemi, 2000-2010 arası 10 yıllık periyotta nokia'nın symbian işletim sistemiyle düştüğü duruma düşüp yavaş yavaş piyasadan silinecekti veya aynı microsoft'un mobil işletim sistemi denemesinde başarısız olmasının ardından tamamen macbook ve mac'lere odaklanacaklardı.
android'in hali hazırda büyük kullanıcı portföyü huawei ve samsung kullanıcıları. android, huawei üzerinden desteğini çekti, eyvallah. peki yarın bir gün huawei'nin işletim sistemi oturduğunda ve açık kaynak kodlu olduğu takdirde, samsung android'den çekilme kararı alırsa ve huawei'nin işletim sistemine geçerse ne olacak? hiç düşündünüz mü? ben söyleyeyim general mobile'da, vestel venüs'te vs kullanılan alt sınıf bir işletim sistemi durumuna düşecek.
bazı arkadaşlar huawei'nin işletim sistemi çıkarması ve telefonlarına uygulaması durumunda whatsapp, instagram vb uygulamaların ne olacağını sormuş. buna 2 farklı şekilde yaklaşabiliriz.
1) whatsapp, instagram, twitter vs satıcıdır, düşünsene bir uygulama yapıyorsun, sana kar getirecek her türlü işletim sisteminde çalışmasını istemez misin? huawei işletim sisteminde stabilite sağlarsa o app'lerin uyumlu versiyonlarını seve seve yapmasalar bile başka şekillerde çıkaracaklardır. çok basit bir örnek vereyim. anlık mesajlaşma dünyası genel anlamda whatsapp tekelinde. whatsapp olur da huawei işletim sistemi'ne uyumlu versiyon çıkarmazsa, ve diyelim ki telegram çıkarsa telegram artık whatsapp'ın fiili anlamda 1 numaralı rakibi olur ve elinde çok büyük bir avantaj olur. tüm işletim sistemlerini desteklemek. yavaş yavaş bu uygulama yayılır ve 2 sene sonra bir bakmışsın whatsapp'ın esamesi okunmuyor.
2) huawei kartlarını doğru oynarsa ortada ne whatsapp kalır ne instagram. 10 yıl önce msn vardı, bugün hangimiz kullanıyoruz? skype inanılmaz sükse yapmış bir uygulamaydı, bugün sürekli kullanıcısı olan kaç kişi var? bir dönem önüne gelen forum açıyordu, bugün kaç tane forum kaldı? iphone'lar çıkmadan önce nokia en üst segment değil miydi? niye bugün nokia'nın esamesi dahi okunmuyor?
hayat değişiyor, teknoloji değişiyor. bunu doğru takip eden kazanıyor. amerika, android desteği sağlayarak huawei'yi telefon anlamında kontrol altında tutmayı başarabilirdi belki. ancak amerika'nın yaptığı uyuyan devi uyandıracak bir tekme atmak oldu bana kalırsa. sokullu mehmet paşa'nın zamanında inebahtı savaşı sonrası söylediği gibi, amerika android desteğini geri çekmekle huawei'nin sakalını kesti. ancak huawei, potansiyeline uygun bir işletim sistemi çıkarırsa amerika'nın kolunu bacağını kesmeye kadar gider iş.