Türkiye'de Sürekli Deprem Yaşanmasının Coğrafi Sebebi
deprem söz konusu olduğu zaman fark ettim ki en anlaşılamayan nokta ülkemizde depremlerin nasıl gerçekleştiği ile ilgili. depremin nolduğunu deneyimlerimizle hepimiz bilirken, ülkemizde depremin nasıl olduğunu çoğunlukla bilmiyoruz. bilmediğimiz için ya kaos yaşıyoruz ya da hatalar yaparak binlerce cana mal oluyoruz. elimden geldiğince bunu açıklamaya çalıştığım bir yazı yazmak istedim.
anadolu levhası; avrasya, afrika ve arabistan levhalarıyla çevrili bir tektonik oluşumdur. kuzey anadolu, doğu anadolu ve ege fay sistemleri tamamen bu levhaların birbirine olan göreli hareketleri nedeniyle oluşmuştur.
önce bir haritaya bakın, sonra devam edin
bir ana levha olan avrasya levhası'nın ekseri hareketi güneydoğu yönlüdür.
afrika levhası kuzey-kuzeydoğu yönlü hareket eder.
arabistan levhası ise kuzey istikametlidir.
anadolu levhası ise tam bu levhaların ortasında kalmıştır.
anadolu; eski çağlarda sular altındaydı. bunun kanıtlarını toros dağları'nın zirvelerinde görebilirsiniz. deniz seviyesinden oldukça yüksek olan bu kesimlerdeki kayaçların içerisinde deniz canlılarına ait fosilleri görebilirsiniz. bunlar gökten yağmamıştır. peki anadolu neden yükseldi?
avrasya levhası güneydoğu hareketiyle anadolu levhasına diğer iki levhaya nazaran çok yük bindirmez. ancak bir bariyer görevi görür. bir insanı duvara sıkıştırdığınızı ve itmeye devam ettiğinizi düşünün. işte avrasya levhası bu duvardır.
arabistan levhası, anadolu levhası'na güney-güneydoğusundan çakarak, onu harekete zorlar. arkadan biri sizi itse duramazsınız değil mi? aynı mekanizma burada da mevcuttur. bu nedenle anadolu levhasının hareketiyle levha nispeten zayıf noktalarından kırılmıştır. bu kırıklar, kuzey anadolu fay zonu ve doğu anadolu fay zonu olarak ikiye ayrılmıştır.
güneyden ise afrika levhası'nın kuzey yönlü hareketi bulunur. kıbrıs ve girit civarlarında bu levha önündeki anadolu levhası'na da(buralarda mikro levhalar vardır ancak bunlar anadolu levhası'nın alt oluşumlarıdır) güneybatı ve güney yönünden de bu levha çaktı. ve akdeniz içerisinde dalma-batma zonu dediğimiz oluşumu meydana getirdi. helen yayı bu şekilde oluşmuştur.
ortada sıkışan anadolu levhası bir yandan batıya hareket ederken yükselmeye zorlandı. bu şekilde anadolu deniz seviyesinin üstüne çıktı. bu yükselme hala devam ediyor. doğu anadolu'nun engebeli ve yüksek olmasının nedeni de budur.
batıya hareket kaf ve daf hareketleriyle gerçekleşiyor. batımızda ise yine avrasya levhası var. bu levha bizi hem kuzey hem de batıdan çevreliyor. anadolu bu levhaya çarptı ve ezilmeye başladı. evet arkadaşlar işte ege de bu ezilme nedeniyle çökmeye başladı. ege'deki horst-graben sistemleri ve buralardaki faylanmalarının ekseri düşey atımlı olmalarının nedeni de budur. bu çökme o kadar etkiliydi ki burada bulunduğu düşünülen egeid karası ege denizi'ne dönüştü. bu nedenle bu denizde çok sayıda ada ve adacık bulunur. o kadar çoktur ki buraya adalar denizi de denmiştir. bu adalar bu kara parçasının kalıntılarıdır.
bu ezilmenin bir sonucu da anadolu levhası'nın batı yönlü hareketinin batı anadolu'da çarpılmasına neden olarak hareketi güneybatıya döndürdü. burayı tektonik bir viraj olarak düşünebiliriz. bu istikamet günümüzde libya yönlüdür. bunun neticesi ise tahmini 10 milyon yıl sonra izmir'in libya'yla kara sınırı olması olacak.
avrasya levhası'nın kuzeyde bir duvar görevi gördüğünü söyledik. sıkışma iki yönlü olmadığı için anadolu, avrasya levhası sınırında batıya doğru kayar. bu ise doğrultu atım dediğimiz harekettir. seviye değişiminden çok koordinat değişimi söz konusudur. bu sistem bingöl/karlıova'dan başlar, saros körfezi'ne doğru devam eder. buradan yunanistan'a kadar sokulur. bu da kuzey anadolu fay sistemidir. bu sistem doğusundan batısına kadar ekseri doğrultu atım ile hareket eder. beklenen büyük marmara depremi bu hareketin sonucudur.
anadolu levhası'nın hareketiyle ilgili çok klişe bir örnek vardır; sağ elinizin işaret ve baş parmakları arasına bir limon çekirdeği koyun. baş parmak; afrika ve arabistan levhaları'nı temsil etsin. işaret parmağınız ise avrasya levhası. limon çekirdeği de tabii olarak anadolu levhası. çekirdeğe kuvvet uyguladığınızda aradan fırlayıp gidecektir. ne kadar basit bir mekanizma değil mi?
işte türkiye'deki bütün depremlerin, volkanizmanın, dağ oluşumlarının bütün sebebi budur. ister kafanızı kuma gömün ister kovboylara iman edin, bu gezegenin koşulları budur. bu coğrafya ise bu koşullardan nasibini fazlasıyla almaktadır. hem de milyonlarca yıldır.
iyi günler.
Kaynak: Middle East Eye
İstanbul'da Büyük Bir Deprem Beklemeyen Şener Üşümezsoy Haklı Olabilir mi?
