İlginç Bir Gerçek: Başarı Hikayelerinde Açıklanmadan Geçen Zaman Atlamaları
Tespit şöyle
başarı hikayelerindeki zaman atlamaları..."istanbul'a/ avrupa'ya/ amerika'ya gittiğimde cebimde çok az param vardı, 3/5 yıl sonra kendi şirketimi kurdum" şeklinde özetlenebilecek başarı hikayelerindeki 3/5 yıllık zaman diliminin açıklanmadan geçiverilmesi durumudur.
siz hikayeyi heyecanla okumaya başlarsınız... kahramanımız son derece zor durumdadır, açlıktan nefesi kokmaktadır ama maceracıdır. risk alıp hepimizin aklından geçen ama çoğumuzun cesaret edemeyeceği şeyi yapıp büyük şehirlere göçer. çalıştığı yerdeki koltukta uyuyarak günlerini geçirirken her ne olmuşsa artık, çoğu zaman yabancı dil vs. bile bilmeyen arkadaşımız 3-5 yıl sonra milyoner bir patrona dönüşür. ve siz bir okuyucu olarak aradaki bağlantıyı bir türlü kuramazsınız.
sevgili başarı öyküsü sahipleri... eğer utanılacak bir şey yapmadıysanız nasıl milyoner olduğunuza dair biraz daha detay verin. ipini koparıp gelen ve sizin yolunuzdan gidip size rakip olacak olanlardan korksanız da detay verin, zira okuyanlar aradaki boşlukları şu şekillerde doldurma eğiliminde olabiliyor;
"amerika'ya gittiğimde üzerimde sadece donum vardı. iş bulmak için her kapıyı çaldım. bir restoranın kapısından girdim ve bana temizlik işi olduğu söylendi. alışık olmadığım halde 'temizledim'. sonra çok güzel temizliyorum diye başka temizlik işleri de verdiler. ünüm yayılmaya başlayınca terfi ettim ve kendi restoranımı açtım. ama hala arada özel temizlikler yaptığım olur."
"avrupa'ya gittiğimde tek özelliğim çat pat konuştuğum ingilizce'nin yanında bir de türkçe konuşuyor olmamdı. kalacak yerim yokken sokakta yatmamak için eskiden öğrendiğim bir numara ile bir dükkanın kapısını açıp içeri sızdım. öğrenmek her kapıyı açıyormuş gerçekten dedim ve bol bol kapı açtım. şimdi bir otelim ve otelimde yönettiğim kendime ait kapılarım var."
bu hikayelerde zaman boşlukları var ama olay boşlukları o kadar da yok
"hızlı yükselme" olayı benim birkaç defa başıma geldi, işin temelinde "neye niyet neye kısmet" olayı yatıyor. fırsatları görüp hızlı yükselme.
şöyle açıklayayım, almanya'ya gidiyorsunuz ve çok çaresiz kalıp antikacıda işe giriyorsunuz ve size eşya taşıma basit boyama işleri falan verip asgari ücrette çalıştırıyorlar. siz patronunuza bu antikaları ebay'den neden satmıyorsun diyorsunuz, ben bu bilgisayar işlerinden anlamıyorum ama yapabiliyorsan yap komisyon veririm diyor. ebay'e ürünleri koyunca birden bire fark ediyorsunuz ki abd'den çok talep geliyor. bu tür ürünlerin meraklısı çok ancak jenerasyonları itibariyle birbirilerini internetten bulmakta zorlanıyorlar, siz instagram hesabı kurup sadece kendi patronunuzu değil başka antikacıların ürünlerini de satmaya başlıyorsunuz. sonra fark ediyorsunuz ki bu antikadan ibaret değil, bir sürü konuda benzer şey yapılabilir ve çeşitli sosyal medya hesapları kurmaya başlıyorsunuz. elinize ciddi paralar geçmeye başlıyor bu komisyonlar sebebiyle, adınız duyulmaya başlıyor ve bir iş insanı geliyor ortak olalım diyor ve olayı sosyal medya ajansına çeviriyorsunuz.
nefesi kokan boyacılıktan medya ajansı patronluğuna yükseliş hikayeniz oldu, tebrikler.
ortada öyle para çalma, kazık atma falan yok. doğru zamanda doğru yerdeydiniz ve fırsatları itmediniz oldu bitti.
hikayede boşluk yok ancak bazı aşamaları diğerlerinden daha uzun sürüyor. o sırada da rutin bir dönem geçiriliyor ve haliyle hikayede anlatmaya değer bir şey olmuyor. yükselişler lineer olursa ona kariyer deniyor. yükseliş devrimsel olunca da başarı hikayesi. boyacılığa odaklanıp yıllar içinde iyi bir boyacı olmak türünde bir hikaye de olabilirdi bu.
kariyerciler devrimcilerden kıllanıyor ama ortada bir şaibe yok. pek çok kariyercinin aklındaki devrimci imajı gerçeklerden uzak bir karikatür ve ısrarla bu karikatüre inanmak için kendilerini kandırıyorlar. ajans patronu ile iyi boyacı arasındaki tek fark boyacının kafasındaki karikatürize dünya düzenine olan inancı sebebiyle ısrarla boya yapmış olması.
bu arada ufak bir not, düzeni yıkıldıktan sonra başarıya ulaşan insan hikayeleri çok var malumunuz (işinden atıldı, türkiye'den gitti, okul harcını ödeyemedi vs), ben bunun sebebinin yıkılan düzenleri ile birlikte seve seve dünyanın nasıl olduğuna bakmak zorunda kalmaları sonucu kafalarındaki karikatürü silmelerine bağlıyorum.
Homo sapiens üzerinden bir bakış
bu tespitin haklılığını, zaman ölçeğini bir miktar genişleterek ve odağı bir başarı hikayesi olarak homo sapiens'e çevirerek de gösterebiliriz sanırım.
bugünden önce 1.800.000 (bir milyon sekiz yüz bin) yıl önce yaşadığı düşünülen homo georgicus ve homo erectus'u veri alırsak eğer:
- bir milyon yıl sonra (bö 800.000) homo antecessor,
- iki yüz bin yıl sonra (bö 600.000) homo heidelbergensis,
- üç yüz elli bin yıl sonra (bö 250.000) homo neanderthalensis,
- yüz yirmi beş bin yıl sonra (bö 125.000) homo sapiens ortaya çıkıyor.
bu aşamaya gelene kadar o üstünden atlanılan milyonluk, yüzer binlik, on binlik zamanlarda neler oldu; bütün bu homo familyası ne yedi, ne içti soran var mı? yok! modern insana doğru evrimleşirken, diyelim bö 748.297 ile 748.270 yılları arasında yaşan homo antecessor türüne ait bir kadın bireyin 27 yıllık o kısacık ömründeki endişelerinin, sevinçlerinin, hayallerinin, açlığının, hastalığının bizim için zerre önemi var mı? yok! sapiens'in başarısıyla kamaşan gözlerimizin, bu başarı zincirinin diğer halkalarını görmesi nâmümkün. tek yaptığımız, zaman atlatmak!
fakat mağrur olma homo sapiens, diğer homo türleri senden büyük olmasa da seninle aynı zihinsel kapasitedeydi. hatta claude levi-strauss'un veciz ifadesiyle (s.351) söylersek, 200.000 ya da 300.000 yıl önce yaşayanlar da platon ya da einstein'ınkiyle aynı zihinsel kapasiteye sahipti.